Το μυστικό της επικοινωνιακής επιτυχίας των ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ δεν είναι ούτε τα ψέματά τους («εμείς δεν είπαμε ποτέ ότι θα καταργήσουμε τον ΕΝΦΙΑ») ούτε η επιθετικότητα των στελεχών προς τους αντιπάλους («πώς τολμάτε να αμφισβητείτε το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς;»). Είναι η ασυναρτησία τους. Δεν αναφερόμαστε μόνο στον δεξιό συνεταίρο της Πρώτης Φοράς Αριστερά, ο οποίος αραδιάζει ονόματα, sites, έγγραφα, λίθους, πλίνθους, κεράμους, ατάκτως ερριμμένα, αλλά και στον κ. Αλέξη Τσίπρα.
Ετσι, στη συζήτηση για τη διαπλοκή ο πρωθυπουργός, προσπαθώντας να στηρίξει την πατάτα του διαγωνισμού για τις άδειες, είπε το εξής εκπληκτικό: «Μας είπατε ότι, εν πάση περιπτώσει, θα τα ρύθμιζε η αγορά εάν δίναμε περισσότερες άδειες… Οπως το ρύθμισε για είκοσι επτά χρόνια η αγορά, έτσι; Είδαμε… σταμάτησαν τα “θαλασσοδάνεια”, άρχισαν να πηδάνε από τα παράθυρα οι μέτοχοι. Αυτό ρύθμισε η αγορά» (Βουλή 10.11.2016).
Μα… Αυτό ακριβώς ξεκίνησε να ρυθμίζει η αγορά, πριν ξαναβάλει το χέρι του το κράτος με το σόου του κ. Νίκου Παππά που ευφημίστηκε ως «διαγωνισμός». Μόλις «σταμάτησαν τα “θαλασσοδάνεια”, άρχισαν να πηδάνε από τα παράθυρα οι μέτοχοι». Συνεπώς η λύση στο ραδιοτηλεοπτικό χάος ήταν απλή: πληρώνουν «ενοίκιο συχνοτήτων» οι χρήστες κι όσοι δεν μπορούν να τα καταφέρουν χωρίς «θαλασσοδάνεια», να πηδάνε από τα παράθυρα. Το πρόβλημα και στην πρώτη περίπτωση (των «θαλασσοδανείων») και στη δεύτερη (του διαγωνισμού με περιορισμένο αριθμό αδειών) είναι η κρατική παρέμβαση, που στρεβλώνει την αγορά. Δεν είναι η αγορά το πρόβλημα, όπως λέει ο κ. Τσίπρας.
Γράφαμε και παλιότερα ότι η συζήτηση για τη διαπλοκή ξεκινά από τη λάθος παραδοχή του «ταγκό». Αν και είναι αληθές ότι για να υπάρξει διαπλοκή χρειάζονται δύο –ήτοι ο «διαφθορέας-επιχειρηματίας» και ο «διεφθαρμένος-πολιτικός»–, αποκρύπτεται η εξουσιαστική σχέση μέσα στο ζευγάρι. Οπως γίνεται και στο ταγκό, υπάρχει κάποιος που καθοδηγεί τον χορό. Το βασικό και ανεπίλυτο πρόβλημα είναι πως το κράτος προσφέρει μονοπωλιακές υπηρεσίες και είναι σαν τον χάρο: αναπόφευκτο. Αν κάποιος δεν θέλει να έχει πάρε-δώσε μαζί του, το κράτος έχει πάρε-δώσε με αυτόν και μάλιστα εξουσιαστικώς. Ακόμη και για να ξεκινήσει κάποιος επιχείρηση πρέπει να πάρει άδεια.
Ο διεφθαρμένος επιχειρηματίας δεν μπορεί να αναγκάσει τον άτεγκτο πολιτικό να χορέψουν. Μπορεί βεβαίως να τον δελεάσει, αλλά όχι να τον εξαναγκάσει. Αντιθέτως, ο διεφθαρμένος πολιτικός μπορεί να εξαναγκάσει τον άτεγκτο επιχειρηματία να χορέψει· έστω κι αν είναι μόνο για να κάνει τη νόμιμη δουλειά του.
Συνεπώς, αν χρειάζεται κάποια ρύθμιση στο «ταγκό της διαπλοκής» είναι σε εκείνο το κομμάτι που καθοδηγεί τον χορό. Πρέπει να ελέγχονται οι ελέγχοντες και όχι ξανά μανά οι ελεγχόμενοι. Χρειάζονται κανόνες διαφάνειας του κράτους· πραγματικές ανεξάρτητες αρχές για να μην μπαίνουν στον πειρασμό της διαπλοκής οι εκάστοτε υπουργοί Επικρατείας· αποκέντρωση για να υπάρχει ο έλεγχος των πολιτών κ.λπ.
Είναι ιστορικώς αποδεδειγμένο ότι όσο περισσότερες ρυθμίσεις υπάρχουν για την αντιμετώπιση κάθε παραβατικής συμπεριφοράς, τόσο μεγαλύτερα τα μπαχτσίσια των διαφθορέων. Κυβερνήσεις σαν τη σημερινή, που θέλουν να «καταπολεμήσουν τη διαπλοκή» στο σκέλος των ήδη ελεγχόμενων και ουχί των ελεγχόντων, δεν το κάνουν για να εξυγιάνουν το τοπίο. Το κάνουν για να αυξήσουν το τίμημα. Οχι αυτό που πάει στα δημόσια ταμεία, αλλά το άλλο που ωφελεί το κόμμα.