Λένε ότι δεν μπορείς να πας δυό φορές στον ίδιο τόπο. Είναι αλήθεια. Στο Βερολίνο βρέθηκα πέντε φορές. Ήταν πέντε διαφορετικές πόλεις. Bέβαια κι εγώ κάθε φορά ήμουν διαφορετική. Την πρώτη φορά ήταν το 1981, σε μια πόλη σκισμένη στα δυό. Η ένταση που δημιουργούσαν οι δύο εχθρικοί κόσμοι πλάϊ-πλάϊ, έφτιανε μια ατμόσφαιρα πιπεράτη, τονωτική, δημιουργική, που μύριζε μπαρούτι. Έζησα το εναλλακτικό Βερολίνο, το Βερολίνο του Kreuzberg και των καταλήψεων. Με καμιά εικοσαριά άλλους έμεινα για τρεις μήνες σε ένα κατειλημμένο σπίτι, που το είχαμε επισκευάσει με πολλή φαντασία. Τα αγόρια της παρέας -όπως και πάρα πολλοί άλλοι- είχαν μαζευτεί στο Βερολίνο από διάφορα μέρη της Γερμανίας για να μην πάνε στρατό. Aπό τότε είχε αρχίσει να φυσάει ο άνεμος της αλλαγής, που θα λέγανε και οι Σκόρπιονς: Τα ανατολικογερμανικά ροκ και πανκ συγκροτήματα έκαναν θραύση. Από την Ανατολική Γερμανία ήταν η βασίλισσα της πανκ, η Νίνα Χάγκεν, αλλά και οι πιο κλασικοί City, που ακούγαμε και χορεύαμε στα πάρτυ με τον ίδιο ενθουσιασμό που είχαμε για τους Cure και τ’ άλλα μεγάλα συγκροτήματα της Δύσης. Το Τείχος πανταχού παρόν, σκεπασμένο με τοιχογραφίες επώνυμων και ανώνυμων street artists, πολλές υπέροχες, αληθινά έργα τέχνης.
Σχεδόν κάθε πρωϊ έλεγα να πάρω την απόφαση και το μετρό και να επισκεφτώ την ανατολική πλευρά. Δεν βρήκα το κουράγιο να πάω ποτέ- κι έτσι έχασα μια ιστορική εμπειρία. Ωστόσο θυμάμαι που έλεγα στην παρέα, ότι ήταν αφύσικο και ανώμαλο αυτή η πόλη να είναι χωρισμένη στα δυό. Και ότι έπρεπε να ενωθεί. Όλοι ανεξαιρέτως – ανάμεσά τους μετριοπαθείς και ριζοσπάστες, Πράσινοι, αριστεριστές, αναρχικοί, πανκ- όλοι με κοιτούσαν σαν να ήμουν τρελή. Ούτε που μπορούσαν να φανταστούν κάτι τέτοιο. Και όμως μερικά χρόνια μετά…
Η δεύτερη φορά ήταν το ’91. Η πόλη μόλις είχε ενωθεί. Επικρατούσε χάος. Οι κάτοικοι αλλού πατούσαν και αλλού βρίσκονταν. Έπαιρνες έναν δρόμο και δεν ήξερες που θα σε βγάλει. Πήγα να δω το παλιό μου σπίτι και βρήκα στη θέση του ένα parking. Τι κρίμα, και ήταν τόσο ωραίο κτίριο, τυπικό Βερολινέζικη πολυκατοικία μπαρόκ…Επικρατούσε μια φούρια να διαγραφούν με μια μονοκοντυλιά όλα όσα θύμιζαν το παλιό καθεστώς, ακόμα και τα πιο μικρά και αθώα. Θυμάμαι το καβγά που είχε ξεσπάσει για να μην καταργηθούν τα χαριτωμένα ανθρωπάκια στους φωτεινούς σηματοδότες της κυκλοφορίας– οι ανατολικογερμανοί Γρηγόρης και Σταμάτης με τα καπελάκια τους. Τελικά δεν αντικαταστάθηκαν από τα άλλα στάνταρ ανθρωπάκια, παρέμειναν στα φανάρια και μάλιστα έγιναν και τουριστικά σουβενίρ- εμβληματικά μιας γλυκόπικρης Ostalgie.
Η τρίτη φορά μετά από δύο χρόνια, το ’93, το νέο κέντρο της πόλης ένα θηριώδες γιαπί. Η Πλατεία Πότσνταμ, που άλλοτε ήταν μια έρημος no man’s land στα σύνορα των δύο Βερολίνων, τώρα ξανάπαιρνε την θέση της στην καρδιά της πόλης και χτιζόταν με οικοδομική φρενίτιδα. Παντού αέρας δημιουργίας, δραστηριότητας. Η ανατολική πλευρά, η Mitte αποκτούσε τον χαρακτήρα του γραφικού και ανερχόμενου τόπου διασκέδασης. Kαι το Τείχος; Έβρισκες ακόμα ν’ αγοράσεις κάποια κομματάκια στα μαγαζιά για σουβενίρ, μαζί με στρατιωτικά πηλήκια και παράσημα της ΛΔΓ, και προλάβαινες να δεις κάποιες τοιχογραφίες που δεν είχαν ακόμα ξηλωθεί για να μπουν στα μουσεία.
Η τέταρτη φορά που πήγα ήταν το 2002 με το Διεθνές Συνέδριο Αρχιτεκτόνων. Το κέντρο της πόλης ολοκαίνουργιο, η Potsdamer Platz στις δόξες της με τα λαμπρά κτίρια του μεγάλου αρχιτέκτονα Ρένζο Πιάνο, τον ουρανoξύστη της Sony, το θαυμάσιο μουσείο του σινεμά, τα μπαρ και τα καφέ. Πιο έξω, το Εβραϊκό Μουσείο του αρχιτέκτονα Liebeskind, ένα μνημείο συγκλονιστικό, ενώ στην Ανατολική πλευρά οι Galleries Lafayette σχεδιασμένες από τον Jean Nouvel και η παλιά εβραϊκή συνοικία, ανακαινισμένη, με αναπλάσεις πλατειών και στοών που στεγάζουν ατελιέ καλλιτεχνών, μικρά θέατρα και ωραία εστιατόρια.
Την πέμπτη φορά, πριν λίγα χρόνια μια πόλη λαμπρή, αλλά “κανονική”. Το περιβόητο Checkpoint Charlie, άλλοτε θέατρο του τρόμου και σταυροδρόμι των κατασκόπων, σήμερα τουριστικό αξιοθέατο. Στο ίδιο σημείο το μουσείο του Τείχους με την ιστορία της εργατικής εξέγερσης του 1953 στο Aνατολικό Βερολίνο που πνίγηκε στο αίμα, καθώς και η ιστορία των αποδράσεων με τα υπόγεια περάσματα κάτω από το Τείχος και τα αυτοκίνητα-κρυψώνες που χρησιμοποιούσαν οι τολμηροί για να περάσουν στη Δύση. Τουριστικό αξιοθέατο είναι όμως και το Tacheles, το άλλοτε κατειλημμένο κτήριο του Kreuzberg, εμβληματικό κέντρο της εναλλακτικής κουλτούρας, σκεπασμένο με παλιά γκράφφιτι και στέγη εναλλακτικών εργαστηρίων, κατάλοιπο πλέον μιας εποχής που μου θυμίζει ότι έχω πια μεγαλώσει…
Πάντα όμως η ατμόσφαιρα του Βερολίνου παραμένει, με τα cool μαγαζιά του και κυρίως με τα ανεπανάληπτα μπαράκια. Βερολίνο σε λατρεύω! Ich bin eine Berlinerin!