Τον παλιό καλό εκείνο τον καιρό, που «λεφτά υπήρχαν», κάθε Μέσον Ενημέρωσης που σεβόταν τον εαυτό του, πριν εκδοθεί, παράγγελνε μια έρευνα ανίχνευσης των προτιμήσεων του κοινού. Έβαζε μια διαφημιστική εταιρεία, η οποία έβαζε μια εταιρεία ερευνών, η οποία έβρισκε «αντιπροσωπευτικά κοινά» και τους ρωτούσε πώς θέλουν να είναι το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η εφημερίδα. Αυτοί που είχαν παραγγείλει την έρευνα, αυτοί που θα εξέδιδαν το Μέσον, ήταν κρυμμένοι πίσω από το αδιαφανές τζάμι, όπως στις ανακρίσεις του FBI που βλέπουμε στις ταινίες και παρακολουθούσαν τη συζήτηση.
Δεν είχα καταλάβει ποτέ αυτές τις έρευνες. Γιατί το έρημο το κοινό απαντούσε σύμφωνα με αυτά που είχε ήδη υπόψη του, με τα έντυπα, ας πούμε, που κυκλοφορούσαν ήδη. Έπειτα η εταιρεία επικοινωνίας σου έλεγε, κάν’ το όπως εκείνα. Γιατί; Γιατί αυτό θέλει ο κόσμος. Μα άμα ήθελα να κάνω αυτό που θέλει ο κόσμος δεν θα χρειαζόμουνα έρευνα. Θα αντέγραφα το πιο επιτυχημένο. Πώς ξέρει ο κόσμος αν του αρέσει κάτι, αν δεν το έχει δει; Πώς θα κρίνει το καινούργιο, αν δεν το ξέρει;
Είναι σωστή ιδέα ο σταυρός προτίμησης στις Ευρωεκλογές; Mάλλον είναι σωστή ιδέα. Όσο μεγαλύτερη συμμετοχή έχει ο κόσμος στη δημοκρατία, τόσο βελτιώνεται και αφορά περισσότερους. Τι θα ψηφίσει ο κόσμος; Κατά πάσα πιθανότητα τους χειρότερους. Γιατί αυτούς ξέρει. Θα φταίνε οι πολίτες γι’ αυτό;
Μια φορά ένα blog, που λυπάμαι τώρα δεν θυμάμαι ποιο για να πω το όνομά του, είχε μια ανάρτηση που τα ’λεγε όλα με 5 λέξεις. Είχε μια εικόνα τηλεόρασης από εκείνη την εποχή της ευδαιμονίας των πλαστικών χρόνων. Στα παράθυρα της οθόνης συνωστίζονταν τηλεοπτικοί αστέρες, ο Αλέφαντος, νικητές του Big Brother, παπαροκάδες, ένας δικηγόρος που πηδούσε μάντρες, μητροπολίτες και απόστρατοι. Όπως ήταν η τηλεόραση τότε και όπως έτσι και χειρότερα είναι τώρα. Γιατί όλοι αυτοί έχουν γίνει εντωμεταξύ και πολιτικοί. Από κάτω η λεζάντα έλεγε, είναι να απορείς που χρεοκοπήσαμε;
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι το πολιτικομιντιακό σύστημα προσπαθεί πάλι να ρίξει την ευθύνη στον κόσμο και να επιτύχει την αναπαραγωγή του μέσω της λαϊκής βούλησης. Μα αυτά θέλει ο κόσμος, τι να κάνουμε; Αυτό δεν λένε και οι άνθρωποι της τηλεόρασης για να δικαιολογήσουν τα σκουπίδια;
Η πρόταση για σταυρό στις εκλογές δεν αλλάζει καθόλου την ευθύνη των κομμάτων. Οι πολίτες θα ψηφίσουν, σωστά, αλλά είναι ευθύνη των κομμάτων πάντα ποιους θα προτείνουν, τι καινούργιο θα παρουσιάσουν. Όλοι φανταζόμαστε τι θα είναι αυτό. Τα «προβεβλημένα» στελέχη των κομμάτων, γιατί έχουμε πόλεμο, τώρα θα δοθεί η μάχη, καμία ψήφος δεν πρέπει να χαθεί, πρέπει να δώσουμε τη μάχη με τα πιο γνωστά ονόματα, αυτά που ξέρει ο κόσμος. Δηλαδή με εκείνο το πολιτικό προσωπικό που οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία.
Δίπλα σ’ αυτούς θα προστεθούν οι «επώνυμοι», οι δικηγόροι των επώνυμων, αυτοί που έχουν «αναγνωρισιμότητα», αυτούς που ξέρει ο κόσμος. Δηλαδή τηλεαστέρες, γελωτοποιοί, ήρωες των μεσημεριανάδικων, όσοι έχουν κάνει το λεκτικό τραμπουκισμό επάγγελμα για να επιβιώσουν στα πάνελ, αυτοί με την ωραία ατάκα, οι πιο φωνακλάδες, οι απίθανοι.
Μέσα στα 4 χρόνια της κρίσης, όλα τα υπόγεια της ελληνικής κοινωνίας έχουν βγει στην επιφάνεια. Λαϊκιστές, αγράμματοι, επαγγελματίες της συκοφαντίας, σιτιζόμενοι από τα πιο σκοτεινά συμφέροντα, φανατικοί, άρρωστοι για αυτοπροβολή, αδίστακτοι, απατεώνες, μισαλλόδοξοι, κάθε μέρα στήνουν κρεμάλες σε λαϊκά τηλεοπτικά δικαστήρια, παραπληροφορούν ανενόχλητοι, μπερδεύουν την κοινή γνώμη, θολώνουν την εικόνα, σ’ ένα μονότονο θέατρο εμφυλίου πολέμου που οδηγεί στην «ευγενή μας τύφλωση», στην καταστροφή. Και όμως, αυτούς κάθε μέρα παρουσιάζουν τα κανάλια.
Από την άλλη μεριά, σ’ αυτή τη χώρα που δεν το περίμενες, η κρίση έδωσε την ευκαιρία σε πάρα πολλούς ανθρώπους να αισθανθούν την ανάγκη να παρέμβουν. Η πιο θετική πλευρά της κρίσης ήταν ότι για πρώτη φορά γράφτηκαν δεκάδες βιβλία σοβαρά για την οικονομική κρίση, δεκάδες άνθρωποι μίλησαν, παρουσίασαν απόψεις για τη βία, την οικονομική οργάνωση της χώρας, το κοινωνικό κράτος, την ανάπτυξη. Καθηγητές, συγγραφείς, άνθρωποι του πολιτισμού, επαγγελματίες που έχουν δουλέψει πραγματικά στη ζωή τους και ξέρουν τα προβλήματα, δεκάδες καθηγητές από τα καλύτερα ξένα πανεπιστήμια γράφουν, μιλάνε, συμμετέχουν σε Συμβούλια, προσπαθούν να δείξουν μια πορεία διαφορετική από το μικροπολιτικό κλίμα της παράνοιας και της βίας που επικρατεί. Μακριά από τις «εβραϊκές συνωμοσίες», τη Νέριτ που προέρχεται από την ανθελληνική γιορτή Χάνουκα των εβραίων, από τον Σώρρα και τα 600 δισεκατομμύρια, από τους δοσίλογους, τους κατακτητές, τους τοκογλύφους που θέλουν να μας πάρουν την Ακρόπολη.
Όμως αυτοί οι άνθρωποι που μιλάνε τη γλώσσα της λογικής, που θα ’πρεπε να εξηγούν κάθε μέρα στην κοινή γνώμη τι συμβαίνει, δεν υπάρχουν στα ΜΜΕ, είναι αντιτηλεοπτικοί. Δεν υπάρχουν στις προτάσεις των κομμάτων παρά μόνο ως συμπλήρωμα, εκεί υπάρχουν μόνο οι εκπρόσωποι των τάσεων, οι βαρόνοι, οι πρώτοι σε σταυροδοσία, οι «φυλές» του κόμματος, οι διαφωνούντες που πρέπει να τους βουλώσουμε το στόμα με μια θέση στις Βρυξέλλες, τα «βαριά» ονόματα, αυτοί που έχουν μηχανισμούς, αυτοί που φέρνουν ψήφους. Μετά θα φταίει ο λαός που, όπως και το 2012, ψήφισε τη «χειρότερη Βουλή της μεταπολίτευσης». Και όχι τα κόμματα που τους πρότειναν.
Η επιλογή του σταυρού στις ευρωεκλογές δεν μειώνει την ευθύνη των κομμάτων ούτε των μέσων ενημέρωσης. Οι προτάσεις των κομμάτων για τα ψηφοδέλτια είναι αυτές που θα κριθούν. Εκεί θα φανεί αν πραγματικά έχουν καταλάβει τίποτα ή συνεχίζουν πάντα την ίδια πρακτική με μόνο στόχο την αναπαραγωγή τους. Και η ευθύνη είναι πάντα μεγαλύτερη αυτών που επαγγέλλονται το καινούργιο.
Όταν καμιά φορά πήγαινα σε κάποια τέτοια έρευνα «ανίχνευσης των προτιμήσεων του κοινού» τσακωνόμουν πάντα με όλους. Αν ήταν να κρυφτώ, έλεγα, πίσω από αυτά που λέει το κοινό για να μάθω τι πρέπει να πω εγώ, καλύτερα να μην πω τίποτα.