Μετά από 5 χρόνια κρίσης, 240 δις. ευρώ σε δάνεια και δυο Μνημόνια, η Ελλάδα, αν και με αισθητά βελτιωμένους τους οικονομικούς της δείκτες, βρίσκεται (ξανά) σ ένα μεταίχμιο. Για να αποφύγουμε «λάθος επιλογές» που μπορεί να αποβούν μη αναστρέψιμες, είναι ανάγκη να πούμε αλήθειες για το «πώς» και το «γιατί» της χρεοκοπίας και να αφήσουμε στην άκρη τους μύθους μας.
Είναι ανάγκη να θυμηθούμε:
-Η αδυναμία -ή άρνηση- προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας στο ευρωπαϊκό περιβάλλον έχει ρίζες βαθιές, πολύ πριν από την ένταξη της χώρας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Η οικονομία δεν προσαρμόστηκε καν στους κανόνες της Ενιαίας Αγοράς και δεν αξιοποίησε σωστά τους κοινοτικούς πόρους, με αποτέλεσμα να χάνει ευκαιρίες και να υφίσταται δυσανάλογο κόστος.
-Η ένταξη στην ΟΝΕ ήταν επίτευγμα στρατηγικής σημασίας και έγινε μετά από μια τριετία εντατικών προσπαθειών που οδήγησαν σε εντυπωσιακή μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος (3,1% το 1999 από 9,1% το 1995), του δημοσίου χρέους (94% το 1999 από 97% το 1995), με ρυθμό ανάπτυξης 3,5% ετησίως -πάνω από το μέσο ευρωπαϊκό όρο-και με πρωτογενές πλεόνασμα 4,3% το 1999. Η εγκατάλειψη της μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού, όπως και η υστέρηση σε μια σειρά άλλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα βελτίωναν την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας ήταν αναμφισβήτητα σοβαρά λάθη της κυβέρνησης Σημίτη, που όμως επ ουδενί δεν αναιρούν την αξία και τα οφέλη της συμμετοχής στην ΟΝΕ.
-Είναι γεγονός ότι την τριετία 2000-2003 υπήρξε χαλαρότερη δημοσιονομική διαχείριση-το έλλειμμα από 3,7% το 2000 ανέβηκε στο 5,6% το 2003- αλλά ο μεγάλος δημοσιονομικός εκτροχιασμός που έριξε τη χώρα στα βράχια συντελέστηκε τη διετία 2007-2009, μεσούσης της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και των διαβεβαιώσεων της τότε κυβέρνησης (Καραμανλή) ότι «η ελληνική οικονομία είναι θωρακισμένη και δεν αντιμετωπίζει κίνδυνο».
-Όταν οι κίνδυνοι έγιναν μη αναστρέψιμοι προκηρύχθηκαν εκλογές, με την (τότε) κυβέρνηση (Ν.Δ.) να δείχνει ότι επιθυμεί να δώσει την «καυτά πατάτα» στον επόμενο και την (τότε) αξιωματική αντιπολίτευση (ΠΑΣΟΚ) να δείχνει άγνοια κινδύνου. Παρά το γεγονός ότι μεσολάβησε η χρεοκοπία και μια πενταετία βαθιάς κρίσης και κοινωνικής κατάρρευσης, το σημερινό σκηνικό του νέου μικρού δικομματισμού προσομοιάζει αρκετά μ εκείνο του 2009.
Κι ερχόμαστε στα δύσκολα:
-Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν λάθη και στην προεκλογική περίοδο του 2009 (το σύνολο του πολιτικού συστήματος ήταν ακόμη σε νιρβάνα) όπως και στην πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης Παπανδρέου: καθυστέρηση κατανόησης προβλήματος, καθυστέρηση αντίδρασης. Είναι γεγονός ότι η τότε κυβέρνηση έχασε πολύτιμο χρόνο, με αποτέλεσμα «να μεγαλώσουν οι δυσλειτουργίες του οικονομικού συστήματος και να γίνει πολύ δύσκολη η αναγκαία προσαρμογή, γιατί περνούσε υποχρεωτικά από μια πολιτική στροφή 180 μοιρών».
Αλλά η ιστορία της «μη διαπραγμάτευσης» του 1ου μνημονίου και της «άκριτης αποδοχής του» είναι ένας από τους πολλούς μύθους που καλλιεργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, λόγω της άρνησης συνειδητοποίησης του τί και γιατί μας έχει συμβεί.
Έχει σημασία να θυμόμαστε:
-Το πρώτο (ανεπαρκές)πακέτο μέτρων της κυβέρνησης Παπανδρέου εγκρίθηκε το Φεβρουάριο του 2010 και προκάλεσε παράλυση του δημόσιου τομέα λόγω μεγάλης απεργίας της ΑΔΕΔΥ. Ακολουθεί, τον Μάρτιο του 2010, δεύτερο μεγαλύτερο πακέτο και νέες μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις και συγκεντρώσεις στην Αθήνα και αλλού.
-Την ίδια περίοδο, δεν υπήρχε σε ευρωπαϊκό επίπεδο η παραμικρή πρόβλεψη/μηχανισμός για την αντιμετώπιση κρίσεων ρευστότητας ή κινδύνου χρεοκοπίας κράτους-μέλους της ευρωζώνης. Με το επιπρόσθετο πρόβλημα ότι οι Συνθήκες ήταν απαγορευτικές για δανεισμό κρατών (no bail out).
Αλλά πέραν της απουσίας μηχανισμών και των περιορισμών που έθετε η Συνθήκη, η ατμόσφαιρα για την Ελλάδα ήταν εκείνη την περίοδο κάτι παραπάνω από τοξική. Ο βασικότερος λόγος; Το αίσθημα εξαπάτησης! Στις 8 Ιανουαρίου 2010 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει έκθεση «σχετικά με τα στατιστικά στοιχεία του Χρέους και του Ελλείμματος της Ελληνικής Κυβέρνησης», στην οποία επισημαίνονται «προβλήματα σκόπιμης εσφαλμένης αναφοράς δεδομένων» και διατυπώνονται «σοβαρές αμφιβολίες» για την ακρίβεια των στοιχείων, πέραν της τελευταίας αναθεώρησης της 20ης Οκτωβρίου 2009(έλλειμμα 12,7% αντί του 6% που είχε δηλώσει η προηγούμενη κυβέρνηση, ενώ ως γνωστόν ακολούθησε και νέα αναθεώρηση, με τους νέους αυστηρότερους κανόνες της Eurostat, που ανέβασε το έλλειμμα στο 15,6% του ΑΕΠ).
Τα «σκόπιμα εσφαλμένα στατιστικά» δημιούργησαν ένα διογκούμενο κύμα οργής «για το απροσάρμοστο, συνεχώς παραβατικό παιδί», που μετατράπηκε γρήγορα σε «τιμωρητική λογική» και σε φωνές «να εγκαταλείψετε την ΟΝΕ (στην οποία δεν έπρεπε να είχατε μπει) και να προσφύγετε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο»!
Αυτό ήταν το κλίμα που αντιμετωπίζαμε εκείνη την περίοδο όσοι/ες βρισκόμασταν στις Βρυξέλλες …
-Ο τελικός συμβιβασμός-η δημιουργία μηχανισμού στήριξης που συγκροτείται από το ΔΝΤ, την ΕΕ και την ΕΚΤ (Απρίλιος 2010)-ήταν αποτέλεσμα της απουσίας ευρωπαϊκών μηχανισμών αντιμετώπισης κρίσης, των εμποδίων που έθετε η Συνθήκη (no bail out) και της επικράτησης «ψυχραιμότερων φωνών» στην Ευρώπη που συνειδητοποίησαν ότι θα ήταν «στρατηγικής σημασίας ήττα» για την ευρωζώνη να αναλάβει ΜΟΝΟ του το ΔΝΤ τη διαχείριση της δημοσιονομικής κρίσης ενός κράτους-μέλους της ΟΝΕ!
Σε αντίθεση λοιπόν με τους «ελληνικούς μύθους», το πραγματικό θέμα δεν ήταν ποτέ «ποιος έβαλε το ΔΝΤ στην Ευρώπη» αλλά ο πραγματικός κίνδυνος να μας αναλάβει ΜΟΝΟ του το ΔΝΤ. Με μεγάλη καθυστέρηση και με μεγάλη πίεση, οι ευρωπαίοι δέχθηκαν να συμμετάσχουν στην «διάσωση» της Ελλάδας κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή-λίγα 24ωρα πριν από τη λήξη ενός μεγάλου ομολόγου-προκειμένου να αποφευχθεί μια «ντροπιαστική κατάσταση» για την ευρωζώνη και την Ευρώπη συνολικά. Σε ό,τι αφορά δε τη «διαπραγμάτευση» για το 1ο Μνημόνιο, η πικρή αλήθεια είναι ότι το πρώτο πρόγραμμα καταρτίστηκε στην ουσία από το ΔΝΤ, στη βάση του «πόσα χρήματα» ήταν διατεθειμένοι να δώσουν οι ευρωπαίοι, ενώ το ζήτημα της (έγκαιρης) αναδιάρθρωσης του χρέους ήταν πολύ απλά «αδιανόητο» ακόμα και ως υποθετικό σενάριο..
Συμπέρασμα:
είναι γεγονός-πλέον αναγνωρισμένο, τουλάχιστον από το ΔΝΤ-ότι το 1ο Μνημόνιο είχε σοβαρά λάθη στο σχεδιασμό του. Αλλά είναι μύθος ότι αυτό οφείλεται στη μη διαπραγμάτευση…