Βουλευτές κρίνουν βουλευτές, κάθε κόμμα εκδίδει και πόρισμα. Οι πολιτικές ηγεσίες αρνούνται να παραχωρήσουν μέρος της υπέρμετρης εξουσίας τους στην κοινωνία των πολιτών.
Στη μεταπολίτευση τα κόμματα μαζικοποιήθηκαν χωρίς να εκδημοκρατιστούν, χωρίς δηλαδή την άμβλυνση των πελατειακών και λαϊκιστικών χαρακτηριστικών τους. Αντίθετα, η μαζικοποίηση της κομματικής δομής οδήγησε και στη μαζικοποίηση της διαφθοράς, της διαπλοκής και της αδιαφάνειας. Οδήγησε σε ένα σύστημα όπου οι κομματικοί μηχανισμοί διεισδύουν σε όλους τους θεσμικούς χώρους καταργώντας τις ιδιαίτερες λογικές και αξίες τους.
Πρόκειται για ένα σύστημα που βάζει συστηματικά το κομματικό πάνω από το γενικό συμφέρον της χώρας. Ενα σύστημα που διαβρώνει την κοινωνία των πολιτών και εξουδετερώνει κάθε αντίσταση στην κομματική ασυδοσία.
Είναι ένα σύστημα, τέλος, που μοιάζει με μια ατμομηχανή χωρίς φρένα, ένα σύστημα που σε περίοδο βαθιάς κρίσης, όπως η σημερινή, είναι έτοιμο να εκτροχιαστεί. Βέβαια πολλοί βουλευτές, μετά τη βίαιη οργή των πολιτών εναντίον του πολιτικού κόσμου στο σύνολό του, υποστηρίζουν πως «δεν είμαστε όλοι ίδιοι». Αυτό είναι σωστό. Αλλά είναι εξίσου σωστό πως διεφθαρμένοι και μη διεφθαρμένοι, αμόρφωτοι και μορφωμένοι, ανίκανοι και ικανοί – όλο το πολιτικό προσωπικό είναι μέρος ενός συστήματος που ακόμα και σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί με τρόπο που συνδυάζει τον λαϊκισμό με την αδιαφάνεια και τον φορμαλισμό.
Με βάση τα παραπάνω είναι προφανές πως ο εκδημοκρατισμός του κομματικού συστήματος προϋποθέτει μια νέα ισορροπία δύναμης μεταξύ κομματοκρατικού συστήματος και κοινωνίας πολιτών. Σημαίνει π.χ. πως στην περίπτωση σκανδάλων τύπου Siemens και Βατοπεδίου είναι τελείως παράλογο να είναι οι βουλευτές που κρίνουν βουλευτές.
Είναι τελείως παράλογο να δημιουργούνται επιτροπές όπου, μετά από μακρόσυρτες διαδικασίες, το κάθε κόμμα βγάζει το δικό του πόρισμα για την υπό εξέταση υπόθεση. Γιατί οι πολιτικές ηγεσίες δεν αλλάζουν αυτό τον τελείως δυσλειτουργικό θεσμό; Γιατί προφανώς προτιμούν τον τύπο ελέγχων όπου «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει». Γιατί δεν είναι διατεθειμένες να παραχωρήσουν ένα μέρος της υπέρμετρης εξουσίας τους στην κοινωνία των πολιτών, δηλαδή σε πρόσωπα ή φορείς που βρίσκονται εκτός του κομματοκρατικού παιχνιδιού.
Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί εκτός κομματοκρατικού συστήματος, μηχανισμοί ικανοί να διερευνούν και να βγάζουν πειστικά πορίσματα σχετικά με τις κομματικές ατασθαλίες. Μηχανισμοί βασισμένοι, για παράδειγμα, σε κοινώς αποδεκτές εξωκοινοβουλευτικές προσωπικότητες, το έργο των οποίων θα υποστηρίζεται από εμπειρογνώμονες (λογιστές, οικονομολόγους, φοροτεχνικούς κ.λπ.) ικανούς να εξετάσουν σε βάθος προβλήματα που οι βουλευτές, ακόμα και όταν δεν ακολουθούν την κομματική γραμμή ως μη ειδικοί, αδυνατούν να ξεδιαλύνουν.
Ακριβώς το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και σε πολλούς άλλους τομείς διακυβέρνησης, όπως στον έλεγχο των κομματικών ταμείων, των δημοσίων έργων, των μεγάλων αγορών εξοπλιστικών συστημάτων κ.τ.λ.
Με άλλα λόγια, ένα πιο δημοκρατικό πολιτικό σύστημα προϋποθέτει τη δημιουργία αναχωμάτων στον κρατικοκομματικό επεκτατισμό.
Προϋποθέτει το κοινοβουλευτικό μας σύστημα να περάσει σε μια τρίτη φάση εκδημοκρατισμού: μετά τα ολιγαρχικά τζάκια και τον αντικομμουνιστικό στρατό/θρόνο η αχαλίνωτη κομματοκρατία και η γενικευμένη διαφθορά, που πάντα την ακολουθεί, είναι το τρίτο δημοκρατικό έλλειμμα που πρέπει να ξεπεραστεί, αν θέλουμε η νέα μεταπολίτευση να χαρακτηρίζεται όχι από τον κομματοκρατικό αλλά από τον κομματικό κοινοβουλευτισμό.
Ενα πιο δημοκρατικό πολιτικό σύστημα προϋποθέτει τη δημιουργία αναχωμάτων στην κομματοκρατία.
Ο Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας του London School of Economics