Οι κραδασμοί της κρίσης προκαλούν σύγχυση σε πολλούς συμπατριώτες μας. Πώς αλλιώς να εξηγήσω τις υπερβολές του πατρινού καρναβαλιού ή τη μεγαλαυχία των δηλώσεων που εκστόμισαν στα ΜΜΕ οι πανηγυριώτες της Ξάνθης: «Είμαστε διαχρονικοί Ζορμπάδες». «Εμείς ξέρουμε να ζούμε γι’ αυτό μας ζηλεύουν οι ξένοι». Σκεφτόμουν τη δυσάρεστη εντύπωση που θα προκαλούσαν στους Ιταλούς δημάρχους, οι οποίοι χάρισαν τον μισθό τους στους χειμαζόμενους Ελληνες, οι εικόνες του συβαριτισμού μας μεσούσης της κρίσης.
Ανάλογη σύγχυση φαίνεται να επικρατεί και σε κυβερνητικά κλιμάκια που επιδίδονται κιόλας σε αναζήτηση εξαιρέσεων στις περικοπές των επικουρικών συντάξεων πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι των συμπεφωνημένων με τους εταίρους μας.
Τι μπορούμε άραγε να αναμένουμε από κυβέρνηση συνεργασίας Ν. Δ. – ΠΑΣΟΚ μετά τις επερχόμενες εκλογές; Αντιστροφή των ρόλων πλειοψηφίας – μειοψηφίας και χωρίς το κλίμα Παπαδήμου. Δεν γνωρίζουμε βέβαια το αποτέλεσμα της εκλογής νέου αρχηγού του ΠΑΣΟΚ. Ο κ. Βενιζέλος για το ρηχό ΠΑΣΟΚ, ο κ. Παπουτσής για το βαθύ. Τι θα ψηφίσουν οι πανηγυριώτες της Πάτρας που ξέρουν να ξοδεύουν και της Ξάνθης που ξέρουν να ζουν;
To ψηφοφορία για το Μνημόνιο απήλλαξε τα δύο μεγάλα κόμματα από το άχθος των διαγραφέντων και καταδίκασε τον κ. Καρατζαφέρη σε μαρασμό. Ευτυχώς για τους υπόλοιπους Ελληνες, οι κ. Ψωμιάδης, Καστανίδης, Καμμένος, Μαρκόπουλος, Μαγκούφης, Βάσω Παπανδρέου κ. λπ. κ. λπ. έθεσαν εαυτούς εκτός αμαξοστοιχίας ή μαντριού.
Τι θα μας επιφυλάξει μια πιθανή κυβέρνηση Ν. Δ. – ΠΑΣΟΚ μετά τις εκλογές; Αν έχει τη σοφία να ζητήσει από τον κ. Παπαδήμο να παραμείνει ως εξωκοινοβουλευτικός υπουργός Οικονομικών και αυτός δεχθεί, ίσως διασωθούν και κάποιοι από τους σοβαρούς του συνεργάτες για να διαχειρισθούν τις δύσκολες μέρες που έρχονται. Διαφορετικά οι σχέσεις με την κ. Μέρκελ (η οποία όπως γνωρίζουμε κατάφερε να εξασφαλίσει συντριπτική πλειοψηφία στο κοινοβούλιό της υπέρ του δανείου στην Ελλάδα) θα αφεθούν στους κ. Σαμαρά, Μυταράκη, Παναγιωτόπουλο, Δήμα, Αβραμόπουλο κ. λπ. και ενδεχομένως τον κ. Βενιζέλο, αν αυτός είναι ο επόμενος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ. Υπάρχουν όμως αμφιβολίες γι’ αυτό. Ακόμα και αν το σημερινό ΠΑΣΟΚ, αποκαθαρμένο από τους αντιμνημονιακούς, επιλέξει τον κ. Βενιζέλο, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η λαϊκή βάση του «κινήματος» δεν νοσταλγεί ακόμα τις ένδοξες ημέρες του ανδρεϊκού λαϊκισμού ώστε να εκλέξει ως διάδοχο του Γιώργου Παπανδρέου τον κ. Παπουτσή.
Τι θα κάνουν οι ικανοί τεχνοκράτες που θα μπορούσαν να αναμορφώσουν το κράτος και να φέρουν καθαρό αέρα στον πολιτικό μας βίο; Κάποιοι περιμένουν, φαντάζομαι, τη συγκυρία που θα αναδείξει ως ηγέτη τους πρόσωπο με ευρεία αναγνωρισιμότητα και αξιόλογο βιογραφικό. Αλλοι θα ακολουθήσουν τον Στέφανο Μάνο -φωνή βοώντος εν τη ερήμω- και τη Δράση.
Η γενικευμένη απελπισία που οδηγεί πολλούς καλοπροαίρετους, και όχι μόνο τους μασκαράδες, στη λύση της δραχμής, τους κάνει να λησμονούν ότι η Ελλάδα, παρά την ύφεση των τελευταίων ετών, διατηρεί ακόμα υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα, γύρω στις 22.000 ευρώ – μέγεθος που αντιστοιχεί με το άθροισμα των κατά κεφαλήν εισοδημάτων Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Σερβίας, ΠΓΔΜ και Αλβανίας. Η δυναμική Τουρκία, εξάλλου, διαθέτει λιγότερο από το ένα τρίτο του ελληνικού κατά κεφαλήν εισοδήματος. Πολλοί θα αντιτείνουν ότι η ανάπτυξη της τελευταίας εικοσαετίας δομήθηκε πάνω σε αδιάκοπο δανεισμό, όμως ας σκεφτούμε ότι τα χρήματα αυτά δεν πήγαν μόνο σε κατανάλωση εισαγόμενων αγαθών. Πολλές από τις εισαγωγές ήταν μηχανολογικό υλικό και είδη που ενίσχυσαν την οικονομική ανάπτυξη. Πολλά χρήματα επενδύθηκαν από ιδιώτες στη μόρφωση των παιδιών τους, ώστε η Ελλάδα να διαθέτει σήμερα έναν από τους πιο μορφωμένους πληθυσμούς της Ε. Ε. Οταν η οικονομία ξαναγίνει ανταγωνιστική η αγορά των εκπαιδευμένων νέων θα ενισχύσει και πάλι την ανάπτυξη.
Η απελπισία είναι πάντοτε κακός οδηγός. Ηρθε η ώρα να αναμετρήσουμε και τις ευλογίες που το πρόσφατο παρελθόν εναπέθεσε στη χώρα μας – ειρήνη, ασφάλεια, εξευρωπαϊσμό και δημοκρατικό πολίτευμα. Εχουμε ακόμα πολλά για τα οποία αξίζει να αγωνιστούμε.
Υ. Γ. Στις 29 Φεβρουαρίου είχα την εξαιρετική τύχη να παρακολουθήσω στη βραδινή εκπομπή της ΕΤ3 «Ανιχνεύσεις» τρεις έγκυρους ομιλητές να συζητούν για την κρίση μας και τις εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ευχαριστώ τους κ. Γιώργο Γλυνό, Αχιλλέα Μητσό και Δημήτρη Τριφύλλη για μια σπάνια ευκαιρία αυτογνωσίας.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.