Η συστηματική προσέγγιση και ανάλυση της πολιτικής λειτουργίας τόσο στο επίπεδο του σχεδιασμού και της εφαρμογής πολιτικών όσο και της επικοινωνιακής διαχείρισης τους στον εκφερόμενο πολιτικό λόγο από το ένα μέρος και των επιπτώσεων τους στην πραγματικότητα από το άλλο ερμηνεύει μεν την δυναμική, που αναπτύσσεται στα διάφορα κοινωνικά συστήματα (π.χ. οικονομικό, εργασιακό, υγείας, εκπαιδευτικό κ.λ.π.), ταυτόχρονα όμως παραπέμπει στα γενεσιουργά αίτια του υψηλού βαθμού διακινδύνευσης των κοινωνιών.
Επίσης θέτει ερωτήματα σχετικά με τα δομικά στοιχεία της σύγχρονης πολιτικής και συγκεκριμένα για τους στόχους, που υπηρετεί στον τομέα υλοποίησης των σχεδιασμών σε συνδυασμό με την οπτική θεώρησης και αντιμετώπισης των πολιτών και των κοινωνικών ρόλων, που διεκπεραιώνουν.
Ουσιαστικά δρομολογείται προβληματισμός ως προς το περιεχόμενο και τις προεκτάσεις στην διαμόρφωση της πραγματικότητας με την συμβολή δύο βασικών παραμέτρων της πολιτικής, της ηθικής στο επίπεδο της νομιμοποίησης των πολιτικών επιλογών και σχεδίων και του πραγματισμού στο πεδίο εφαρμογής τους.
Βέβαια στην σύγχρονη εποχή της υψηλής ρευστότητας, της μεγάλης ταχύτητας της εξέλιξης, της πολυπλοκότητας, της παγκοσμιοποίησης και της μαζοποίησης των κοινωνιών οι ηθικές αξίες δεν «καθρεπτίζουν» το κοινωνικά αποδεκτό, το οποίο προκύπτει μετά από διεργασίες στις τοπικές κοινωνίες, αλλά αποτυπώνουν αυτό, που διαμορφώνεται με την μαζική διοχέτευση προτύπων στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος, τα οποία χωρίς αναφορά στο κοινωνικό και στο ανθρώπινο συμφέρον υπηρετούν κυρίως λειτουργικούς και οικονομικούς στόχους των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων.
Οι συνθήκες, που διαμορφώνονται με αυτό τον τρόπο, σχετικοποιούν σε μεγάλο βαθμό την βαρύτητα των ηθικών αξιών ως προς τα κριτήρια προσανατολισμού των πολιτών στο πλαίσιο της κοινωνικής τους ενεργοποίησης από το ένα μέρος και από το άλλο συμβάλλουν στην πρόσδωση εξιδανικευτικού περιεχομένου από το πολιτικό σύστημα στην ηθική διάσταση του εκφερόμενου πολιτικού λόγου.
Σε αυτό το πλαίσιο η πολιτική επικοινωνία στοχεύει στην ενεργοποίηση προσδοκιών για το μέλλον, χωρίς να εξετάζεται το αποτέλεσμα της πραγματοποίησης τους και η συμβολή τους στην πραγμάτωση του ανθρώπινου συμφέροντος. Αυτό επιβεβαιώνεται από την μέχρι τώρα ιστορική διαδρομή της ανθρωπότητας, η οποία οδήγησε στην κλιματική αλλαγή και τους κινδύνους σε σχέση με την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας.
Το τραγικό δε είναι, ότι ακόμη και τώρα αντιπαρατίθενται χώρες για την εξόρυξη και εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων, αν και γνωρίζουν τις επιπτώσεις στο κλίμα με την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και την άνοδο της θερμοκρασίας.
Η συρρίκνωση της ηθικής διάστασης στην πολιτική λειτουργία διευκολύνει τον προσανατολισμό στον πραγματισμό, δηλαδή στην επικέντρωση στην πρακτική εφαρμογή επιλογών και αποφάσεων, χωρίς την ταυτόχρονη αξιοποίηση της ορθολογικής σκέψης για την προσέγγιση και αποτύπωση της πραγματικότητας νοητικά με στόχο την αξιολόγηση των συνθηκών, που διαμορφώνονται, ως προς την συμβολή τους για την πραγμάτωση του ανθρώπινου συμφέροντος.
Αυτή η οπτική οδηγεί στην μονοδιάστατη κυριαρχία της λογικής της αναγωγής της λειτουργικότητας και οικονομικής απόδοσης των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων (οικονομικό, εργασιακό, υγείας κ.λ.π.) σε δομικά στοιχεία του μοντέλου οργάνωσης των κοινωνιών, ανεξάρτητα από την διασφάλιση της βιωσιμότητας του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας ή με άλλη διατύπωση του ανθρώπινου συμφέροντος.
Παράλληλα δημιουργείται το κατάλληλο υπόστρωμα για την υποκατάσταση της ηθικής από την ηθικολογία στην πολιτική, δηλαδή της χρησιμοποίησης της ηθικής διάστασης για την νομιμοποίηση πολιτικών επιλογών και αποφάσεων στο θεωρητικό πεδίο του λόγου, όταν λαμβάνονται και δημοσιοποιούνται μέτρα, χωρίς να ισορροπείται όμως με επαληθεύσιμο ρεαλισμό στο πεδίο εφαρμογής τους, οι επιπτώσεις του οποίου γίνονται αντιληπτές στην προοπτική του χρόνου.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αναντιστοιχία των αποφάσεων στο πλαίσιο της «Συμφωνίας για το Κλίμα», που υπεγράφη από την παγκόσμια κοινότητα το 2015 στο Παρίσι και της υλοποίησης τους. Η υλοποίηση τους συχνά μετατίθεται στο μέλλον (π.χ. χρήση άνθρακα για παραγωγή ενέργειας), με αποτέλεσμα η κλιματική αλλαγή να διευρύνει συνεχώς τις παρενέργειες της (ακραία καιρικά φαινόμενα, άνοδος της θερμοκρασίας, ερημοποίηση κ.λ.π.).
Η ισορροπία μεταξύ λόγου και πράξης στην πολιτική αποκτά όλο και περισσότερο αντιφατικά χαρακτηριστικά, όσο προχωρά η ανθρωπότητα προς το μέλλον.
Ενώ στο επίπεδο της πράξης καταγράφεται ο πραγματισμός, δηλαδή η επίτευξη της λειτουργικότητας και οικονομικής απόδοσης των κοινωνικών συστημάτων με την εργαλειοποίηση των πολιτών στο πλαίσιο της διαχείρισης της πραγματικότητας, στο επίπεδο του εκφερόμενου πολιτικού λόγου αναδύεται αντίστοιχα η ηθικολογία με επιδίωξη την διεύρυνση της πολιτικής επιρροής ή την αποφυγή της φθοράς, ενώ παράλληλα προωθείται μια επικοινωνιακή πολιτική οπτική, που εδράζεται στην κοινοποίηση των εξιδανικευμένων και με συναισθηματική φόρτιση προθέσεων για την επίτευξη της ευημερίας.
Εκείνο, που δεν γίνεται, είναι η σύνδεση τόσο της πράξης όσο και του λόγου με το ανθρώπινο συμφέρον.
Αυτές οι αντιφάσεις σε συνδυασμό με τον υψηλό βαθμό διακινδύνευσης, που διαπερνά την σύγχρονη πραγματικότητα στην δυναμική προβολή της στο χρόνο, δεν εγγυώνται ένα ασφαλές και βιώσιμο μέλλον.
Οι συνθήκες σε πλανητικό επίπεδο είναι σύνθετες, η αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των κοινωνιών στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης είναι πολύ μεγάλη, ενώ ταυτοχρόνως η δυναμική της εξέλιξης κινείται με μεγάλη ταχύτητα.
Αυτά τα δεδομένα δυσκολεύουν σε υψηλό βαθμό τον σχεδιασμό και την διαχείριση της πραγματικότητας από το πολιτικό σύστημα, ενώ δεν κατανοούνται εύκολα από τους πολίτες. Το αποτέλεσμα είναι η αδυναμία συμπόρευσης της πολιτικής με την δυναμική της εξέλιξης, η οποία είναι πολύ γρήγορη και σε μεγάλο βαθμό μη ελεγχόμενη ως προς τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της στην βιωσιμότητα και στην ευημερία και ασφάλεια των κοινωνιών.
Επείγει η αποκατάσταση μιας διαφορετικής και βιώσιμης ισορροπίας μεταξύ της ηθικής και του πραγματισμού στην πολιτική, η οποία θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στο συμφέρον της ανθρώπινης οντότητας, ώστε να είναι λειτουργικά διαχειρίσιμα η πολύπλοκη πλανητική πραγματικότητα, τα ανάλογης εμβέλειας προβλήματα, η μεγάλη ταχύτητα της εξέλιξης και οι ριζικές αλλαγές, που δρομολογούνται από την ψηφιακή τεχνολογία και ιδιαιτέρως την τεχνητή νοημοσύνη στον τρόπο ζωής και στην λειτουργία των πολιτών στα σύγχρονα κοινωνικά συστήματα.
Η ενεργοποίηση της ηθικής και η πλήρης αποστασιοποίηση από την λογική της ηθικολογίας είναι το τελευταίο ανάχωμα στην εργαλειοποίηση του ανθρώπου στο πλαίσιο μιας μορφής πραγματισμού, η οποία δεν υπηρετεί το ανθρώπινο συμφέρον, αλλά αυξάνει τον βαθμό διακινδύνευσης των κοινωνιών.