Οι τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο της δημιουργίας μιας ευρείας κεντροαριστερής πολιτικής παράταξης έφεραν πολλούς σε αμηχανία. Κυρίως όσους προσδοκούσαν από την παρέμβαση των 58 περισσότερα από όσο μια σωστή ανάλυση θα τους επέτρεπε να περιμένουν. Αντίθετα από την στρεβλή εικόνα που τα ΜΜΕ εμφανίζουν, κατά την άποψή μου, αφενός οι εξελίξεις έχουν ήδη φέρει θετικό αποτέλεσμα και αφετέρου φωτίζουν τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι εξελίξεις μπορεί να αποδώσουν στη συνέχεια το μέγιστο των δυνατοτήτων που η κίνηση των 58 πραγματικά μπορεί να προσφέρει. Οι εξελίξεις είναι θετικές αφού με την συμμετοχή και παρότρυνση των 58 δημιουργήθηκε η Ελιά με μορφή και δομή που φαίνεται να είναι σημαντικότερη από το άθροισμα ων συνιστωσών της. Αρνητική είναι η διχασμένη εικόνα που 58 έδωσαν σε σχέση με το περιεχόμενο της συμμετοχής τους στο πρώτο πρακτικό καθήκον που αναλαμβάνει η Ελιά, δηλαδή να αναδείξει ψηφοδέλτιο για της Ευρωεκλογές. Θα ήταν λάθος, εν τούτοις, να καταλήξουν οι 58 ότι η εσωτερική διαφωνία τους πάνω στο ζήτημα αυτό αποτελεί επαρκή λόγο για να θέσουν τέρμα στην παρέμβασή τους ή και στην ύπαρξή τους ως κίνηση. Ορθότερο θα ήταν να επανεκτιμήσουν τον ρόλο που από τη φύση της μια τέτοια ομάδα πολιτών μπορεί να παίξει, και να τον παίξουν καλλίτερα. Με τις σκέψεις που ακολουθούν θέλω να συμβάλλω σε αυτή την δεύτερη κατεύθυνση.

Τι είναι η Κίνηση των 58; Η απάντηση είναι ότι σε ότι αφορά την σύνθεσή της είναι μια ομάδα σημαντικών διανοουμένων που αποφάσισε να παρέμβει σε μια πολιτική ανάγκη που αναζητούσε την έκφρασή της. Πολλοί πολίτες με σχετικά ώριμη πολιτική αντίληψη θέλουν να δημιουργηθεί μια κεντροαριστερή πολιτική παράταξη που να εκφράσει τις προοδευτικές επιθυμίες και αντιλήψεις τους ως προς το μέλλον της χώρας. Πώς παρενέβησαν; Θα έλεγα ότι η παρέμβασή τους είχε ένα κομμάτι επικοινωνιακής σημασίας και ένα ουσιαστικό. Επικοινωνιακά, με την «πρόσκλησή» τους οι 58 κατάφεραν να διεγείρουν τη δράση σχεδόν όλων των πολιτικών σχηματισμών του δημοκρατικού σοσιαλιστικού τόξου το οποίο ανταποκρίθηκε σε αυτή, άλλοι θετικά και άλλοι αποκαλύπτοντας τον εγγενή σεκταρισμό τους. Επομένως, μέχρις εδώ, η Κίνηση των 58 πέτυχε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Έπαιξε ρόλο καταλύτη. Οι καταλύτες, όμως, ενώ διευκολύνουν μια χημική διεργασία και την καθιστούν εφικτή, δεν μετέχουν στη σύνθεση του τελικού αποτελέσματος. Μένουν ατόφιοι και έτοιμοι να επαναλάβουν τον ρόλο τους σε άλλη χημική αντίδραση. Εκεί υπήρξε και το πρώτο σημαντικό σφάλμα της Κίνησης και αυτό το σφάλμα την βάζει σε υπαρξιακό κίνδυνο. Ενώ, δηλαδή, σχεδόν το προσδιόρισε μόνη της ότι ήθελε να παίξει ρόλο καταλύτη, στην πρώτη σημαντική «χημική αντίδραση» προσπάθησε να γίνει μέρος της τελικής σύνθεσης. Μιλάω για το ότι ενώ συμμετέσχε στις διαδικασίες για την κοινή εμφάνιση πολλών κομμάτων και κινήσεων στις ευρωεκλογές με κεντροαριστερή πλατφόρμα, μπήκε στον πειρασμό να διεκδικήσει εκπροσώπηση στο ευρωψηφοδέλτιο. Αυτό υπήρξε κρίσιμο σφάλμα, επειδή υπερέβαινε τον ρόλο που μπορεί να παίξει μια κίνηση διανοουμένων. Θα έχουν το θάρρος οι 58 να στοχαστούν πάνω σε αυτή τη βάση; Να σκεφτούν δηλαδή, ότι ενώ μπορούσαν και μπόρεσαν να παίξουν θετικό ρόλο στη δημιουργία της προοπτικής ενός τέτοιου κοινού ψηφοδέλτιο, ως οργανισμός θα έπρεπε να μείνουν έξω από την διαδικασία σύνθεσής του ενώ παράλληλα θα μπορούσαν να αφήσουν ελεύθερα όσα από τα μέλη τους αποφασίσουν, σε ατομική βάση, να πάρουν μέρους στις συνήθεις πολιτικές διαδικασίες που οδηγούν στη συμμετοχή σε ψηφοδέλτιο.

Επαναλαμβάνω, ότι η Κίνηση των 58 είναι κίνηση διανοουμένων. Και έτσι μας εμφανίστηκε εξ αρχής και απέσπασε την επικρότησή μας. Θέλω να πιστεύω ότι σαν διανοούμενοι διακριτής ποιότητας που είναι στο σύνολό τους αντιλαμβάνονται την κυρίαρχη ιδιότητα της ταυτότητάς τους. Γιατί αν δεν την αντιλαμβάνονται, λυπάμαι αλλά θα είναι ένδειξη απειρίας και επιπολαιότητας. Γιατί έχει σημασία η συνειδητοποίηση του προεξάρχοντος χαρακτηριστικού της Κίνησης; Επειδή αυτό προσδιορίζει τα όρια του ρόλου που μπορούν να παίξουν στα πλαίσια των καλών προθέσεών τους. Οι διανοούμενοι προωθούν τον πολιτικό επιστημονικά, φιλοσοφικά και πολλές φορές επικοινωνιακά τον πολιτικό στοχασμό. Για το πετύχουν αυτό αποτελεσματικά είναι υποχρεωμένοι να ασκήσουν το συγκεκριμένο επάγγελμα μέσω του οποίου εντάσσονται ως ενεργά μέλη αυτής ιδιότυπης κοινωνικής ομάδας που είναι οι διανοούμενοι. Δεν έχουν μήτε χρόνο διαθέσιμο για στενά εννοούμενες κομματικές διαδικασίες, μήτε γνώση και ταλέντο για την συμμετοχή σε αυτές. Τις μέρες αυτές κάποιος από τους 58 σε στιγμές ειλικρίνειας το είπε καθαρά: «Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε καιρό για τέτοιες δουλειές» (ή κάπως έτσι). Αυτή είναι η πραγματικότητα. Ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, με τον δεδομένο πολιτικό πολιτισμό του εκλογικού σώματος, η κομματικής δράση απαιτεί εξαιρετικά εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες.

Από την άλλη, λοιπόν, η πολιτική δράση υπό την στενή έννοια που ορίζεται από την οργανωμένη δραστηριότητα που έχει τελικό στόχο να εξασφαλίσει εκλογική επιτυχία, είναι μια τέχνη που έχει τις δικές της απαιτήσεις και απαιτεί αντίστοιχα ταλέντα και κυρίως αντίστοιχη αφοσίωση. Όποιος κατέβηκε στο εκλογικό σώμα για να μεταφέρει τις ιδέες του μεν, αλλά με τελικό στόχο για να «μαζέψει ψήφους» υπέρ εαυτού ή του κόμματός του, έχει μάθει πολύ καλά την διαφορά μεταξύ του μεταφέρω σκέψεις, γνώσεις και θεωρίες και του μαζεύω ψήφους. Σε προηγούμενο άρθρο μου σε αυτή εδώ τη στήλη είχα προσκαλέσει τους διανοούμενος (ειδικά τους 58) να κατέβουν στη βάση και να δοκιμάσουν την πειθώ τους. Αν το είχαν κάνει θα είχαν εγκαίρως καταλάβει τα όρια των δυνατοτήτων τους. Ας μη αυταπατόμαστε, η βάση δεν εκπροσωπείται από το επίλεκτο ακροατήριο των οργανωμένων «εκδηλώσεων». Η βάση βρίσκεται στο καφενείο, τους τόπους δουλειάς, στις κοινωνικές συναθροίσεις. Και μάλιστα, όταν αυτή η επαφή φανερά αποβλέπει στο να πείσει τον ακροατή ως μελλοντικό ψηφοφόρο η επαφή γίνεται ιδιαίτερα απαιτητική σε επικοινωνιακές δεξιότητες. Ελάχιστοι διανοούμενοι έχουν τις απαραίτητες ικανότητες να παίξουν αποτελεσματικά τέτοιους ρόλους. Όσο δυσάρεστο κι αν φαίνεται, οι ιδέες τους έχουν ανάγκη «διαμεσολαβητών» και «πολλαπλασιαστών» που βρίσκονται στους μηχανισμούς των κομμάτων και των άλλων εκλογικών δομών. Αυτό δεν είναι απαραιτήτως κακό. Κακό είναι όταν οι μεσολαβητές έχουν την δική τους ατζέντα και οι πολλαπλασιαστές δεν έχουν επαρκώς καλλιεργηθεί σε ότι αφορά το πολλαπλασιαστικό υλικό τους. Εδώ, ο ρόλος των διανοουμένων είναι και πολύτιμος και αναντικατάστατος. Η εμβέλεια των δεξιοτήτων τους φτάνει μέχρι την «εκπαίδευση» των διαμεσολαβητών και πολλαπλασιαστών. Αλλά και εκεί ακόμη οι διανοούμενοι πρέπει να ξέρουν εκ των προτέρων ότι οι «μαθητές» τους θα πάρουν εκείνα που εκείνοι μπορούν να χωνέψουν. Γι αυτό και μια τέτοια διαδικασία πρέπει να έχει διάρκεια και συνέχεια.

Με λίγα λόγια, στην δημοκρατική διαδικασία, είτε το θέλουμε, είτε όχι, δημιουργείται ένα δίκτυο εξειδίκευσης εργασίας. Σε έναν σωστό πολιτικό οργανισμό αυτό το δίκτυο πρέπει να είναι προφανώς αντίστοιχο προς τις ιδεολογικές και πολιτικές στοχεύσεις του. Εκεί έχουν θέση οι διανοούμενοι, όχι τόσο ως οργανικά στοιχεία, αλλά ως λειτουργοί με την δική τους απαραίτητη αυτονομία. Οι φίλοι μας των 58 μπορούν να μελετήσουν αποτελεσματικά την διεθνή και ιδίως την Ευρωπαϊκή εμπειρία. Όπου οι διανοούμενοι εντάχθηκαν στις κομματικές πειθαρχίες, απέτυχαν. Όπου τα κόμματα αποπειράθηκαν να ενσωματώσουν τους διανοουμένους και να δημιουργήσουν κομματική ιντελιγκέτσια, οδήγησαν σε εξευτελισμό των διανοουμένων τους.

Πάλι σε πρόσφατο άρθρο μου στην ίδια αυτή στήλη, επικαλέστηκα την ιστορία της Δημοκρατικής Άμυνας στη φάση της συγχώνευσής της στο ΠΑΣΟΚ ως ιδρυτικής συνιστώσας του. Δεν το έκανα τυχαία. Ήθελα έγκαιρα να προειδοποιήσω για την μοίρα των 58 αν κάνουν το ίδιο σφάλμα και προσπαθήσουν να γίνουν συνιστώσα του κόμματος ή της ένωσης κομμάτων, ή της παράταξης ή όπως αλλιώς ονομαστεί το κόμμα τελικά που θα εκφράσει την σύγχρονη κεντροαριστερά. Αν κάνουν το μοιραίο λάθος, στο τέλος είτε θα αυτοδιαλυθούν, ή θα εξωπεταχτούν από τον κομματικό οργανισμό. Θα μπουν, δηλαδή, τελικά στη θέση τους. Όπως και στην περίπτωση της Δημοκρατικής Άμυνας ( συνέχειας του Συνδέσμου Παπαναστασίου), έτσι και στην περίπτωση των 58, ενώ ο ρόλος της ομάδας είναι θετικός, η ομάδα δεν θα επιβιώσει ως συλλογική οντότητα αν δεν περιοριστεί τον εγγενή ρόλο της. Τότε, στην περίπτωση της Δημοκρατικής Άμυνας, είχα προτείνει την ατομική συμμετοχή μας στην προσυπογραφή της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΑΣΟΚ αλλά ταυτόχρονα την διατήρηση του συνδέσμου μας ως πολιτικής λέσχης για να συνεχίσει, με τον στοχασμό της, να βοηθάει την ιδέα του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Η πρότασή μου απορρίφθηκε σχεδόν με παμψηφία. Το αποτέλεσμα ήταν η Δημοκρατική Άμυνα να πάψει να υπάρχει. Ορισμένα μέλη της έκαναν πολιτική καριέρα σε διάφορα κόμματα, άλλα πάλι αποπειράθηκαν να κάνουν «υγιέστερα» πολιτικά κόμματα στον χώρα της κεντροαριστεράς και τους έφαγε η μαρμάγκα, και άλλοι συνέχισαν σαν άτομα να προσφέρουν την πολύτιμη γνώση και τον στοχασμό τους που απέβη εξαιρετικά χρήσιμος σε πολιτικές διεργασίες υψηλής προστιθέμενες αξίας. Η περίπτωση της Δημοκρατικής Άμυνας αξίζει να μελετηθεί από την Κίνηση των 58.

Παρά τα φαινόμενα, θέλω να διατηρώ την αισιοδοξία μου. Η δημιουργία μιας πλατειάς και καλά εξοπλισμένης παράταξης που θα εκφράσει το ευρωπαϊκό δημοκρατικό σοσιαλιστικό πρόταγμα εξακολουθεί να είναι και αναγκαία και εφικτή. Η παράταξη αυτή έχει ανάγκη τόσο της καταλυτικής παρέμβασης των διανοουμένων της όσο και την συνεχή παραγωγή «στοχασμού» και «ιδεών». Αυτό πρέπει να το καταλάβουν οι 58 και να δράσουν έξυπνα και σοβαρά. Να συνεχίσουν να παίζουν τον ρόλο του καταλύτη και να οργανωθούν σε ένα πανελλαδικό δίκτυο από λέσχες διανοουμένων και φίλων που θα ερευνούν και θα στοχάζονται για λογαριασμό της Κεντροαριστεράς παράταξης. Το δίκτυο με τους πολλαπλασιαστές του θα φέρουν την ευρωπαϊκή δημοκρατική σοσιαλιστική σκέψη στη βάση και θα βοηθήσουν εκ παραλλήλου το όποιο κόμμα της κεντροαριστεράς να μετατρέψει αυτή την δυναμική της σκέψης σε εκλογικό αποτέλεσμα και πολιτική πράξη. Το δίκτυο θα είναι ταυτόχρονα όχημα για να φέρει τους διανοούμενος σε οργανική επαφή με τη βάση. Ως ομοιεπάγγελματίας με την πλειονότητα των φίλων της Κίνησης, καταλαβαίνω πολύ καλά τις δυσκολίες. Αλλά συνειδητοποιώ παράλληλα την ιστορική αναγκαιότητα ενός αλτρουισμού που πρέπει να δείξουμε ως ενεργοί πολίτες αν θέλουμε να είμαστε πιστοί στις ιδέες μας. Πρέπει να κατεβούμε στη βάση, αλλά αυτό πρέπει να το κάνουμε με γνώση και τέχνη. Αλλιώς θα μείνουμε σε κάποιο θώκο επίλεκτων που θα αυτοχειροκροτούνται για τα όσα σκέφτονται και γράφουν ( self congratulating society).

Επομένως, τα πράγματα δεν είναι κατ’ ανάγκη όπως τα παρουσιάζουν τα ΜΜΕ παίζοντας το δικό τους παιχνίδι ακροαματικότητας. Θα μπορούσαμε να το δούμε από πιο θετική και δημιουργική γωνιά. Μήπως δεν ξέρουμε, άλλωστε, ως επαγγελματίες του είδους, να ξεχωρίζουμε την παραποιημένη από την πραγματική εικόνα μιας προοπτικής;