Ιράν: θα έχει επίδραση ο θάνατος του προέδρου;

Θόδωρος Τσίκας 21 Μαϊ 2024

Το καθεστώς του Ιράν δεν είναι κοσμικό-δημοκρατικό. Είναι αυταρχικό θεοκρατικό. Στο σύστημα εξουσίας του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχει μάλλον διεκπεραιωτικό ρόλο. Ασχολείται με την διαχείριση ορισμένων εσωτερικών ζητημάτων και με την εκπροσώπηση της χώρας προς τα έξω.

Την πραγματική εξουσία έχει ο ισόβιος Ηγέτης της (ισλαμικής) Επανάστασης, που σήμερα είναι ο 85χρονος Αλί Χαμενεϊ. Αυτός, μαζί με το Συμβούλιο της Επανάστασης, που αποτελείται από ανώτατους κληρικούς του σιιτικού Ισλάμ, Αγιατολάχ και μουλάδες, αποφασίζει για όλες τις βασικές παραμέτρους της εσωτερικής και κυρίως της εξωτερικής και στρατιωτικής πολιτικής. Ο εκάστοτε Πρόεδρος είναι υποχρεωμένος να ασκεί τις αρμοδιότητες εντός του πλαισίου που καθορίζεται εκεί.

Υπό αυτή την έννοια ο θάνατος του Εμπραχίμ Ραϊσί δεν αναμένεται να έχει μείζονες επιδράσεις. Είναι πολύ πιθανό το καθεστώς να αξιοποιήσει την συγκινησιακή ατμόσφαιρα που δημιουργείται, ώστε να συσπειρώσει την κοινωνία γύρω του και να κλείσει όσες ρωγμές έχουν δημιουργηθεί εντός της χώρας.

Ο εκλιπών Πρόεδρος, σκληροπυρηνικός ακόμα και για τα μέτρα του καθεστώτος, επέβαλε σκληρή καταστολή κατά των διαδηλώσεων που έγιναν με αφορμή το θάνατο της νεαρής κοπέλας, η οποία είχε συλληφθεί γιατί δεν φόραγε μαντίλα. Επίσης ως ανώτατος δικαστικός, πριν εκλεγεί Πρόεδρος, είχε επιβάλει χιλιάδες θανατικές καταδίκες σε διαφωνούντες.

Στις 50 ημέρες που προβλέπονται για εκλογή νέου Προέδρου, δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Ίσως μάλιστα το καθεστώς επιβάλει ακόμα πιο αυστηρό έλεγχο στο εσωτερικό.

Επειδή ο Ραϊσί θεωρείτο ως ένας από τους επικρατέστερους διαδόχους του Ανώτατου Ηγέτη, θα χρειαστούν αρκετές διεργασίες στο μέλλον μεταξύ των ανώτατων στελεχών του καθεστώτος για την διαμόρφωση των επιλογών για τη διαδοχή του Αλί Χαμενεϊ, όταν αυτός εκλείψει.

Στο εξωτερικό, το Ιράν δεν θα σταματήσει να καθοδηγεί, να εξοπλίζει και να εκπαιδεύει εξτρεμιστικές και τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Χαμάς στη Γάζα, η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, σιιτικές οργανώσεις του Ιράκ και οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης. Στόχος είναι να γίνονται επιθέσεις εναντίον ισραηλινών, αμερικανικών και γενικότερα δυτικών στόχων, χωρίς το ίδιο να φαίνεται ότι αναμιγνύεται άμεσα.

Θα έχει ενδιαφέρον, μεσοπρόθεσμα, να δει κανείς αν θελήσει να επιτρέψει διεθνείς επιθεωρήσεις στο πυρηνικό πρόγραμμα του (όπως υποχρεούται), με αντάλλαγμα την άρση των διεθνών κυρώσεων που έχουν κοστίσει πολύ στην οικονομία του. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάϊντεν, είναι διατεθειμένος να προχωρήσει σε μια τέτοια συμφωνία, ακολουθώντας την πολιτική του Μπάρακ Ομπάμα, την οποία ανέτρεψε ο Ντόναλντ Τραμπ.