Οι συγκεντρώσεις «Μένουμε Ευρώπη», σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις, ήταν μια μεγάλη έκπληξη, τόσο για τους υποστηρικτές τους όσο και για τους αντιτιθέμενους.
Μαζική συμμετοχή, πολιτισμένη ατμόσφαιρα, αυθόρμητη, «από τα κάτω», οργάνωση, όλα αυτά συνιστούν ένα διαφορετικό παράδειγμα σε σχέση με όσα είχαμε συνηθίσει τα περασμένα χρόνια από μαζικές κινητοποιήσεις.
Κατά συνέπεια, γεννιέται το ερώτημα: Γιατί, αυτές οι κινητοποιήσεις προκάλεσαν τόσο επικριτικά και εμπαθή σχόλια από υποστηρικτές του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και από στελέχη της κυβέρνησης; Γιατί, κάτι που σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή, κανονική, χώρα θα εθεωρείτο ένα σύνηθες γεγονός, καταγγέλθηκε ως εκδήλωση υποστήριξης του Σόιμπλε (Νίκος Φίλης) ή ως «το Tea Party πάει Σύνταγμα» (Βασίλης Μουλόπουλος);
Η εξήγηση που προτείνουμε για να ερμηνεύσουμε αυτές τις αντιδράσεις είναι ότι οι κινητοποιήσεις «Μένουμε Ευρώπη», εξ’ αντικειμένου, αποσάρθρωσαν και αποδόμησαν τον ιδεολογικό πυρήνα, την καρδιά, της αριστεροδέξιας λαϊκιστικής ρητορείας που συνίσταται στην φαντασίωση ότι «ένας είναι ο λαός», το 99%, εξ’ ορισμού «καλός», που εκπροσωπείται αποκλειστικά από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Ανεξάρτητους Έλληνες, σε αντιπαράθεση με το 1% της διεφθαρμένης ελίτ που υποστηρίζεται από τα μνημονιακά κόμματα της αντιπολίτευσης.
Ξαφνικά, στις πλατείες, εμφανίστηκε ένας άλλος «λαός». Που αντιτίθεται πολιτικά στους αυτόκλητους αποκλειστικούς αντιπροσώπους. Που διεκδικεί το δικαίωμα στη διαφορετικότητα. Που όχι μόνο δεν είναι υποκινούμενος κομματικά, αλλά στη μεγάλη του πλειοψηφία αισθάνεται ότι δεν εκφράζεται από τα υφιστάμενα κόμματα της αντιπολίτευσης. Ένας «λαός» που έστω και υβριδικά αρχίζει να μορφοποιεί μια νέα συλλογική συνείδηση. Το μονοπώλιο της εκπροσώπησης παύει να υπάρχει. Η ηθικολογία και ο μανιχαϊσμός της λαϊκιστικής ρητορείας δίνουν τη θέση τους στην πολιτική.
Ένας ήπιος λαϊκιστής ίσως να το θεωρούσε φυσιολογικό. Αντίθετα οι αριστεροδέξιοι λαϊκιστές που φιλοξενούν τον λαϊκισμό σε μια θερμοκοιτίδα ολοκληρωτικών και μεσσιανικών απόψεων δεν διστάζουν να γράψουν ότι «σήμερα στο Σύνταγμα ξεκινάει η νέα πάλη των τάξεων: οι πλούσιοι εναντίον των φτωχών. Το ελληνικό παράρτημα του Tea Party κατεβαίνει στους δρόμους ντυμένο με τα τελευταία μοντελάκια της υψηλής ραπτικής για να διεκδικήσει έναν κόσμο χωρίς φτωχούς. Έναν κόσμο όπου οι φτωχοί πρέπει να εξοντωθούν. Σήμερα στο Σύνταγμα ξεκινάει η επανάσταση των πλουσίων. Ετοιμαστείτε, λοιπόν, να δείτε μια μεγάλη διαδήλωση ώριμων κυριών με γούνες (παρά τον καύσωνα του θέρους) και γόβες στιλέτο χέρι – χέρι με «καθώς πρέπει» στελέχη πολυεθνικών εταιρειών με έδρα το Λουξεμβούργο, διαχειριστών funds και κατόχους παχυλών λογαριασμών εις τας Ελβετίας, με άψογα μπλέιζερ και ντιζάιν γραβάτες να ουρλιάζουν έξαλλοι: καπιταλιστές όλου του κόσμου, ενωθείτε». (Μουλόπουλος).
Σε εντελώς διαφορετική γραμμή, ένας άλλος αρθρογράφος της Αυγής, ο Στρατής Μπουρνάζος, σε κείμενό του με τίτλο «Λαϊκή απογευματινή», αφού παραδέχεται με ειλικρίνεια ότι «περίμενα, και περιμέναμε, νομίζω, βαριά βαριά, καμιά πεντακοσαριά νοματαίους», δεν διστάζει να επισημάνει ότι «σημασία, για μένα, έχει να δούμε τη λαϊκότητα, τη δεξιά λαϊκότητα της Πέμπτης». Παράλληλα, καλεί τους αναγνώστες του να σκεφτούν «τι είναι αυτό που κάνει όσους κατεβαίνουν σε μια διαμαρτυρία να κατέβουν».
Εάν όμως ήταν λαός, έστω και δεξιός, αυτοί που συμμετείχαν στο «Μένουμε Ευρώπη», τότε τι μπορεί να σημαίνει το κεντρικό σύνθημα του ΣΥΡΙΖΑ «ή εμείς ή αυτοί»; Αυτή η συμπυκνωμένη επιτομή της λαϊκιστικής ιδεολογίας, πως μπορεί να ανεχθεί ότι και οι «άλλοι» υπάρχουν ως λαός και όχι ως καπιταλιστές που θέλουν να εξοντώσουν τους φτωχούς; Ένας λαός που εάν θέλεις να τον εξαφανίσεις, τότε μόνο με Εμφύλιο μπορείς να το κάνεις.
Είναι εμφανές ότι σε ιδεολογικό επίπεδο, μια από τις κεντρικές φαντασιώσεις του φαιοκόκκινου μετώπου έχει καταρρεύσει. Είναι μια από τις πολλές φαντασιώσεις. Με τις υπόλοιπες θ’ ασχοληθούμε σ’ ένα επόμενο σημείωμά μας.