Αν και η ανθρωπότητα συνεχώς διευρύνει τις γνώσεις της για την πραγματικότητα στα διάφορα πεδία ενεργοποίησης της και τις παρενέργειες της στο φυσικό περιβάλλον και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης οντότητας, οι ισορροπίες, που διαμορφώνονται, δεν είναι λειτουργικές στην προοπτική του χρόνου.
Η εμπειρική προσέγγιση της δυναμικής, που αναπτύσσεται, είναι αποκαλυπτική. Δυστυχώς όμως δεν αξιολογείται ως προς τις επιπτώσεις της, ενώ δεν αξιοποιείται λειτουργικά ο χρόνος, διότι υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της ταχύτητας διαχείρισης και λήψης αποφάσεων και του πολύ πιο γρήγορου μετασχηματισμού της πραγματικότητας, που δρομολογείται.
Τελειώνοντας ο Σεπτέμβριος 2022 έφερε τον κυκλώνα Ίαν στις νοτιοανατολικές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, ο οποίος προκάλεσε τον θάνατο περισσότερων από 70 ατόμων, μεγάλες φυσικές καταστροφές, ενώ είχε και πολύ σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
Εκείνο, που δεν γίνεται βέβαια, είναι η αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων τέτοιων φαινομένων, τα οποία σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα και τις παρενέργειες της στο κλίμα, αν και έχει επισημανθεί επαρκώς από την επιστημονική κοινότητα, ότι πρέπει να επιταχυνθεί πολύ η αντιμετώπιση τους, ώστε να είναι αποτελεσματική ως προς την προστασία του κλίματος.
Ανάλογη αρνητική και χωρίς προοπτική ισορροπία διαπιστώνεται και στον τομέα παραγωγής ενέργειας, η οποία έχει πολύ επικίνδυνες επιπτώσεις όχι μόνο στην προστασία του κλίματος αλλά και στην ειρηνική συνύπαρξη των λαών, όπως συμβαίνει με το τουρκολιβυκό μνημόνιο συνεργασίας.
Οι κυβερνήσεις Τουρκίας και Λιβύης υπέγραψαν συμφωνία τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου 2022, με την οποία μισθώνεται στην Τουρκία η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Λιβύης στην Τουρκία για την διεξαγωγή ερευνών για την ύπαρξη πετρελαίου και φυσικού αερίου από τουρκικές εταιρείες.
Έχει δε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ότι η λιβυκή κυβέρνηση είναι μεταβατική και ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης Aguila Saleh χαρακτήρισε την συμφωνία παράνομη.
Στο ίδιο μήκος κύματος ως προς την διαμόρφωση προβληματικών ισορροπιών κινούνται και τα ισχυρά κράτη και οι συμμαχίες, που δημιουργούνται στον γεωπολιτικό τομέα. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ανεύθυνη λειτουργία όλων των εμπλεκόμενων πλευρών, από την Ρωσία και την Ουκρανία μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και το ΝΑΤΟ με την συνεχή αποστολή οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία και την επιβολή κυρώσεων στην Ρωσία.
Το επιβεβαιώνει η δήλωση του ρώσου πρεσβευτή στις ΗΠΑ Anatoly Antonov, ότι «η προμήθεια στρατιωτικού υλικού από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και το ΝΑΤΟ και τους συμμάχους τους στο Κίεβο δεν σημαίνει μόνο παράταση της αιματοχυσίας και νέες απώλειες, αλλά αυξάνει επίσης τον κίνδυνο απευθείας στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ της Ρωσίας και των χωρών της Δύσης».
Περιττό να αναφερθεί, ότι, όσο περνάει ο χρόνος, διαπιστώνεται κλιμάκωση στο πεδίο των πολεμικών συγκρούσεων και στη ρητορική των πολιτικών ηγεσιών.
Μη λειτουργικές ισορροπίες διαμορφώνονται και ως προς την βιωσιμότητα πολλών ειδών λόγω των παρεμβάσεων του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, οι οποίες υποσκάπτουν και την προοπτική των κοινωνιών.
Σύμφωνα με έκθεση του BirdLife International, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα The Guardian, οι πληθυσμοί περίπου των μισών ειδών πτηνών έχουν συρρικνωθεί. Τα αίτια είναι ανθρωπογενή και συγκεκριμένα η επέκταση και εντατικοποίηση της γεωργίας, που επηρεάζουν το 73% των ειδών, η υλοτομία, η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και η κλιματική αλλαγή.
Από το 1970 στην Βόρεια Αμερική 2,9 δισεκατομμύρια μεμονωμένα πτηνά (δηλαδή 29% του συνόλου) έχουν εξαφανισθεί. Στην Ευρώπη από το 1980 έχουν εξαφανισθεί 600 εκατομμύρια πουλιά (δηλαδή 19% του συνόλου). Στην Αυστραλία μεταξύ 2000 και 2016 τα θαλασσοπούλια μειώθηκαν κατά 43%.
«Πρέπει να σταματήσουμε τις μειώσεις και να μπούμε σε τροχιά ανάκαμψης. Το μέλλον μας, όπως και των πτηνών του πλανήτη, εξαρτάται από αυτό. Αν συνεχίσουμε να διαλύουμε τον ιστό της ζωής, θα συνεχίσουμε να θέτουμε σε κίνδυνο το δικό μας μέλλον» τόνισε ο επικεφαλής επιστήμων της BirdLife International Dr. Stuart Butchart.
Οι ισορροπίες, που διαμορφώνονται τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με την αδυναμία λειτουργικής διαχείρισης και ανάλογου σχεδιασμού της δυναμικής της εξέλιξης διευρύνουν τις κοινωνικές ανισότητες και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την αποσταθεροποίηση της κοινωνικής συνοχής και την δρομολόγηση κοινωνικών αναταράξεων.
Σύμφωνα με την «Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών» της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας ανάλογα με τα εισοδήματα και τις δαπάνες το 2021 η πανδημία (Covid-19) με τις πολύ αρνητικές συνέπειες στην οικονομία και η πληθωριστική κρίση διεύρυναν ακόμη περισσότερο τις ανισότητες. Το ποσοστό του πληθυσμού, που απειλείται από τον κίνδυνο φτώχειας, αυξήθηκε το 2021 στο 17,1%, ενώ το 2020 ήταν 15,6%.
Επίσης μεγάλο ενδιαφέρον έχει η κατανομή του παγκόσμιου πλούτου σύμφωνα με έκθεση της Credit Suisse (Global Wealth Report 2022).
Ο παγκόσμιος πλούτος αυξήθηκε κατά 9,8% σε σχέση με το 2020 και εγγίζει τα 463,6 τρισεκατομμύρια δολάρια. Κατανεμήθηκε όμως υπερβολικά άνισα μεταξύ των εισοδηματικών στρωμάτων της κοινωνίας. Συγκεκριμένα 2.818 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 53,2% της ενήλικης ανθρωπότητας, που έχουν ατομική περιουσία μικρότερη των 10.000 δολαρίων, το 2021 κατείχαν 5 τρισεκατομμύρια δολάρια ή το 1,1% του παγκόσμιου πλούτου.
Αντιθέτως το 1% της ενήλικης ανθρωπότητας αύξησε το μερίδιο του στον παγκόσμιο πλούτο στο 45,6% το 2021 σε σύγκριση με το 43,9%, που είχε το 2019. Το 1,2% του παγκόσμιου πληθυσμού το 2021 κατείχε 221,7 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή το 47,8% του παγκόσμιου πλούτου.
Η οικοδόμηση μη λειτουργικών και χωρίς προοπτική ισορροπιών, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό οριοθετούν την δυναμική της εξέλιξης, ουσιαστικά οδηγούν τις κοινωνίες σε επιβράδυνση του σχεδιασμού της και της υλοποίησης του, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην δημιουργία μη ελεγχόμενων συνθηκών.
Επίσης αποδυναμώνουν την πολιτική λειτουργία ως μέσου έκφρασης και πραγμάτωσης του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος. Το αποτέλεσμα βέβαια είναι η συρρίκνωση της δημοκρατικής οπτικής στους πολίτες και της αξιοπιστίας του πολιτικού συστήματος.
Παράλληλα οι κοινωνικές συνθήκες τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο καλλιεργούν ανισότητες με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης για την προοπτική του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας, ενώ διαμορφώνουν συγκρουσιακό κοινωνικό κλίμα.
Επίσης η πορεία προς το μέλλον θα εξαρτάται από την δυνατότητα των κοινωνικών συστημάτων (και ιδιαιτέρως του πολιτικού) να διαχειρίζονται την πραγματικότητα σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου με εργαλείο την επιστημονική γνώση και τον αισθητά πολύ πιο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Ειδάλλως δεν θα αποκαθίστανται ισορροπίες με βιώσιμη προοπτική.
Τέλος πρέπει να οικοδομηθούν συνθήκες ουσιαστικής λειτουργίας των πολιτών ως ατομικών και συλλογικών υποκειμένων και να σταματήσει η οπτική εργαλειοποίησης τους και της ανάλογης αντιμετώπισης τους στο πεδίο της πολιτικής επικοινωνίας και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και ιδιαιτέρως τα εικονικά. Σε συνθήκες πολύπλοκης και ταχύτατα εξελισσόμενης πραγματικότητας αυτό δεν είναι εύκολο. Είναι όμως αναγκαίο.
Η πορεία, που ακολουθείται μέχρι τώρα, δεν μπορεί να συνεχισθεί. Εκτός και αν είναι αποδεκτή η οπτική της εκ των υστέρων παράκλησης για αποδοχή συγνώμης για την μη ανάληψη ευθυνών σε πραγματικό χρόνο, όπως έγινε το 2022 από τον Πάπα Φραγκίσκο για εγκληματικές στάσεις των καθολικών στον Καναδά.
Συγκεκριμένα από το 1874 περίπου 150 000 παιδιά αυτόχθονων απομακρύνθηκαν βίαια από τις οικογένειες τους με την παρέμβαση του κράτους και της καθολικής εκκλησίας, τα οποία έκρυψαν σε εκκλησιαστικά ορφανοτροφεία για να γίνει βίαιη προσαρμογή στην κουλτούρα της πλειοψηφίας.
Ο Πάπας Φραγκίσκος ορθά έπραξε και αναγνώρισε την ευθύνη της καθολικής εκκλησίας. Δεν αναιρείται βέβαια η απάνθρωπη στάση στο παρελθόν. Για αυτό οι σύγχρονοι πολίτες στο πλαίσιο της λειτουργίας τους στο χώρο της πολιτικής και στο κοινωνικό γίγνεσθαι πρέπει να οικοδομούν ισορροπίες με βιώσιμη προοπτική και σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους σε πραγματικό χρόνο, ώστε να αποφεύγονται αρνητικές παρενέργειες.