Τον Ιανουάριο του 2019 ανακοινώθηκαν τα ευρήματα για την ποιότητα της δημοκρατίας διεθνώς απο το Economist Intelligence Unit που εξετάζει κάθε χρόνο την κατάσταση της δημοκρατίας σε 167 χώρες. Η Νορβηγία, η Σουηδία, η Ισλανδία και η Νέα Ζηλανδία είναι στις πρώτες θέσεις αυτού του δείκτη ενώ χώρες όπως η Ολλανδία , η Τυνησία και η Μποτσουάνα καταγράφουν ενθαρρυντικά στοιχεία. Αν εξετάσουμε βαθύτερα τους λόγους που οδηγήσαν σε αυτές τις επιτυχημένες δημοκρατίες θα διαπιστώσουμε πως αφενός το αίτημα από μια μερίδα Ελλήνων πολιτικών όσο και ανθρώπων που δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτική ( όπως ο Στέλιος Ράμφος) για <<Οικουμενική>> Κυβέρνηση ή για Κυβερνήσεις συνεργασίας και αφετέρου η εφαρμογή αναλογικότερων εκλογικών συστημάτων, δεν αποτελούν ένα ακόμα αφηρημένο ευφυολόγημα ή ενα ακόμα ευχολόγιο αλλά αποτελούν τον πυρήνα και την βάση για την διαμόρφωση κοινωνικά φιλελεύθερων δημοκρατιών .

Στις 9 Οκτωβρίου 2015, η Νορβηγική Επιτροπή απένειμε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης στο Κουαρτέτο Εθνικού Διαλόγου της Τυνησίας , που αποτελείται από την Γενική Συνομοσπονδία Εργατών, την Ένωση Τυνησιακής Βιομηχανίας, Εμπορίου και Βιοτεχνίας , τον Εθνικό Δικηγορικό Σύλλογο και την Οργάνωση Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. H βράβευση έγινε για την αποφασιστική συμβολή των οργανώσεων αυτών στην επίλυση της πολιτικής κρίσης που ξέσπασε την περίοδο 2010-2013 και την επίτευξη ενός ιστορικού πολιτικού συμβιβασμού χωρίς τον οποίο η κρίσης δεν θα είχε αποτραπεί. Μετά τις εκλογές που προέκυψαν απ’ την παραίτηση του προέδρου Zine El Abidine Ben Ali, οι πολιτικές δυνάμεις έπειτα από έναν εθνικό διάλογο , συμφώνησαν σε ένα συγκεκριμένο σχέδιο μεταβατικής διακυβέρνησης που προέβλεπε την αναθεώρηση του Συντάγματος και την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στο κράτος και στο πολιτικό σύστημα . Είχαν μάλιστα το θάρρος να εφαρμόσουν το εθνικό αυτό σχέδιο μέσα από κυβερνητικές συνεργασίες ώστε να αποφευχθεί η πόλωση και να εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα. Όταν μάλιστα ο συνασπισμός κατέρρευσε στα τέλη του 13? εν μέσω διαφωνιών για τον προσανατολισμό του νέου Συντάγματος , το Κουαρτέτο Εθνικού Διαλόγου παρενέβη και διαπραγματεύτηκε την αποχώρηση του ισλαμιστικού κόμματος απ’ την εξουσία , τον σχηματισμό κυβέρνησης τεχνοκρατών και την τελική κατάρτιση ενός νέου προοδευτικού Συντάγματος. Οι παράγοντες που επέτρεψαν στην Τυνησία να αποτελεί success story στην διαχείριση της κρίσης σχετίζονται με το υψηλό επίπεδο ωριμότητας των πολιτικών κομμάτων, τους δυτικότροπους θεσμούς ως απότοκο της γαλλικής αποικιοκρατίας αλλά και την συνειδητοποίηση εκ μέρους των πολιτικών εκπροσώπων της χώρας πως η πολιτική σταθερότητα είναι το κλειδί για την επίλυση της πολιτικής κρίσης. Η Τυνησία επιβεβαιώνει ότι το όραμα της πολιτικής συναίνεσης σε καιρό κρίσης, ο εθνικός διάλογος και η αναζήτηση συμβιβαστικών λύσεων μπορούν να οδηγήσουν σε πρόοδο. Τα λόγια του μετριοπαθούς ισλαμιστικού κόμματος που συμφώνησε να παραχωρήσει την εξουσία σε υπηρεσιακή κυβέρνηση είναι χαρακτηριστικά : » O λαός της Τυνησίας πέτυχε μια ειρηνική επανάσταση που φώτισε τον κόσμο. Πέτυχε να αποφύγει τον εμφύλιο πόλεμο. Κατάφερε την συναίνεση.»¹

Στην Σκανδιναβία δε, και πιο συγκεκριμένα στην Σουηδία , τον Δεκέμβριο του 2014 ο σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός Lofven υφίσταται σοβαρή ήττα στο κοινοβούλιο και παραιτείται αναγγέλλοντας πρόωρες εκλογές, τις πρώτες »πρόωρες» μετά το 1958 ! Αφορμή στάθηκε η καταψήφιση του σχεδίου προϋπολογισμού της κεντροαριστερής κυβέρνησης και η υπερψήφιση της πρότασης της κεντροδεξιάς αντιπολίτευσης. Με την ακροδεξιά να παραμονεύει και την πολιτική αστάθεια προ των πυλών οι δυο μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις (κεντροαριστερή κυβέρνηση και κεντροδεξιός συνασπισμός 4 κομμάτων μαζί με τους Πράσινους) αποφάσισαν ότι η Σουηδική κυβέρνηση θα είχε την ανοχή της αντιπολίτευσης στα κρίσιμα νομοσχέδια μέχρι το 2018 ενω υποχρεούτο να εφαρμόσει τον ψηφισμένο προϋπολογισμό που είχε εμπνευσθεί η αντιπολίτευση. Βεβαίως η πολιτική ωριμότητα των Σουηδών δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Ήδη απ’ τον 16ο και τον 17ο αιώνα στην Σουηδία υπήρχαν κοινωνικοί θεσμοί τοπικού χαρακτήρα με κυριότερο το συμβούλιο της ενορίας (sockenstammen). Tα συμβούλια αυτά λειτουργούσαν σαν πλατφόρμες ελεύθερης συζήτησης και διαλόγου. Πέρα από την υφιστάμενη κουλτούρα ανεκτικότητας ,σωφροσύνης και αλληλοσεβασμού η Σουηδία θεωρούσε παραδοσιακά το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής ως θεμέλιο λίθο του πολιτικού συστήματος και σε συνδυασμό με ένα κορποραστικό μοντέλο άσκησης της πολιτικής θεσμοθετήθηκαν κρατικές επιτροπές διαβούλευσης , οι οποίες αποσαφήνιζαν τις λεπτομέρειες κάθε νομοσχεδίου πριν αυτό εισαχθεί για ψήφιση στο κοινοβούλιο.²

Το μικρό νησί της Ισλανδίας αντιμετώπισε το 2008 μια οικονομική κρίση παρόμοια με την ελληνική. Ενδιαφέρον έχει πως η ψήφιση ενός νέου Συντάγματος συνετέλεσε στον επανασχεδιασμό του κράτους και της οικονομίας. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει το πως τέθηκαν οι βάσεις γι αυτο το νέο Σύνταγμα. Πιο συγκεκριμένα, οι βασικές πτυχές του διαμορφώθηκαν από την Συντακτική Εθνοσυνέλευση , ένα σώμα 950 απλών πολιτών επιλεγμένων με κλήρωση απ τους εκλογικούς καταλόγους ενώ η περαιτέρω επεξεργασία θεμάτων πραγματοποιήθηκε από τα 25 μέλη του Συνταγματικού Συμβουλίου. Τα μέλη του Συμβουλίου απαγορευόταν να ανήκουν σε κάποιο πολιτικό κόμμα για να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή εκπροσώπηση διαφορετικών και ανεξάρτητων απόψεων ! Οι προτάσεις και τα προσχέδια κάθε άρθρου αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μέσα από ηλεκτρονικές πλατφόρμες διαλόγου λήφθηκαν σχόλια και επισημάνσεις πολιτών. Παράλληλα οργανώθηκαν εκατοντάδες τοπικές συνελεύσεις και ημερίδες σε όλη των χώρα καθιστώντας τον λαό κομμάτι της συνταγματικής αλλαγής.

Στην μακρινή και άσημη Μποτσουάνα ήδη από την προαποικιακή περίοδο υπάρχουν τα λεγόμενα Kgotla. Τα Kgotla είναι τοπικοί θεσμοί κοινωνικού διαλόγου όπου συμμετέχουν οι απλοί πολίτες στην πολιτική ζωή της χώρας. Αυτοί οι θεσμοί είχαν σαν αποτέλεσμα την λογοδοσία της πολιτικής ελίτ, την πάταξη της πολιτικής αυθαιρεσίας αλλά και ένα αποτελεσματικό σύστημα συλλογικής διακυβέρνησης με χαμηλό επίπεδο διαφθοράς και προοπτικές απρόσκοπτης οικονομικής μεγέθυνσης. Εδώ να σημειωθεί πως η Μποτσουάνα όπως και οι γειτονικές της χώρες οφείλουν την όποια οικονομική ευημερία τους στην εξαγωγή διαμαντιών και την εκμετάλλευση του ορυκτού τους πλούτου. Όμως ο θεσμός των Kgotla αποτέλεσε ποιοτική διαφορά μεταξύ της Μποτσουάνας και των λοιπών περίκλειστών χωρών της υποσαχάριας Αφρικής για μια αποτελεσματική διακυβέρνηση.³

Όσον αφορά, τέλος, τις περιπτώσεις της Δανίας και της Ολλανδίας εκεί βλέπουμε την αποθέωση του συστήματος της απλής αναλογικής, ένα σύστημα το οποίο στην Ελλάδα έχει δαιμονοποιηθεί από την συντηρητική παράταξη και έχει θεωρηθεί ως πρελούδιο του χάους. Η Ολλανδία έχει (απλή) αναλογική με ανοιχτές κομματικές λίστες και 150 βουλευτές. Επειδή είναι απίθανο να δημιουργηθεί αυτοδύναμη κυβέρνηση, υπάρχει η κουλτούρα των συνεργασιών και η προγραμματική σύγκλιση κομμάτων. Γι’ αυτό και ο πρωθυπουργός θεωρείται ότι έχει μειωμένες εξουσίες και αναφέρεται ως «primus inter pares» δηλαδή ως πρώτος μεταξύ ίσων.

Μετά το πέρας των εθνικών εκλογών, το πρώτο κόμμα ξεκινά διερευνητικό διάλογο για την ύπαρξη συνεργασίας με τα υπόλοιπα κόμματα. Μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα, φτάνουν στη λεγόμενη «κυβερνητική συμφωνία», η οποία είναι μια προγραμματική συμφωνία των κομμάτων για τη διακυβέρνηση του τόπου. Αυτή η κυβερνητική συμφωνία κατατίθεται στη βουλή προς ψήφο εμπιστοσύνης. Εφόσον λάβει την ψήφο εμπιστοσύνης, τότε ορίζουν ως πρωθυπουργό τον αρχηγό του πρώτου κόμματος και ξεκινά η περίοδος διακυβέρνησης. Την ίδια στιγμή, ως αναπληρωτές πρωθυπουργοί ορίζονται εκπρόσωποι από τα υπόλοιπα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού. Η Ολλανδία έχει αλλάξει μόλις τρεις πρωθυπουργούς από το 1994 μέχρι σήμερα. Με ανίσχυρο πρωθυπουργό και πανίσχυρη κυβερνητική συνεργασία, έχει επιτευχθεί η απόλυτη πολιτική σταθερότητα. Ο πρωθυπουργός έχει ΑΝΑΓΚΗ να πείθει τον κυβερνητικό συνασπισμό για ΚΑΘΕ νομοσχέδιο που περνά. Και οι πολίτες της Ολλανδίας έχουν συνηθίσει να συμμετέχουν στην κυβέρνηση αφού εκπροσωπούνται σε αυτή κατά πλειοψηφία. Έτσι έχουν μειωθεί στο ελάχιστο οι ρητορικές μίσους και λαϊκισμού.⁴

Και στην Δανία ισχύει η απλή αναλογική . Στις εκλογές οι βουλευτές εκλέγονται μέσω ανοιχτής κομματικής λίστας ενώ ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως εδώ και πάνω από 100 χρόνια, δεν υπήρξε ΠΟΤΕ αυτοδύναμη κυβέρνηση. Πάντοτε προέκυπταν κυβερνήσεις ευρείας συνεργασίας. Ακόμη όμως και αυτές οι πολυκομματικές κυβερνήσεις, κατά κανόνα, δεν κέρδιζαν την πλειοψηφία του νομοθετικού σώματος. Πρόκειται δηλαδή για κυβερνήσεις ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΙΟΨΗΦΙΑΣ. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μόνο 4 φορές προέκυψαν κυβερνήσεις με κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Έτσι, η κάθε κυβέρνηση, για να περάσει οποιαδήποτε νομοθεσία, χρειάζεται να πείσει όχι μόνο τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, αλλά και κάποια κόμματα από την αντιπολίτευση. Εντούτοις, από το 1982, η Δανία έχει αλλάξει μόλις 5 πρωθυπουργούς, ενώ η μέση θητεία του καθενός είναι πάνω από 8 συναπτά έτη. Το φαινομενικά ασθενές κυβερνητικό σχήμα, επειδή ακριβώς αναγκάζεται σε προγραμματική συνεννόηση με όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, είναι πιο σταθερό από οποιαδήποτε αυτοδύναμη κυβέρνηση.⁵

Καταλήγοντας , συμπεραίνουμε πως οτι η ελληνική κοινωνία δεν έχει αναπτύξει τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που θα επέτρεπαν μια συναινετική και λιγότερο συγκρουσιακή αντίδραση μπροστά την εθνική τραγωδία των τελευταίων 9 ετών. Μια φοβική και συγκρουσιακή κοινωνία θα δημιουργήσει ένα πολιτικό σύστημα που αρέσκεται στην πόλωση και την σύγκρουση ενώ μια κοινωνία ανοιχτή στον διάλογο που δεν φοβάται την αμφισβήτηση και την συνεργασία θα αντιδράσει με ένα πιο δημιουργικό τρόπο ως προς την επίλυση εθνικών κρίσεων. Επίσης δεν υπάρχει διάθεση για κοινωνική και πολιτική συναίνεση αφού ο κάθε πολιτικός και ο κάθε πολίτης κατ’επέκταση κοιτάζει το μικροσυμφέρον του και όχι το κοινό όφελος.

1 https://www.euronews.com/2014/01/27/celebrations-as-tunisia-adopts-new-constitution

2 https://www.reuters.com/article/us-sweden-politics-poll/swedish-centre-left-do-eight-year-deal-with-opposition-to-avert-snap-election-idUSKBN0K505120141227#uz76yuriDkkmLuuU.97

3 https://www.foreignaffairs.gr/articles/70864/stratos-d-kamenis/ethni-se-krisi-thesmoi-se-amfisbitisi?page=show

4 https://www.perros.com.gr/article.php?id=229&category_id=108

5 https://www.perros.com.gr/article.php?id=228&category_id=108