Η πολιτική ως φιλμ νουάρ

Γιάννης Πανούσης 23 Μαρ 2017

Οι πολλοί,δε,βγαίνουν πάντα δικαιωμένοι.

Αιχμάλωτο σε δύο ελάχιστα κόμματα

το νόημα έγινε ήξεις/αφήξεις

Άγης Μπράτσος, Αναπάντητες

 

 

Το καίριο ερώτημα που τίθεται είναι εάν η πολιτική αναπαράσταση της κοινωνίας εν κρίσει μπορεί να συλλάβει αποτελεσματικά τη σκοτεινή ανθρώπινη άβυσσο ή απλώς οι πολιτικοί μας ‘διασκεδάζουν’, δεν μας αφήνουν να πλήξουμε καθώς μας γοητεύει η διαδικασία επίλυσης του γρίφου της σωτηρίας της χώρας.

Η ανάλυση της πολιτι­κής συμπεριφοράς με ταυτόχρονη ανατομία της ανθρώπινης ψυχής, ο συν­δυασμός  ρεαλισμού και  ψυχογραφίας όχι μόνο καθιστά την πολιτική επάγγελμα σοβαρό αλλά του προσδίδει και χαρακτηριστικά docrimentaire[ημι-μυθοπλασία+κατασκευασμένες ειδήσεις]

Η πολιτική κρίση, με κυρίαρχο -αλλά όχι μοναδικό- στοιχείο το ερώτημα «ποιος είναι ο ένοχος, ποιος τόκανε» (whodunit), αφού πίσω από την ίντριγκα και το μυστήριο κρύβονται κρίσιμα ζητήματα του πολιτισμού, της κοινωνίας, της δικαιοσύνης καθώς και ανθρώ­πινοι χαρακτήρες που κινούνται με βάση ειδικό κώδικα  προσέγγισης του δημοσίου συμφέροντος,αφήνει πίσω της ίχνη και μελάνι.

Μαύρη πολιτική σαν  το μαύρο μυθιστόρημα (roman noir), στο οποίο η περιέργεια και η αγωνία  για την καριέρα αντικαθιστούν το μυστή­ριο και μας εισάγουν στο θρίλερ  με σασπένς ως προς την έκβαση ή την κάθαρση .

Το μαύρο πολιτικό σήριαλ χαρακτηρίζεται από τις περιπέτειες  των ηρώων, τις υποθέσεις κατασκοπείας  ή και τις αφηγήσεις επικίνδυνων τα­ξιδιών  και προσφέρει άλλοθι φυγής από την προβλέψιμη πραγματικότητα με ταυτόχρονη βίωση οριακών καταστάσεων ενοχής και από­γνωσης.

Μολονότι οι’ανθρωπολογικοί τύποι’ των πολιτικών, όπως και οι αρχετυπικοί  ήρωες των αστυνομικών φιλμς, ‘’ δεν πεθαίνουν εύκολα’’, τα αφηγήματα και τα ενδιαφέροντα αλλάζουν.

Το «καλό» και το «κακό»  περ­νάνε συχνά μέσα από το κίτρινο των ΜΜΕ όμως ούτε ο «κακός» είναι πάντα αντι­παθής ούτε το «κακό» μπορεί να πολεμηθεί χωρίς τη χρήση (άμετρης) βίας από τους καλούς.Το ίδιο συμβαίνει με τους πολιτικούς.Συμπαθή λαμόγια κι αντιπαθείς ιδεοληπτικοί μπλέκουν αναμεταξύ τους ή κρύβονται ο ένας μέσα στον άλλον.

Επειδή συχνά οι «καλοί» είναι «πολύ καλοί» και οι «κακοί» είναι «υπερβολικά κακοί» τελικά τα όρια του πολιτικού παιχνιδιού ταυτίζονται  με τα όρια της αν(τ)οχής του θεατή στην αυταπάτη,την κορο’ι’δία, στη βία, στην αδικία, στη[μη-] απονομή δι­καιοσύνης.

Όπως π.χ. ο Αρσέν Λουπέν εκφράζει ταυτόχρονα το «καλό» και το «κακό», το αιώνιο δισυπόστατο του αστού, ενώ ο Δρ. Τζέκυλ – Mr Χάιντ αναδεικνύει τις δύο όψεις του τραγικού της ανθρώπινης φύσης,έτσι και αρκετοί πολιτικοί εμφανίζονται με πολλά ‘προσωπεία’[ίσως και σε πολλούς ρόλους].

Η ζωή μας έχει,και λόγω της κρίσης, αποκτήσει χαρακτηριστικά Kriminalroman .

Οι εγκληματίες και οι πολιτικοί  συγκινούσαν πάντοτε την intelligentsia.

Σήμερα όλοι θέλουν να «γευθούν» το show[της ανόδου και της πτώσης των ελίτ και των ισχυρών].

Στην ερώτηση «ποιος το έκανε» ο  πολίτης εξακολουθεί ν’ απαντάει μ’ ένα αυτο-αθωωτικό (self-exonerating) «πάντως όχι εγώ» και με τον τρόπο αυτό[νομίζει ότι] επέρχεται μια εσωτερική ισορροπία.

Όμως οι σύγχρονες detective stories, οι crime stories  και οι political stories δεν καταλήγουν  σε τελειωτική ‘εξωτερική’ καταδίκη του «κακού» αφού η δικαιοσύνη μισο-απονέμεται (όπως άλλωστε συμβαίνει και στη ζωή).

Η αναφερόμενη «κάθαρση» δεν επέρχεται και ο (φαύλος;) κύκλος έγκλημα – τιμω­ρία δεν κλείνει ποτέ .

Μολονότι «ό,τι επιτρέπεται στην τέχνη επιτρέπεται και στη ζωή» και μολονότι «το να ‘πυροβολείς’ σε μια σελίδα ή σε μια σκηνή δεν είναι το ίδιο με το να ‘πυροβολείς’ στην αληθινή ζωή», η μηχανή της πολιτικής ίντριγκας και η μηχανή του εγκλήματος δεν συναντιόνται μόνο στο σφάλμα που αποτρέπει ένα σκάνδαλο να γίνει τέλειο.

Έχουν ή βρίσκουν άκρες δια-φυγής παντού.

Οι εκτροπές που κουβαλάμε στο κεφάλι μας (αλλά ουδέποτε αποτολμάμε να πραγματοποιήσουμε) δί­νουν έτσι στη «λογοτεχνία της υπόγειας πολιτικής παρέκκλισης και προπαγάνδας» αστυνομικό ενδιαφέρον, ιδεολογικό υπόβα­θρο, κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς.

Δεν γεννάει προφανώς η πολιτική το έγκλημα.Το συναντάει στο δρόμο,στο γραφείο,στο σπίτι και το μεταφέρει στην οθόνη. Μόνο που συχνά οι ηθοποιοί είναι είτε ενεργοί πολιτικοί ,είτε κι ενεργοί πολίτες.