Τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου στο Ισραήλ δημιουργούν πολλά στρατιωτικά και πολιτικά ερωτήματα. Γιατί αιφνιδιάστηκε το Ισραήλ και δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει εγκαίρως τη δολοφονική επίθεση που στοίχισε τη ζωή σε 1.200 ανθρώπους; Το πρώτο σκέλος θα απαντηθεί μόνο μετά τη σύσταση ερευνητικής επιτροπής με τη λήξη του πολέμου. Το δεύτερο σκέλος, το οποίο συνδέεται με το πρώτο, θα προσπαθήσω να το απαντήσω στη συνέχεια.
Το δεύτερο βασικό ερώτημα είναι ο λόγος της επίθεσης. Για να μπορέσω να απαντήσω απαιτείται μια ιστορική ανασκόπηση για τις σχέσεις Εβραίων και Παλαιστινίων. Θα πρέπει ίσως να ξεκινήσουμε από τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, όπου αρχίζουν να εξελίσσονται τα δύο εθνικά κινήματα, το εβραϊκό (Σιωνισμός) και το παλαιστινιακό. Δεν θα μπω στις λεπτομέρειες πριν από το 1948 όταν ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ και έγινε ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας (όρος του Ισραήλ) ή η Νάκμπα (Καταστροφή - όρος των Παλαιστινίων). Θα περιοριστώ μόνο στο γεγονός ότι οι ηγέτες των δύο λαών απέφυγαν κάθε συνεργασία (με την εξαίρεση μεμονωμένων προσπαθειών), πράγμα που οδήγησε στη σύγκρουση. Οι Βρετανοί, με τη λήξη του Β’Π.Π. αποφάσισαν πως δεν θα μπορούσαν να διατηρήσουν την Εντολή και μετά από την απόφαση 181 του ΟΗΕ της 29ης Νοεμβρίου του 1947 η οποία πρότεινε τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων κρατών, αποχώρησαν στις 14 Μαΐου του 1948. Ο Δαβίδ Μπεν Γκουριόν, πρόεδρος του Εβραϊκού Πρακτορείου (της Σιωνιστικής Συνομοσπονδίας) ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους, του Κράτους του Ισραήλ. Παράλληλα, η παλαιστινιακή ηγεσία ήταν διαιρεμένη λόγω εσωτερικών διαμαχών, όχι όμως ως προς τη διχοτόμηση. Τον τόνο τον έδινε ο Μουφτής της Ιερουσαλήμ, Αμίν ΕλΧουσέινι, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Χίτλερ. Η Ανώτατη Αραβική Επιτροπή, διορισμένη από τον Αραβικό Σύνδεσμο, στην ουσία δεν είχε ρόλο αποφασιστικό. Η απόφαση 181 του ΟΗΕ δεν έγινε δεκτή από τους Άραβες, γεγονός τραγικό για τους Παλαιστίνιους. Τα αραβικά κράτη εισέβαλαν στο Ισραήλ και το αποτέλεσμα ήταν η ολοσχερής ήττα των Αράβων, η κατάληψη εδαφών από τους Εβραίους και η αποχώρηση περίπου 700.000 ανθρώπων, είτε μετά από διωγμό, είτε μετά από προτροπή του Αραβικού Συνδέσμου. Αυτές οι 700.000 αυξήθηκαν με τα χρόνια και έφτασαν σε περίπου 5.500.000 οι οποίοι και θεωρούνται σήμερα ακόμη πρόσφυγες. Το βασικό αίτημα των Παλαιστινίων είναι η επιστροφή των προσφύγων και των απογόνων τους στα «σπίτια» τους (το Δικαίωμα της Επιστροφής).
Το Ισραήλ πολέμησε το 1956 (εναντίον της Αιγύπτου αποχωρώντας από τα εδάφη που κατέλαβε), το 1967, το 1973, το 1982, το 2006. Το 1967,το Ισραήλ κατέλαβε τη χερσόνησο του Σινά (συμπεριλαμβανόμενης της Λωρίδας της Γάζας), τα υψώματα του Γκολάν και τη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη μαζί με την ανατολική Ιερουσαλήμ.
Εδώ θα ήθελα να περιγράψω τα διάφορα ρεύματα στα δύο έθνη.
Το 1948, οι Ισραηλινοί ήταν ένας πληθυσμός σχετικά αμιγής αποτελούμενος κυρίως από Εσκεναζίμ Εβραίους που προήλθαν με τα διάφορα μεταναστευτικά κύματα (αλιγιότ) από την ανατολική Ευρώπη πριν και μετά το Ολοκαύτωμα. Το κύριο ρεύμα ήταν η Αγκανά και με δευτερεύοντα ρόλο η Ιργκούν (Έτσελ) και η Λέχι. Όλα τα ρεύματα είχαν εθνικιστικές τάσεις, η Έτσελ και η Λέχι περισσότερο ακραίες. Κανένα ρεύμα δεν θέλησε συμβιβασμό με τους Παλαιστίνιους και υπήρχε άρνηση για την αποδοχή της ύπαρξης παλαιστινιακού λαού. Παράλληλα, υπήρχαν Υπερορθόδοξοι (Χαρεντίμ) Εβραίοι σε μικρό σχετικά ποσοστό καθώς επίσης και οπαδοί του Κομμουνιστικού Κόμματος των οποίων η επιρροή ήταν ασήμαντη.
Το 1967, το Ισραήλ με την κατάληψη των Εδαφών της Δυτικής Όχθης και της Γάζας αναλαμβάνει την ευθύνη για τον παλαιστινιακό πληθυσμό που ζούσε εκεί. Τότε εμφανίζεται άλλο ένα ρεύμα, οι υπερεθνικιστές θρησκευόμενοι. Ο σκοπός τους είναι η εξάπλωση του Ισραήλ μέχρι τον Ιορδάνη και η εκδίωξη των Παλαιστινίων. Δημιουργούν οικισμούς με την ανοχή και πολλές φορές με ενίσχυση του κράτους και στην Δυτική Όχθη και στη Γάζα. Όλες οι κυβερνήσεις συμβάλλουν στη δημιουργία των οικισμών μέχρι σήμερα.
Το 1966 ιδρύεται η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) με ηγέτη τον Γιασέρ Αραφάτ, αρχηγό της Φατάχ. Το καταστατικό της οργάνωσης αναφέρεται στην κατάλυση του κράτους του Ισραήλ και επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων στα εδάφη που περιλαμβάνει το προ του 1967 Ισραήλ. Η ΟΑΠ καταφεύγει σε τρομοκρατικές ενέργειες με πολλά θύματα. Η ΟΑΠ δεν θέλησε να συνομιλήσει με το Ισραήλ περισσότερο δε να το αναγνωρίσει.
Στο Ισραήλ υπάρχουν φωνές για συνομιλίες (πρόταση Γιαρίβ-Σεμτόβ) και αμοιβαία αναγνώριση. Όλες οι κυβερνήσεις αντιτίθενται. Η ισραηλινή Αριστερά μιλάει για δημιουργία παλαιστινιακού κράτους αλλά αποτελεί φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Από την παλαιστινιακή μεριά η άρνηση είναι πλήρης. Υπάρχει πλήρης ασυμφωνία ανάμεσα στις δυο πλευρές.
Το καθεστώς στη Δυτική Όχθη και στη Γάζα είναι καθεστώς κατοχής και καταπίεσης. Οι Ισραηλινοί αρνούνται να κατανοήσουν τα παλαιστινιακά δικαιώματα και την ύπαρξη παλαιστινιακού λαού. Στις αρχές του 1987 ξεσπάει η πρώτη Ιντιφάντα, η οποία καταστέλλεται από το Ισραήλ. Οι Ισραηλινοί όμως αντιλαμβάνονται πως βρίσκονται σε μια νέα κατάσταση.
Σημειωτέον πως το 1987 ιδρύεται η Χαμάς. Η οργάνωση αυτή ασχολείται κυρίως με ανθρωπιστικά έργα και προωθεί την ισλαμική ιδεολογία. Βασίζεται στη Μουσουλμανική Αδελφότητα που είχε ιδρυθεί στην Αίγυπτο το 1928. Χαμάς είναι τα αρχικά του Κινήματος Ισλαμικής Αντίστασης. Αρχικά, ενισχύθηκε από το Ισραήλ σαν αντίβαρο στην Φατάχ.
Το 1992, ως αποτέλεσμα του πολέμου στο Ιράκ και τους βομβαρδισμούς του Σαντάμ Χουσέιν στο Ισραήλ, εκλέγεται πρωθυπουργός ο Ιτσχάκ Ραμπίν. Μετά από συνομιλίες με Παλαιστίνιους εκπροσώπους της ΟΑΠ και τη συμβολή του Σιμόν Πέρες, υπογράφονται οι συμφωνίες του Όσλο τον Σεπτέμβριο του 1993. Σύμφωνα μ’ αυτές το Ισραήλ αποδέχεται την ΟΑΠ ως εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού, τη δημιουργία της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ) και μετά από συνομιλίες να διευθετηθούν τα σύνορα, τα θέματα ασφαλείας, των προσφύγων κλπ. Ο Αραφάτ, σε επιστολή του, υπόσχεται την αναγνώριση του Ισραήλ από την ολομέλεια της ΟΑΠ, η οποία δεν πραγματοποιήθηκε επίσημα.
Εδώ πρέπει να τονίσουμε πως η Χαμάς δεν αποδέχτηκε ποτέ το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. Μεταξύ των ετών 2002 και 2014, ο σεΐχης Γιούσουφ Ελ Καρντάουι, ηγετικό στέλεχος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, δημοσίευσε μια σειρά Εντολών που προτρέπουν τους Μουσουλμάνους σε δολοφονίες Εβραίων (ανδρών, γυναικών και παιδιών) και σε επιθέσεις αυτοκτονίας. Η ιδεολογία της Χαμάς βασίζεται στις εντολές του Καρντάουι.
Μετά τη δολοφονία του Ραμπίν και την άνοδο του Νετανιάου, το Ισραήλ επέστρεψε στην στρατηγική της άρνησης για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.
Το 1999, ο Εχούντ Μπαράκ, ο οποίος ανέλαβε την πρωθυπουργία μετά την εκλογική ήττα του Νετανιάου, στο Καμπ Ντέιβιντ προσπάθησε ανεπιτυχώς να φτάσει σε συμφωνία με τον Αραφάτ προτείνοντας σχεδόν όλα τα κατεχόμενα εδάφη και την ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Το σημείο της διαφωνίας ήταν το Δικαίωμα της Επιστροφής. Το ίδιο συνέβη και το 2007-8 με τον πρωθυπουργό Εχούντ Όλμερτ ο οποίος πρότεινε στον Μαχμούντ Αμπάς το 95% των κατεχομένων εδαφών, την ανατολική Ιερουσαλήμ, τη θεωρητική αναγνώριση του Δικαιώματος της Επιστροφής και συμβολικά την επιστροφή 50-100 χιλιάδων Παλαιστινίων στο Ισραήλ, αλλά ούτε αυτή η πρόταση έγινε δεκτή. Δηλαδή το αγκάθι παρέμενε η επιστροφή των Παλαιστινίων.
Για να το δούμε διαφορετικά, ας σκεφτούμε πως 100 χρόνια μετά από την Μικρασιατική Καταστροφή, οι εκδιωχθέντες Έλληνες να απαιτούσαν από την Τουρκία την επιστροφή τους. Τα αραβικά κράτη προτίμησαν να διατηρήσουν το παλαιστινιακό ζήτημα ανοιχτό προς δικό τους όφελος.
Οι κυβερνήσεις της Δεξιάς στο Ισραήλ προτίμησαν να διαχειριστούν την κρίση με τη Χαμάς παρά να διαπραγματευθούν με την Παλαιστινιακή Αρχή. Σημειωτέον ότι η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές το 2005 και μετά έδιωξε βίαια την ΠΑ. Οι θρησκευόμενοι εθνικιστές έβαλαν στόχο το Μεγάλο Ισραήλ ανάμεσα στον Ιορδάνη και τη Μεσόγειο και προσπάθησαν να μειώσουν τη συνεργασία ανάμεσα στο Ισραήλ και στην ΠΑ. Οι επιθέσεις εναντίον παλαιστινίων αγροτών αυξήθηκαν. Παράλληλα, ένα άλλου είδους Ιντιφάντας ξεκίνησε με δολοφονίες Ισραηλινών από Παλαιστίνιους.
Στην ουσία βλέπουμε μια «σύμπλευση» ανάμεσα στους Εβραίους υπερεθνικιστές και στη Χαμάς.
Μετά το 2018, το Ισραήλ βρέθηκε σε ένα εκλογικό αδιέξοδο που δεν επέτρεπε την άνοδο μια σταθερής κυβέρνησης. Σήμερα ο Νετανιάου βρίσκεται υπόδικος και επιθυμεί την αποφυγή της καταδίκης του καθώς και την αποπομπή του από το πρωθυπουργικό αξίωμα. Μετά από λάθη της ισραηλινής Κεντροαριστεράς και επίσης με την άνοδο των θρησκοεθνικιστών ο Νετανιάου κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση λαμβάνοντας 64 από τις 120 έδρες της Κνέσετ.
Η νέα κυβέρνηση αποτελείται από συνασπισμό διαφόρων κομμάτων, του Λικούντ, δύο υπερορθόδοξων (χαρεντίμ) κομμάτων και δύο θρησκευτικών υπερεθνικιστικών κομμάτων. Δέσμιος αυτών, ο Νετανιάου παρέδωσε το υπουργείο Οικονομικών στον Μπετσάλελ Σμότριτς, ηγέτη του κόμματος «Θρησκευτικός Σιωνισμός» και το υπουργείο Δημοσίας Τάξης στον Ιταμάρ Μπεν Γκβίρ, ηγέτη του κόμματος «Εβραϊκή Ισχύς». Και τα δύο κόμματα ανήκουν στην ακροδεξιά πτέρυγα. Όλα τα κόμματα επιδιώκουν μια νομική ανατροπή, το κάθε ένα για τους δικούς του λόγους. Ο Νετανιάου για να αποφύγει την καταδίκη του και την αποπομπή του. Τα θρησκευτικά κόμματα για οικονομικούς λόγους καθώς και για την αποφυγή κατάταξης των χαρεντίμ στον στρατό.
Αποτέλεσμα της νομικής ανατροπής ήταν οι αντιρρήσεις πιλότων και άλλων εφέδρων αξιωματικών να υπηρετήσουν εθελοντικά στον στρατό. Υπήρχαν πολυάριθμες διαδηλώσεις σε όλες τις μεγάλες πόλεις εναντίον της νομικής ανατροπής. Τα μέλη της κυβέρνησης Νετανιάου αντέδρασαν με δηλώσεις όπως «δεν χρειαζόμαστε τους πιλότους», «είναι προδότες και πρέπει να εκτελεστούν» κλπ. Αυτό δημιούργησε έναν τεράστιο διχασμό στην ισραηλινή κοινωνία. Ίσως να ερμηνεύτηκε σαν αδυναμία από την μεριά της Χαμάς. Εντούτοις, οι πιλότοι και άλλοι αξιωματικοί ανταποκρίθηκαν αμέσως και εθελοντικά να υπηρετήσουν μετά την εισβολή της Χαμάς.
Ποιοι λοιπόν οι λόγοι για την σημερινή κατάσταση;
1. Η ισλαμιστική ιδεολογία της Χαμάς βασισμένη στις θρησκευτικές εντολές του Γιούσουφ Ελ Καρντάουι και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας.
2. Οι εξτρεμιστικές θέσεις της ισραηλινής ακροδεξιάς και η πολεμική της απέναντι στους Παλαιστινίους στη Δυτική Όχθη. Τις παραμονές της 7ης Οκτωβρίου πολλά τάγματα του ισραηλινού στρατού βρίσκονταν στη Δυτική Όχθη για να προστατεύσουν εποίκους, αντί να βρίσκονται γύρω από τη Γάζα.
3. Η αδυναμία των Παλαιστινίων να παραιτηθούν του Δικαιώματος της Επιστροφής και της πλήρους αναγνώρισης του Ισραήλ.
4. Η άρνηση του Ισραήλ για δημιουργία ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους.
5. Η κυβέρνηση Νετανιάου που αποδυνάμωσε το Ισραήλ με τον εσωτερικό διχασμό.
6. Ο ίδιος ο Νετανιάου λόγω της πολιτικής του να αποδυναμώσει την Παλαιστινιακή Αρχή ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό την Χαμάς.
Η κατάσταση είναι τραγική. Νεκροί 1.200 και 240 απαχθέντες. Δημιουργία μιας νέας κατάστασης που κανείς δεν γνωρίζει που θα οδηγήσει.