Κ.Π.Καβάφης,

«Η Τράπεζα του Μέλλοντος»

Υστερα από πολύμηνες διαπραγματεύσεις, ψηφίστηκε η δημιουργία του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM), ως πρώτου πυλώνα της τραπεζικής ένωσης. Οι 130 συστημικές ευρωπαϊκές τράπεζες θα ελέγχονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με συμμετοχή και των ανεξάρτητων εθνικών κεντρικών τραπεζών. Στόχος, η έγκαιρη διάγνωση συστημικής αστάθειας που μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε όλη την ευρωζώνη και όχι μόνον. Ώς το τέλος του έτους εκτιμάται ότι θα ψηφιστεί και το δεύτερο σκέλος της ρύθμισης και εποπτείας των 6.000 ευρωπαϊκών τραπεζών. Με αυτή την πρόνοια θα καθοριστούν οι όροι ανακεφαλαιοποίησης ή πτώχευσης, σε περίπτωση που οι μέτοχοι δεν συμμετάσχουν στην αντιμετώπιση τυχόν κρίσης. Η τραπεζική ένωση,  εφόσον ολοκληρωθεί η διαδικασία, θα λειτουργήσει στο τέλος της επόμενης χρονιάς και θα είναι σημαντικό βήμα στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Τα κράτη που θα ενταχθούν στην μηχανισμό είναι τα μέλη της ΟΝΕ, αλλά εθελοντικά μπορούν να ενταχθούν σε αυτόν και κράτη εκτός ΟΝΕ.

Το τραπεζικό σύστημα παγκοσμίως έχει δύο ανοιχτές πληγές: τη λεγόμενη σκιώδη τραπεζική και το μέγεθος των συστημικών τραπεζών. Με τη σκιώδη τραπεζική, δηλαδή με τις πράξεις στον ανεξέλεγκτο από τις Αρχές χώρο των μοντέρνων τραπεζοοικονομικών – παράγωγα κ.λπ. -, οι μεγάλες τράπεζες κέρδισαν υπερβολικά, αλλά και εκτέθηκαν, ενώ το μέγεθός τους κατέστησε κάποιες μεγάλες κίνδυνο για την ισορροπία του συστήματος. Τα κράτη αναγκάστηκαν να συνδράμουν με θηριώδη ποσά όσες από αυτές, στην Αμερική ή στην Ευρώπη, βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα.

Με τη σχεδιαζόμενη τραπεζική ένωση, η Ευρώπη δίνει μια απάντηση στο ποιος θα πληρώσει σε περίπτωση πτώχευσης. Η κατεύθυνση είναι σαφής. Θα πληρώσουν κατ? αρχάς οι μέτοχοι, οι ομολογιούχοι, και σε περίπτωση που δεν είναι αρκετή η προσπάθεια θα πληρώσουν οι καταθέτες μέσα από  διαδικασία που θα προσομοιάζει με της Κύπρου.

Ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ντένι Ρόντρικ στο βιβλίο του «Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης» περιγράφει με γλαφυρό τρόπο τις δύο προηγούμενες κρίσεις – τέλη του 19ου αιώνα και του 1928. Και οι δύο κρίσεις του συστήματος κατέληξαν σε παγκόσμιους πολέμους. Η τρίτη κρίση, αυτή που βιώνουμε από το 2007 και μετά, ίσως δεν έχει την ίδια τραγική κατάληξη.

Το βαθύτερο πρόβλημα του συστήματος, λέει ο Ρόντρικ, είναι η διανομή του πλούτου. Η παγκοσμιοποίηση είναι το μέσον. Το κέρδος, ο σκοπός. Στη σημερινή φάση, ο πλούτος μετατοπίζεται από τον «πρώτο κόσμο» στον αναδυόμενο. Το ίδιο έγινε και με τις προηγούμενες κρίσεις, όταν η Αγγλία, με την πολεμική υπεροχή της στη θάλασσα και με τη δύναμη της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης, κατόρθωσε να προσπορίζεται σημαντικά κέρδη από τις εξαγωγές της. Με τα χρόνια, η Αγγλία έγινε ελλειμματική και στο τέλος πτώχευσε (1890), με αποτέλεσμα οι εντάσεις να οδηγήσουν στον Α? Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το ερώτημα λοιπόν που εύλογα αιωρείται είναι αν, στις ημέρες μας, οι ρυθμιστικές Αρχές μπορέσουν να δράσουν εγκαίρως, προτού δηλαδή η οικονομική δυσπραγία στον «πρώτο κόσμο», μεταβληθεί σε πολιτική κρίση με οδυνηρά παρεπόμενα.

«Πριν από χρόνια πολλά, μια μικρή κοινωνία ψαράδων στην άκρη μιας λίμνης ευημερούσε. Κάποια στιγμή η παραγωγή μειώθηκε, τα ψάρια άρχισαν να εξαφανίζονται και οι ψαράδες κατέφυγαν στον Μεγάλο Σαμάνο. Αυτός σκέφτηκε και τους είπε να θέσουν περιορισμούς στην αλιεία. Παρά τη δυσφορία τους, οι ψαράδες πειθάρχησαν και λίγο μετά η παραγωγή αυξήθηκε. Σε δεύτερο στάδιο οι κάτοικοι διαπίστωσαν ότι το περίσσευμα μπορούσαν να το εξάγουν στο γειτονικό χωριό. Μόνο που η μετακίνηση ήταν δύσκολη. Για δεύτερη φορά ο Σαμάνος τούς υπέδειξε να ανοίξουν δρόμο στη ζούγκλα ώστε να μεταφέρουν τα προϊόντα τους ταχύτερα. Πράγματι τα ψάρια παστωμένα αποτέλεσαν μεγάλο  μέρος της ευημερίας τους. Ομως, κάτοικοι από το άλλο χωριό βρέθηκαν να ψαρεύουν στη λίμνη τους. Να σου πάλι ο Σαμάνος να προτείνει να βάζουν φόρους σε όσους ξένους ψαρεύουν στην λίμνη τους, και να μοιράζονται τα εισοδήματα από τους φόρους…».

Αυτή την ιστορία αναφέρει ο Ρόντρικ στο τέλος του βιβλίου του, ως αλφαβήτα της οικονομικής λειτουργίας. Παραγωγή – εμπόριο – μέτρα ισορροπίας του συστήματος. Εδώ βρισκόμαστε. Θα προλάβει ο «πρώτος κόσμος» να πάρει και να εφαρμόσει τα κατάλληλα μέτρα ή θα χαθεί η ισορροπία με τα γνωστά αποτελέσματα;