Η Αθήνα με κάποια καθυστέρηση φαίνεται ότι ανακάλυψε το άρθρο 42 της Συνθήκης της Λισσαβώνας ως μέσο για την αντιμετώπιση (ενδεχόμενης) τουρκικής επίθεσης και παραβίασης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων . Τι ακριβώς όμως είναι και τι σημαίνει η ενδεχόμενη επίκληση του εν λόγω άρθρου ; Πρώτα απ όλα το άρθρο 42 και ειδικότερα η παράγραφος επτά (7) αποτελεί τη λεγόμενη “ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής” (mutual assistance clause), κάτι αντίστοιχο δηλαδή με το άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτων για την Ατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ). Η συμπερίληψη της ρήτρας αυτής στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προτάθηκε από τον γράφοντα (μετά από οδηγίες του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη) στη Συνέλευση για τη σύνταξη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος ( έγγραφο CONV 389/02, 7 Νοεμβρίου 2002- οποιδήποτε άλλη διεκδίκηση πατρότητας/ μητρότητας είναι αναληθής). Μια αρχική διατύπωση της ρήτρας επίσης από τον γράφοντα ( και τον αείμνηστο Ν. Θέμελη) αποτέλεσε τη βάση για τη σύνταξη του άρθρου , αν και δεν έγινε πλήρως αποδεκτή (π.χ. αναφορά που υποχρέωνε εκτός από τα κράτη μέλη και την Ένωση για παροχή συνδρομής διεγράφη). Και έτσι η τελική ρύθμιση που ενσωματώθηκε στο σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και πέρασε αμετάβλητη στη Συνθήκη της Λισσαβώνας ως ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής έχει αμιγώς διακυβερνητικό χαρακτήρα. Αλλά σε τι ακριβώς υποχρεώνει τα κράτη μέλη η εν λόγω ρήτρα; Τα υποχρεώνει:
“Σε περίπτωση κατά την οποία κράτος μέλος δεχθεί ένοπλη επίθεση στο έδαφός του, τα άλλα κράτη μέλη οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών”.
Αλλα ενώ το ελληνικό κείμενο της Συνθήκης αναφέρεται σε “ένοπλη επίθεση”, το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο αναφέρεται σε επιθετικότητα – aggression – και αποτελεί παράλειψη της Αθήνας που δεν φρόντισε για τη σχετική διόρθωση. Εάν λοιπόν μια χώρα μέλος (όπως η Ελλάδα) ενεργοποιήσει την εν λόγω ρήτρα, τα υπόλοιπα κράτη μέλη έχουν πολιτική και νομική – και έχει σημασία αυτό – υποχρέωση να παράσχουν βοήθεια και να συνδράμουν το εν λόγω κράτος μέλος με κάθε μέσω περιλαμβανομένων και των στρατιωτικών μέσων (όπως έχει σχετικά αποφανθεί και η νομική υπηρεσία του Συμβουλίου). Θα το πράξουν όμως; Εδώ υπάρχει όντως ένα ζήτημα πολύ περισσότερο που με το πρωτόκολλο για την Ιρλανδία ( 2013) διευκρινίστηκε ότι επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών να αποφασίσουν το είδος της βοήθειας και συνδρομής που θα παράσχουν στο κράτος μέλος που δέχεται την επίθεση/ επιθετικότητα. Ωστόσο εκτίμησή μου είναι ότι εάν η ενδιαφερόμενη χώρα ζητήσει στρατιωτική βοήθεια μπορεί να μη σπεύσουν όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη να ανταποκριθούν, κάποια όμως θα ανταποκριθούν σίγουρα. Το άρθρο 42,7 ενεργοποιήθηκε μέχρι σήμερα μόνο μια αφορά, το Νοέμβριο 2015 από τη Γαλλία μετά την τρομοκρατική επίθεση χωρίς ωστόσο το Παρίσι να ζητήσει στρατιωτική βοήθεια. Επομένως δεν υπάρχει προηγούμενο επίκλησής του για εξωτερική επίθεση που να συνοδεύεται με αίτημα για στρατιωτική βοήθεια.
Ένα κενό που υπάρχει σχετικά με το άρθρο 42,7 είναι ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν υιοθετηθεί οι λεπτομερείς ρυθμίσεις (modalities) για την εφαρμογή του. Και τη μέγιστη ευθύνη γι αυτό φέρει η Αθήνα που θα έπρεπε να έχει ενδιαφερθεί για την υιοθέτησή τους. Παρά ταύτα, η ενδεχόμενη επίκληση του άρθρου από την Ελλάδα θα οδηγήσει σε στήριξη της χώρας, μικρή ή μεγάλη . Και έτσι η Ελλάδα “δεν θα είναι και τόσο μόνη” όπως διατυμπανίζουν ορισμένοι...
Πηγή: www.tanea.gr