Η δήλωση ότι «η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα κάνει ό,τι χρειαστεί προκειμένου να διασώσει το Ευρώ», αναστήλωσε τους υπό κατάρρευση δείκτες πολλών χρηματιστηρίων. Και καθώς το χρηματιστήριο του Μιλάνου κέρδιζε περίπου 6%, η ιταλική κυβέρνηση δανείστηκε 8,5 δις Ευρώ με επιτόκιο μικρότερο του 6%. Συνεπώς, η ευρωπαϊκή ηγεσία μπορεί ακόμα να κάνει υποσχέσεις που ενδιαφέρουν τις αγορές. Υπάρχουν ακόμη πολλοί πρόθυμοι να πιστέψουν.
Για πόσο ακόμα όμως οι αγορές θα ακούνε την ευρωπαϊκή ηγεσία; Οι αγορές προεξοφλούν κάποια κίνηση του Ντράγκι – ποια άραγε – αλλά, επίσης, και ένα πλήρες πρόγραμμα διάσωσης της Ισπανίας. Θα έπρεπε να χαιρόμαστε. Τουλάχιστον κερδίσαμε χρόνο. Αλλά στη Γερμανία, η Die Welt έσπευσε να αποκαλέσει την ΕΚΤ Δούρειο Ίππο αναδιανομής εις βάρος του ευρωπαϊκού βορρά. Και η Suddeutsche Zeitung υπενθυμίζει ότι η ΕΚΤ έχει ήδη επενδύσει 210 δις Ευρώ σε ομόλογα του νότου με πενιχρά αποτελέσματα. Αυτό που χρειάζεται κατά την άποψη των αρθογράφων, είναι «περισσότερες μεταρρυθμίσεις», περισσότερη λιτότητα, περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις, περισσότερη ανεργία, περισσότερος πόνος, περισσότερη μετάνοια. Μερίδα του γερμανικού τύπου, όπως η Die Welt, μιλούν ανοικτά πλέον για το τέλος του Ευρώ, ενώ δημοσιεύεται δημοσκόπηση που καταδεικνύει ότι 51% των Γερμανών επιθυμούν επιστροφή στο Μάρκο. Η ώρα της κρίσης πλησιάζει, αφού το Φεβρουάριο του 2013 έχουμε εκλογές στη Γερμανία.
Στο μεταξύ, λίγοι ασχοληθήκαμε με το κρίσιμο ερώτημα «τι εννοεί ο ποιητής»: Ο Ντράγκι θα μπορούσε να υπόσχεται ότι θα τυπώσει χρήμα. Αλλά δεν το υποσχέθηκε. Θα μπορούσε να υποσχεθεί ότι θα αγοράσει ξανά ομόλογα. Αλλά δεν το υποσχέθηκε. Είπε απλώς «ό,τι χρειαστεί» και οι αγορές που είχαν ανάγκη να πιστέψουν, πίστεψαν. Αλλά ό,τι και να εννοούσε ο Ντράγκι, ο γερμανικός τύπος δεν τον αντιμετωπίζει πλέον ως «επίτιμο Γερμανό». Πρόκειται για άλλον έναν άσωτο, από μια άσωτη χώρα, που παίζει με πρωτοβουλίες που ενέχουν ηθικό κίνδυνο. Επιστροφή στον παράδεισο του Μάρκου, λοιπόν;
Η συζήτηση εδώ και χρόνια έχει αποκτήσει θρησκευτικά χαρακτηριστικά με δόγματα, αμαρτωλούς, μετάνοιες, θυσίες και ενάρετους. Και η κριτική του Βερολίνου υπό αυτό το πρίσμα, θυμίζει λίγο ιερά εξέταση, όταν κάθε διαφορετική ερμηνεία της Βίβλου – όπως η αναφορά στην πενία του Ιησού των Φραγκισκανών – αντιμετωπιζόταν λίγο-πολύ ως αίρεση. Μόνο που τώρα μιλάμε για μια νεοφιλελεύθερη τελεολογία, όπου κάθε μέτρο που καθησυχάζει τις αγορές αντιμετωπίζεται λίγο-πολύ ως αποπροσανατολισμός από το δρόμο της αρετής. Μπορεί αυτό να μας φαίνεται παράλογο, αλλά η επίκληση της λογικής εδώ είναι άτοπη: πρόκειται για θέμα πίστης!
Ενώ ο Γιούνκερ κατηγορεί τη Γερμανία ότι συμπεριφέρεται στην Ευρωζώνη όπως μια επιχείρηση συμπεριφέρεται σε ένα υποκατάστημα, η Die Welt μιλά για τις χώρες της «κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης», που υποστηρίζουν τις γερμανικές θέσεις, ακόμα και εάν η Γερμανία δεν έχει αυτή τη στιγμή τον απόλυτο έλεγχο της ΕΚΤ. Υπάρχει διάχυτη η εντύπωση ότι η Γερμανία δεν έχει ανάγκη από χρόνο, επειδή ήδη κινείται σε άλλη κατεύθυνση και με άλλο όραμα. Εάν η Ε.Ε. δεν είναι το πολυπόθητο lebensraum, τότε είναι πάντα εφικτή η ανασύσταση του οράματος μιας Mitteleuropa. Αναζητώντας τον παράδεισο, όμως, το Βερολίνο μπορεί να βρεθεί προ εκπλήξεως.
Στην Ευρωζώνη, η Σλοβακία και η Εσθονία είναι μέλη που μόλις προστέθηκαν στο club. Είναι πολύ νωρίς να διαπιστώσουμε εάν το Ευρώ τους επιφυλάσσει ένα λαμπρό μέλλον. Οι υπόλοιπες χώρες που υποστηρίζουν τις γερμανικές θέσεις – Πολωνία, Τσεχία – έχουν το δικό τους νόμισμα. Το ενδιαφέρον θα είναι να δούμε τι θα γίνει όταν η Σλοβενία περάσει – όπως όλα δείχνουν – το κατώφλι του μηχανισμού «διάσωσης». Μια χώρα εκ πεποιθήσεως Mitteleuropa, ίσως ν’ αποκαλύψει ότι το πρόβλημα δεν είναι ο τεμπέλικος νότος. Και τότε, ίσως το καλό και το κακό να είναι λιγότερο ευδιάκριτα. Μπορεί αυτές οι χώρες να ανακάλυψαν την ελευθερία το 1989, να έχουν υποστεί προγράμματα παρόμοια με της Ελλάδας στο όνομα της ενάρετης εξυγίανσης, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οδεύουν προς τον παράδεισο. Μπορεί οι μετάνοιες να μην αρκούν.
Βέβαια, ο χρόνος που έχουμε μπροστά μας προκειμένου να βρούμε πού είναι ο παράδεισος και ποιος είναι ο δρόμος της «διάσωσης», δεν είναι μια αιωνιότητα, όπως συνήθως υποθέτουμε όταν συζητάμε θεολογικά θέματα. Διότι οι αγορές έχουν ζωώδη ένστικτα, ενώ είναι γνωστό ότι «δεν έχουν το θεό τους». Χωρίς να υπολογίζει κανείς τα εξίσου ζωώδη ένστικτά μιας χαμένης γενιάς ανέργων. Με άλλα λόγια, εάν δεν υπάρξει σύντομα ένα θαύμα, τότε μπορεί να είναι αργά για υποσχέσεις, δεσμεύσεις, ή ακόμα και θαύματα. Και έτσι, στη χώρα του Λούθηρου, μπορεί για μια ακόμη φορά η ιερά εξέταση να βρεθεί αντιμέτωπη με μια γενικευμένη αμφισβήτηση του δόγματος. Ο Πάπας έχει το αλάθητο, εκτός εάν ξεμείνει από χριστιανούς.
Η Μαριλένα Κοππά είναι ευρωβουλευτής