Ιστορική μνήμη Μεσογείου

Κώστας Καρακώτιας 23 Αυγ 2016

Το  μεσογειακό  καλοκαίρι , σε πείσμα  των  ζοφερών  καιρών, συνεχίζεται  με  την συνοδεία  της  μουσικής    των   τζιτζικιών, του  θροϊσματος  των  φύλλων  της ελιάς , της  γεύσης του κρασιού    και του εκτυφλωτικού   φωτός  του  καυτού   ήλιου. Η  Μεσόγειος   όμως  , τα τελευταία χρόνια  , από  χώρος  πολιτισμικών  και  εμπορικών  συναλλαγών μετατράπηκε  σε  διάδρομο  διαφυγής  και  συχνά  σε  νεκροταφείο  απελπισμένων. Πόσο διαφορετικά  ηχούν  οι περιγραφές  του  ίδιου αυτού χώρου  στα παλιά  χρόνια  και  πόση  νοσταλγία  φέρνουν  για εκείνες  τις   αισιόδοξες  και  τις  γεμάτες πίστη  στην πρόοδο  της  ανθρωπότητας   εποχές. Αποτυπώνει και  αναπλάθει  τη   Μεσόγειο με  την γραφή  του ο κατ’εξοχήν  ιστορικός  της , ο γάλλος   Φερνάντ  Μπρωντέλ : “  Τι  είναι η  Μεσόγειος ;  Είναι χίλια πράγματα μαζί. Δεν  είναι ένα  μόνο τοπίο  αλλά  αμέτρητα  τοπία. Δεν  είναι μία θάλασσα  αλλά διαδοχή θαλασσών. Δεν  είναι  ένας πολιτισμός , αλλά  πολιτισμοί που συσσωρεύονται ο  ένας  πάνω στον  άλλο. Το ταξίδι  στη  Μεσόγειο είναι  η  ανακάλυψη του  ρωμαϊκού  κόσμου στο Λίβανο , της προϊστορίας στη  Σαρδηνία , των ελληνικών  πόλεων στη Σικελία  ,της  αραβικής  παρουσίας στην  Ισπανία ,του τουρκικού Ισλάμ  στη  Γιουγκοσλαβία. Είναι μια  βουτιά  στα  βάθη  των  αιώνων, ως τα  οικοδομήματα  της  μεγαλιθικής  εποχής  στη  Μάλτα  η  ως  τις  πυραμίδες  της  Αιγύπτου. Είναι μια  συνάντηση  με  πράγματα  πολύ παλιά ,που είναι  όμως ακόμη  ζωντανά  και συνυπάρχουν  με το  υπερ – μοντέρνο : δίπλα  στη  Βενετία  σε  λανθάνουσα ακινησία  βρίσκεται το Μέστρε , πόλη της  βαριάς  βιομηχανίας. Δίπλα στη βάρκα του ψαρά, που είναι  ίδια μ’ εκείνη του Οδυσσέα ,υπάρχουν αλιευτικά  από εκείνα που καταστρέφουν τον  θαλάσσιο  βυθό  η  και  τεράστια  πετρελαιοφόρα. Το  ταξίδι στη Μεσόγειο  είναι μια διείσδυση στον  αρχαϊσμό  των  νησιωτικών  κόσμων  ,είναι το ξάφνιασμα  μπροστά στην  εξαιρετική  νεότητα  πόλεων  πολύ  παλιών  που  παραμένουν  ανοιχτές  σ’όλους  τους  ανέμους  του πολιτισμού  και του  κέρδους  και  που εδώ  και  αιώνες  ελέγχουν  και  απομυζούν  τη θάλασσα. Όλα  αυτά  συμβαίνουν  επειδή  η Μεσόγειος  είναι ένα  πανάρχαιο  σταυροδρόμι. Εδώ  και αιώνες  τα  πάντα  συνέρρεαν  προς  αυτήν , αναστάτωναν  και εμπλούτιζαν  την  ιστορία  της: άνθρωποι ,υποζύγια ,άμαξες , εμπορεύματα , καράβια , ιδέες , θρησκείες , τέχνες  ζωής ”,( Η  Μεσόγειος ,ο  χώρος και η  ιστορία ,εκδ.  Αλεξάνδρεια,1990,μτφ. Ε.Αβδελά – Ρ. Μπενβενίστε ). Γράφει  και  άλλα πολλά με το γοητευτικό  του  ύφος  ο  Μπρωντέλ  για  την διαχρονική  Μεσόγειο. Το ζήτημα  όμως  και  η αγωνία  είναι  πλέον  μήπως  η  Μεσόγειος  που  παρέδωσαν   οι  ιστορικοί  φαντάζει στις  τωρινές γενιές  σαν ένα  ρέκβιεμ  του  εαυτού  της  αφού κυριαρχούν  η αταξία , ο πόλεμος ,το   εθνοφυλετικό  και θρησκευτικό μίσος , η  προσφυγιά. Πράγματι  η  γοητεία  του  μεσογειακού   θέρους   αντιπαλεύει  τον  ζόφο  του  περιγύρου  του.