Καθώς πλησιάζει το τέλος της δεύτερης δανειακής σύμβασης (2ο Μνημόνιο), τίθεται το ζήτημα του συντονισμού της οικονομικής πολιτικής της χώρας μας, όπως και όλων των άλλων χωρών-μελών της Ευρωζώνης, με τις βασικές αρχές της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.
Είτε υπογραφεί νέα δανειακή σύμβαση για να καλυφθεί το χρηματοδοτικό «κενό» των 10-12 δισ., μέχρι το 2015, όπως υπολογίζεται από τους δανειστές μας, είτε όχι (πράγμα που είναι ακόμη πρόωρο να εκτιμηθεί), η χώρα μας, όπως και όλες οι χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, πρέπει να ακολουθήσει, επί ποινή κυρώσεων, την οικονομική πολιτική που διαμορφώνεται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Αυτή η οικονομική πολιτική περιλαμβάνει, όπως είναι γνωστό, την υποχρέωση ισοσκέλισης των εσόδων με τις δαπάνες του προϋπολογισμού, την εξάλειψη δηλαδή του δημοσιονομικού ελλείμματος. Παράλληλα, και άλλες πλευρές της οικονομικής πολιτικής θα βρίσκονται υπό επιτήρηση, όπως η εισοδηματική πολιτική και η κοινωνική πολιτική, συμπεριλαμβανομένου και του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών προκειμένου να εξασφαλίζεται η διεθνής ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Παράλληλα, για το τραπεζικό σύστημα των χωρών-μελών σταδιακά ετοιμάζονται η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ενωση και η εποπτεία των συστημικών τραπεζών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ολα τα παραπάνω είναι απολύτως αναγκαία για μια συντονισμένη οικονομική διακυβέρνηση, ώστε να μην προκύψουν στο μέλλον νέες ανισορροπίες και δημοσιονομικές εκτροπές, όπως συνέβη με την παρούσα οικονομική κρίση. Ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής είναι απαραίτητος σύμφωνα και με τη θεωρία και την ιστορική εμπειρία των νομισματικών ενώσεων και θα έπρεπε να είχε αποφασισθεί πριν από τη δημιουργία της Ευρωζώνης, προκειμένου να αποφευχθεί η σημερινή κατάσταση.
Τίθεται, όμως, το ζήτημα της πολιτικής νομιμοποίησης της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, δηλαδή της συμμόρφωσης της οικονομικής πολιτικής όλων των χωρών-μελών της Ευρωζώνης στις βασικές αρχές της. Υπάρχουν, προφανώς, δύο πλευρές νομιμοποίησης:
Α) Η τυπική πλευρά, που μπορεί να καλυφθεί με διακρατική συμφωνία, μεταξύ των χωρών-μελών. Οι χώρες-μέλη εκχωρούν ουσιαστικά την αρμοδιότητα της οικονομικής πολιτικής (δημοσιονομικής) σε ένα υπερεθνικό όργανο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να εξυπηρετηθεί το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον. Με το Δημοσιονομικό Σύμφωνο (Συνθήκη Σταθερότητας), που υπεγράφη από τις χώρες-μέλη τον Μάρτιο του 2012, η νομιμοποίηση αυτή σε κάποιο βαθμό επιτυγχάνεται, αν και οι νοτιότερες χώρες-μέλη μπορεί να συμφώνησαν υπό το κράτος της ανάγκης οικονομικής στήριξής τους από τις βόρειες χώρες για να αντιμετωπίσουν τη σημερινή κρίση.
Β) Η ουσιαστική πλευρά της νομιμοποίησης, δηλαδή η συναίνεση των πολιτών στην εκχώρηση των εθνικών αρμοδιοτήτων σε υπερεθνικά όργανα, η οποία δεν μπορεί να εξασφαλισθεί, αν περιεχόμενο της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης δεν μπορεί να πείσει τους πολίτες ότι εξυπηρετεί στον ίδιο βαθμό τις βόρειες, περισσότερο ανεπτυγμένες, και τις νότιες, λιγότερο ανεπτυγμένες, χώρες-μέλη της Ευρωζώνης.
Βεβαίως, η άποψη που κυριαρχεί υποστηρίζει ότι, επιτέλους, και οι νότιες χώρες της Ε.Ε., όπως και οι βόρειες, υποχρεούνται πλέον να ακολουθούν μια «συνετή» οικονομική πολιτική, που δεν θα παράγει ελλείμματα και συνεπώς θα έχουν καλύτερες αναπτυξιακές προοπτικές. Ομως πρέπει να διερευνηθεί αν μια τέτοια «συνετή» πολιτική είναι πολιτικά εφικτή, ή ακόμη και συμβατή με τις ανάγκες των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών-μελών ή, αντίθετα, τις καταδικάζει σε διαρκή λιτότητα, καθώς στις χώρες αυτές η διάρθρωση της οικονομίας είναι πολύ διαφορετική από αυτή των βόρειων περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών-μελών.
Η δομή της απασχόλησης είναι πολύ διαφορετική, το ποσοστό μισθωτών είναι μικρότερο, η παραγωγικότητα της εργασίας, όπως και το επίπεδο εισοδημάτων είναι χαμηλότερα, η ανεργία υψηλότερη, διότι ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να απορροφήσει το διαθέσιμο εργατικό δυναμικό, οι βασικές υποδομές δεν έχουν ολοκληρωθεί, κυριαρχούν οι πολύ μικρές και ανοργάνωτες επιχειρήσεις κ.λπ.
Στο κρίσιμο αυτό ζήτημα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο επόμενο άρθρο.