Όλοι πλέον το ζούμε, υγιείς και άρρωστοι, πλούσιοι και φτωχοί, νέοι και γέροι. Το δράμα στην Υγεία μας αγγίζει όλους, ακόμη και αν είμαστε εύποροι, νέοι και υγιείς. Η Κοινωνία γύρω μας, μέσα στην οποία ζούμε, το φωνάζει. Οι εικόνες και οι ιστορίες είναι παντού, δεν μπορείς να τις αγνοήσεις. Κανείς δεν ζει σε «προστατευμένο» περιβάλλον. Το ΕΣΥ, το περίφημο Εθνικό Σύστημα Υγείας, μοιάζει με πτώμα που σαπίζει. Όπως και στη Ζούγκλα όπου τα πτώματα σαπίζουν αλλά, ταυτόχρονα, προσφέρουν τροφή σε άλλα είδη, έτσι και στην ελληνική κοινωνία της κρίσης το σεσηπώς πτώμα του ΕΣΥ χρησιμεύει, ακόμη και τώρα, σε κάποιους, λίγους, αλλά η αλήθεια δεν κρύβεται.
Η νεκροψία είναι χρήσιμη στα εγκλήματα, αλλά εδώ δεν είναι η προτεραιότητα. Υπάρχουν ευθύνες, σε παλιότερους και, κυρίως, στους τωρινούς, αλλά δεν είναι η ώρα της απόδοσης. Τώρα προέχει να εμφανισθεί κάτι ριζικά διαφορετικό, κάτι με ανοσία στην αρρώστια που σκότωσε το προηγούμενο. Είναι φανερό πως ότι πούμε είναι για μία Διακυβέρνηση, χωρίς αυταπάτες, με γνώση και σεβασμό στην αποστολή της. Η παρούσα… δεν επιλέγεται.
Αρχίζει κανείς με τα βασικά τα «εκ των ων ουκ άνευ». Στο ανθρώπινο «Σύστημα» τρία υπό- συστήματα εξασφαλίζουν την καλή λειτουργία και επιβίωση. Το κεφάλι, το σώμα, και το αίμα. Το κεφάλι αποφασίζει, προστατεύει το σώμα και καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του. Το σώμα λειτουργεί καλά μόνο όταν το κεφάλι λειτουργεί καλά. Καλή λειτουργία υπάρχει μόνο όταν το σώμα παράγει έργο, δηλαδή όταν εκτελεί αποτελεσματικά αυτά που καλείται να κάνει, όπως, και όσο απαιτείται. Τέλος, για όλα χρειάζεται συνεχής τροφοδοσία με αίμα, χωρίς το οποίο το σώμα νεκρώνεται.
Το ανάλογο στην Υγεία, τα τρία αυτά υποσυστήματα, είναι η Πολιτική Υγείας, η Διοίκηση και η Διαχείριση των πόρων και ο τρόπος Χρηματοδότησης. Η Πολιτική Διοίκηση της Υγείας, δηλαδή ο Υπουργός Υγείας, είναι το «κεφάλι» που επιλέγει Στόχους Πολιτικής, αξιολογεί το βαθμό επίτευξής και σχεδιάζει πιθανές βελτιώσεις. Οι αποφάσεις δεν είναι πολλές, αλλά στηρίζονται σε δύο Αρχές. Πρώτον ότι η Πολιτική εκφράζεται μόνο από την Κυβέρνηση, έχει Σχέδιο και στηρίζεται στη γνώση των δεδομένων. Δεύτερον ότι η Κυβέρνηση υπάρχει μόνο για να υπηρετεί τη Χώρα και το λαό, όχι τον εαυτό της ή τους φίλους της. Με βάση αυτές τις αρχές η Κυβέρνηση, δια του Υπουργείου Υγείας φροντίζει για την Υγεία του πληθυσμού και την διατηρησιμότητα του Συστήματος Υγείας στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της Κοινωνίας. Τίποτα περισσότερο, αλλά και τίποτα λιγότερο.
Το Σύστημα Οργάνωσης και Διαχείρισης των πόρων είναι το δεύτερο υποσύστημα, το κυρίως σώμα του Συστήματος Υγείας Περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία που επιτρέπουν την εκπλήρωση του σκοπού, δηλαδή τη διαφύλαξη και αποκατάσταση της υγείας του πληθυσμού με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Φροντίζει για την εύρυθμη λειτουργία και συνεργασία των φορέων υγείας, την πρόσβαση των πολιτών σε αυτό, τη δημιουργία και ανανέωση των υποδομών και την αξιολόγηση της λειτουργίας τους και οτιδήποτε έχει σχέση την αποδοτικότητα, την αποτελεσματικότητα, και την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας. Για την εκπλήρωση του σκοπού του το Σύστημα Οργάνωσης και Διαχείρισης υπάγεται στον έλεγχο της Πολιτικής Ηγεσίας, δηλαδή του Υπουργείου, το οποίο, όμως δεν παρεμβαίνει κατά τη λειτουργία, αλλά μόνο ως προς τα αποτελέσματα.
Για όλα αυτά, προφανώς, «δει δη χρημάτων». Η χρηματοδότηση του συστήματος, γίνεται με το «αίμα του λαού», όπως και όλες οι υπόλοιπες υπηρεσίες που μία οργανωμένη Κοινωνία είναι υποχρεωμένη να προφέρει στο λαό. Η Υγεία δεν διαφέρει από την Εκπαίδευση, την Ασφάλεια του Πολίτη και της Χώρας και τη Δικαιοσύνη, «δικαιώματα» τα οποία ή όποια σύγχρονη χώρα έχει αναλάβει να εξασφαλίζει με πόρους που εξασφαλίζει από το φορολογικό της σύστημα. Μόνο στην Υγεία αυτό γίνεται με τη διαμεσολάβηση και «ενσήμων» δηλαδή ασφαλιστικών εισφορών στον παράγοντα «εργασία». Κανείς από την Πυροσβεστική Υπηρεσία ή την Αστυνομία δεν θα σε ρωτήσει αν έχεις κολλήσει ένσημα πυρκαγιάς ή κλοπής περιουσίας. Ακόμη και μακροχρόνια άνεργος «δικαιούσαι» προστασία χωρίς να πληρώνεις ξεχωριστά.
Αν αυτά είναι αυτονόητα, ας δούμε τί γίνεται στην Ελλάδα. Η Πολιτική Διοίκηση, θεωρητικά, επιτελείται από το Υπουργείο Υγείας, συχνά με σύνθετο όνομα, με χιλιάδες υπαλλήλους, Υπουργούς Υφυπουργούς και πέντε-έξι Γενικούς Γραμματείς, που αλλάζουν κάθε λίγους μήνες. Η «Πολιτική Υγείας» εκφράζεται με νομοθεσία που γίνεται για την επιβίωση του εκάστοτε κομματικού κράτους, πράσινου, γαλάζιου ή ροζ και δεν έχει την παραμικρή τεκμηρίωση ή συσχέτιση με τις ανάγκες υγείας του λαού. Το ίδιο και οι Οργανισμοί που ιδρύονται ή διαλύονται με ανάλογα κριτήρια. Το νομοθετικό έργο δεν περιλαμβάνει τίποτε από όσα είπαμε νωρίτερα ως έργο της Πολιτικής Διοίκησης, δηλαδή στόχους, εξασφάλιση πόρων, αξιολόγηση έργου και αποτελέσματα.
Με όπλο αυτήν τη νομοθετική κουρελού, η διαχείριση γίνεται από τη Διοικητική «μηχανή», που υπακούει τυφλά στην Πολιτική Διοίκηση, δηλαδή στο κόμμα. Η μόνη, μετά τον Δοξιάδη το 1977-81, σοβαρή προσπάθεια να αποκτήσει η Διοίκηση σχετική αυτοτέλεια και κάποιον επαγγελματισμό, έγινε το 2000 από τον Αλέκο Παπαδόπουλο με το γνωστό αποτέλεσμα. Το δεύτερο υποσύστημα, το «Σώμα» της Υγείας λειτουργεί όπως και το πρώτο, δηλαδή μόνο για το συμφέρον του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος.
Το τρίτο υπό-σύστημα, η χρηματοδότηση, υποφέρει επίσης από την ίδια ασθένεια. Στα καλά τα χρόνια, της ανάπτυξης, φτιάχτηκε ένα σύστημα «Ταμείων», το κάθε ένα με διαφορετικό «πληθυσμό αναφοράς», και διαφορετική πολιτική «επιρροή». Ασφαλισμένοι και ενίοτε οι εργοδότες τους ανέλαβαν να πληρώνουν σημαντικό μέρος του κόστους. Το κυριότερο, δημιουργήθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας για να «διεκπεραιώνουν» τις γραφειοκρατικές διαδικασίες είσπραξης των εισφορών και πληρωμής των προμηθευτών υπηρεσιών υγείας. Με την Παγκοσμιοποίηση, όπως όλα τα θνησιγενή συστήματα, που στηρίζονται στην απασχόληση έτσι και αυτό σε παγκόσμιο επίπεδο πεθαίνει. Δυστυχώς, στην Ελλάδα, όχι μόνο ακόμη πληρώνεις για ένσημα Υγείας, εσύ και ο εργοδότης σου, αλλά δεν απολαμβάνεις και την αντίστοιχη προστασία, ειδικά με αυτήν την Κυβέρνηση.
Αυτή είναι η παθογένεια της υγείας στην εποχή μας στην Ελλάδα. Η Οικονομική Κρίση που πήρε πρωτόγνωρες διαστάσεις έκανε το ήδη κακό σύστημα να κακοφορμίσει. Το σεσηπώς πτώμα για το οποίο μιλήσαμε είναι εδώ. Θεραπεία δεν υπάρχει και το σύστημα πρέπει να ξαναγεννηθεί. Οι Προτάσεις μας στους τρεις άξονες που αναλύσαμε, δεν μπορεί παρά να είναι αντίστοιχες.
Ως προς την Πολιτική Διοίκηση, προτείνεται η ίδρυση Υπουργείου Υγείας με 100-120 μόνο υπαλλήλους υψηλού επιστημονικού επιπέδου και εμπειρίας. Οι επιλογές θα γίνονται από ανεξάρτητη Αρχή και δεν θα είναι όλες μόνιμες. Το έργο του Υπουργείου είναι να καταρτίζει το Εθνικό Σχέδιο Υγείας με Στόχους και Μέτρα Πολιτικής, να αξιολογεί τους φορείς στους οποίους ανατίθεται το έργο, να αναλύει τα αποτελέσματα σε σχέση και με τη διεθνή εμπειρία, και να συμμετέχει σε διεθνείς Οργανισμούς και Προγράμματα με στελέχη του ή αντίστοιχους ελληνικούς φορείς ή και οργανισμούς. Το Υπουργείο Υγείας αποφασίζει για όλα τα μείζονα εθνικά θέματα, όπως, για παράδειγμα, είναι η οργάνωση των υπηρεσιών υγείας σε εθνικό επίπεδο.
Η οργάνωση υπηρεσιών με βάση το νέο Εθνικό Σχέδιο Υγείας προβλέπει σε αδρές γραμμές την οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας και τη διασύνδεσή της με τη Νοσοκομειακή, αλλά και άλλες μορφές φροντίδας υγείας. Προβλέπει την ίδρυση εξ αρχής της Επείγουσας Φροντίδας Υγείας και τη δημιουργία Αυτόνομων Τμημάτων Επείγουσας Περίθαλψης – ΤΕΠ 24ωρης λειτουργίας σε πολύ μεγάλα νοσοκομεία ή και ανεξάρτητα. Τα ΤΕΠ λειτουργούν με δικό τους προσωπικό και εξοπλισμό και διαχωρισμένα από την υπόλοιπη νοσηλευτική λειτουργία του νοσοκομείου, αν στεγάζονται σε νοσοκομείο. Έτσι η εισαγωγή του αρρώστου δεν γίνεται με τον τριτοκοσμικό τρόπο που γίνεται σήμερα στα διαβόητα «επείγοντα». Γίνεται μόνο μέσω της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας σε συνεργασία και συνεννόηση με το Νοσοκομείο και τα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία μέχρι τις 3-4.00, ή σε οποιαδήποτε ώρα, με διακομιδή από τα ΤΕΠ μετά τη σταθεροποίηση του αρρώστου.
Ως προς το δεύτερο σκέλος, τη Διοίκηση και Διαχείριση του Εθνικού Σχεδίου προτείνεται η Περιφερειακή Οργάνωση των υπηρεσιών με Περιφερειακές Διοικήσεις (ΠΕΔΥ) στις οποίες υπάγονται όλες οι υπηρεσίες υγείας της περιφέρειας. Οι Διοικήσεις των ΠΕΔΥ είναι με θητεία και επιλέγονται από Ανεξάρτητη Αρχή με προδιαγραφές που θέτει, αλλά όχι αποκλειστικά, και το Υπουργείο Υγείας. Το κύριο έργο των ΠΕΔΥ είναι να οργανώσουν και να επιβλέψουν το Εθνικό Σχέδιο Υγείας το οποίο καθορίζει τα όρια και τους όρους συνεργασίας των διαφόρων μορφών περίθαλψης, Πρωτοβάθμιας, Νοσοκομειακής, Επείγουσας, Χρόνιας και Αποκατάστασης.
Το Εθνικό Σχέδιο Υγείας προβλέπει επίσης την πλήρη ηλεκτρονική διαχείριση και διεκπεραίωση όλων των διοικητικών πράξεων στο δημόσιο Σύστημα Υγείας, αλλά και τη διασύνδεσή του με το ιδιωτικό ως προς το νοσηλευτικό, διαγνωστικό και οικονομικό σκέλος. Η ηλεκτρονική χρέωση όλων των υπηρεσιών είναι το sine qua non και για την Τρίτη διάσταση του Εθνικού Προγράμματος Υγείας, δηλαδή την κατάργηση των ασφαλιστικών εισφορών υγείας και την «αιμοδότηση» του Δημόσιου συστήματος όπως για την Εθνική Ασφάλεια, τη Βασική Παιδεία, τη Δικαιοσύνη και τη Δημόσια Τάξη, δηλαδή τα φορολογικά έσοδα που η χώρα κατορθώνει να συλλέξει με δίκαιο, αποτελεσματικό και προοδευτικό τρόπο από το εισόδημα και την περιουσία.
Αυτό θα δώσει στην Πολιτεία και τον τρόπο να ασκήσει δίκαιη κοινωνική πολιτική και στην Υγεία. Στο τέλος του χρόνου, με τη φορολογική του δήλωση, ο πολίτης θα έχει πλήρη εικόνα των εξόδων που «προκάλεσε» σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Θα μπορεί τότε η Κυβέρνηση να τον «απαλλάξει» από μέρος ή και το σύνολο των εξόδων ανάλογα με το εισόδημά του, όπως αυτό φαίνεται στη φορολογική δήλωση. Οι πολλές λεπτομέρειες αυτού του αδρού Σχεδίου Εθνικής Πολιτικής Υγείας θα μας απασχολήσουν και στο μέλλον.