Θα διαβάσατε ίσως το βιβλίο του λόρδου Οουεν «Ασθενείς ηγέτες στην εξουσία», και αν όχι, ο τίτλος τα λέει όλα. Πόσοι και πόσοι ηγέτες κρατών αποδείχθηκε ότι είχαν ανάγκη ψυχοθεραπείας για να κρατήσουν το τιμόνι; Οι πιο πολλοί από αυτούς ήσαν απλώς ψυχοπαθείς, είχαν το σύνδρομο της ύβρεως, ήσαν καταθλιπτικοί ή φοβικοί. Με κατάλληλη θεραπεία αντιμετώπισαν τις δυσκολίες που συμπυκνωμένα εμφανίζονταν στην καθημερινή άσκηση των καθηκόντων τους.

Κάποιοι βέβαια είχαν βαριές ψυχικές ασθένειες ανίατες και επώδυνες. Για τους ίδιους, κυρίως όμως για τους λαούς τους και για τους γείτονές τους. Οπως, να μου επιτρέψετε να αποκαλύψω, ο Χίτλερ, ο Μουσολίνι και ο Στάλιν.

Στα παλαιότερα χρόνια π.Φ. (προ Φρόιντ), διάφοροι φιρφιρίκοι παπάδες, αλχημιστές της κακιάς ώρας, μάγοι, χαρτορίχτρες ή γυναίκες που φορούσαν πέπλα έκαναν τη δουλειά των ψυχαναλυτών, των ψυχοθεραπευτών ή των ψυχολόγων. Με γνωστά αποτελέσματα από τη διακυβέρνηση αιμοσταγών τυράννων που έσφαζαν μωρά, Εβραίους, Αρμένιους ή έβαζαν φωτιά ακόμη και στις πόλεις τους.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα πράγματα βελτιώθηκαν στη Δύση. Οι θεωρίες και οι πρακτικές του Φρόιντ, του Γιουνγκ, του Ράιχ ή του Βάτσλαβικ, ακόμη και του Λακάν, απέκτησαν οπαδούς, που στήριξαν πολλούς σύγχρονους ηγέτες. Γιατί στην Ανατολή ο υπαρκτός εξόρκιζε την ψυχανάλυση και προτίμησε να έχουν κάποιοι οι ηγέτες του το τέλος του Τσαουσέσκου ή της χήρας του Μάο.

Η αλήθεια είναι ότι ψυχοθεραπεία χρειαζόμαστε όλοι. Ιδίως μετά την κρίση. Σε πολλές οικογένειες οι γονείς αισθάνονται ενοχές είτε γιατί δεν μπορούν να ενισχύσουν τα παιδιά τους είτε γιατί χάνουν το κοινωνικό τους status. Κι επειδή τα λεφτά είναι λιγοστά, πολλοί καταφεύγουν σε αντικαταθλιπτικά ή σε ηρεμιστικά.

Στο νησί όπου τα λεφτά είναι ακόμη πιο λίγα, η μέθοδος «πεζούλα» εφαρμόζεται ανελλιπώς. Κάθονται οι άνθρωποι σε μια πεζούλα και σχολιάζουν ως τα μεσάνυχτα. Είναι μέθοδος αποτελεσματική, και βοηθάει στον ύπνο. Ωστόσο το θέμα μας δεν είμαστε εμείς αλλά οι ηγέτες μας.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι αυτοί δεν χρειάζονται θεραπεία, μια και η ηδονή της εξουσίας απαλύνει τα άγχη και τις πιέσεις της διακυβέρνησης. Λάθος. Παράδειγμα η χούντα. Εμφανώς διαταραγμένα άτομα άσκησαν την εξουσία χωρίς να συνειδητοποιήσουν οι ίδιοι ή οι δικοί τους την ασθένεια και είδαμε πώς καταλήξαμε εμείς στο χώμα κι αυτοί στη φυλακή.

Αντίθετα, οι περισσότεροι ηγέτες μας από τη Μεταπολίτευση είχαν ψυχολογική υποστήριξη από διαπρεπείς ψυχιάτρους, και κάποιοι από χαρτορίχτρες ή μέντιουμ.

Ο λόρδος Οουεν λοιπόν πρότεινε να προλαβαίνουμε το κακό καταφεύγοντας στην πρόληψη. Δηλαδή οι υποψήφιοι ηγέτες να υποβάλλονται και σε ψυχιατρικές εξετάσεις, για να ξέρουμε εκ των προτέρων τι μας περιμένει. Ηδη οι αμερικανοί υποψήφιοι πρόεδροι είναι υποχρεωμένοι να κοινοποιούν ιατρικό δελτίο για την κατάσταση της υγείας τους. Ομως χωρίς ψυχιατρικές εξετάσεις. Αν είχαμε και αυτές τις εξετάσεις, είναι πιθανόν να αποφεύγαμε τον πόλεμο του Ιράκ και τα αποτελέσματά του.

Συχνά τα φαινόμενα της ασθένειας είναι φανερά. Σωματοποίηση της ασθένειας με πυρετούς λόγω εξασθένησης του ανοσοποιητικού, ακατανόητες συμμαχίες, υπερφίαλη και κλειστοφοβική στους άξιους διακυβέρνηση. Εμπιστοσύνη μόνο στους «δικούς μας», όπου συχνά εναλλάσσονται αισθήματα και πρακτικές αγάπης και εκδικητικής μανίας. Και το σύνδρομο του Ναπολέοντα ή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, χωρίς βέβαια να έχουν τα κότσια των πράγματι μεγάλων στρατηλατών. Οταν μάλιστα οι δυσκολίες της πραγματικότητας είναι ανυπέρβλητες και γίνονται μεγάλες και απότομες αλλαγές στην πολιτική, τότε τα συμπτώματα κορυφώνονται.

Σε αυτές τις περιπτώσεις ο ρόλος των οικείων είναι σημαντικός. Θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι να κατανοούν το πρόβλημα και να τους πείθουν να αρχίσουν ψυχοθεραπεία. Στο κάτω κάτω η θεραπεία για κάθε ασθένεια δεν είναι ντροπή. Είναι υποχρέωση απέναντι στον άρρωστο, και στην περίπτωση των ηγετών απέναντι και στην κοινωνία.

Τελειώνοντας θα πρέπει να πω ότι αυτά που ισχύουν για τους πολιτικούς ηγέτες, ισχύουν και για τους CEO μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων και συστημικών τραπεζών, που διαφεντεύουν τις τύχες εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων. Και στις δύο περιπτώσεις ηγετών πάντως, το τέλος έχει καταγραφεί από τον μεγάλο μας Μίλτο Σαχτούρη:

«…Bούρκωναν τα μάτια του ο τρελός λαγός πρήσκονταν η γλώσσα βόγγαε μαύρο έντομο ο τρελός λαγός
θάνατος στο στόμα».