Ιστορικά, το τραίνο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είχε ως πολιτική ατμομηχανή το γαλλογερμανικό άξονα. Αυτός ίσως είναι ο λόγος που λίγους μήνες πριν, όσο περιμέναμε τα αποτελέσματα των εκλογών του Μάιου στην Αθήνα, ρίχναμε μια κλεφτή ματιά στις κάλπες που είχαν στηθεί στο Παρίσι. Είχαμε την εντύπωση ότι μια προοδευτική αλλαγή φρουράς στο Παρίσι, θα αποτελούσε μια «εξισορροπητική» προοπτική για τις πολιτικές εξελίξεις στο Νότο. Τα αποτελέσματα στο Παρίσι ήταν ικανοποιητικά, αλλά οι προσδοκίες μας μάλλον δεν εκπληρώθηκαν.

Αυτό δεν οφείλεται σε έλλειμμα ηγετικού χαρίσματος του κ. Ολάντ. Αρχικά είχαμε πιστέψει ότι η πολιτική επιλογή Σαρκοζί να συμπλεύσει απόλυτα – μέχρι συγχώνευσής του – με την Καγκελάριο Μέρκελ, στο γνωστό πλέον δίδυμο Μερκοζί, ήταν μια επιλογή. Μάλλον κάναμε λάθος. Σταδιακά διαφαίνεται ότι ήταν μια σύμπνοια αναγκαία, όσο και το ελληνικό μνημόνιο.

Η αγορά εργασίας στη Γαλλία είναι πολύ περισσότερο «ευρωπαϊκή» -με την έννοια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου- αφού το Παρίσι δεν ακολούθησε το μεταρρυθμιστικό μονοπάτι της Ολλανδίας, της Σουηδίας, ή της Γερμανίας, ούτε φυσικά το δρόμο της βίαιης προσαρμογής που ακολουθεί σήμερα ο Νότος. Την ίδια στιγμή, το κρατικό Fund APE διαχειρίζεται μετοχές μερικών εκ των μεγαλύτερων πολυεθνικών εταιρειών της Γαλλίας, αξίας 58 δις ευρώ. Μετά την εκδήλωση της πρόθεσης του Ινδικού ομίλου Mittal ότι θα κλείσει το ιστορικό χαλυβουργείο της Florange στη Λωρραίνη, η γαλλική κυβέρνηση απείλησε με την εθνικοποίησή του. Η Γαλλία έχει ένα γενναιόδωρο σύστημα προστασίας της μητρότητας και μπορεί να περηφανεύεται ότι είναι η μοναδική χώρα στο Νότο της Ευρώπης που πλησιάζει ποσοστά αναπλήρωσης του πληθυσμού. Η Γαλλία διατηρεί την ηλικία συνταξιοδότησης σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Με άλλα λόγια, η Γαλλία διατηρεί στοιχεία μιας μεικτής οικονομίας, που φαίνεται να είναι «εκτός μόδας».

Σήμερα, οι περισσότεροι αρκούνται να επισημάνουν ότι έχει την υψηλότερη σχέση δημοσίων δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ε.Ε. Επισημαίνουν επίσης τα υψηλά επίπεδα φορολόγησης, το εμπορικό της έλλειμμα, το γεγονός ότι κινείται σε υφεσιακή τροχιά και ότι αυξάνεται η ανεργία. Η κοινωνική Γαλλία φαίνεται να είναι «συνταγή αποτυχίας». Αλλά αυτό το μοντέλο, μόνο η Γαλλία μπορεί να το υπερασπιστεί, εάν πιστεύει ότι αξίζει υπεράσπισης.

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μια διάσταση μοντέλου διακυβέρνησης μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας. Κατά καιρούς, η διάσταση αυτή παίρνει μορφή άμεσου ανταγωνισμού. Για παράδειγμα, στις αρχές Νοεμβρίου, η συγχώνευση της EADS – μητρική της Airbus – και της Βρετανικής BAE Systems, έγινε μετά από παρέμβαση της γερμανικής κυβέρνησης. Φαίνεται ότι μια ιστορία ευρωπαϊκής συνεργασίας, μετατρέπεται σταδιακά σε έναν ενδοευρωπαϊκό αγώνα κυριαρχίας, όπου πρωταγωνιστούν τα κράτη και όχι το χρηματιστήριο. Στο μεταξύ, οι πρόσφατες διαρροές – εκούσιες ή ακούσιες – ότι η περίφημη Γερμανική Επιτροπή Σοφών προετοίμαζε ένα πρόγραμμα «διαθρωτικών» μεταρρυθμίσεων για τη Γαλλία, αγγίζει ένα ταμπού. Για δεκαετίες, όταν μιλoύσαμε για την Ε.Ε. ως πρόγραμμα ειρήνευσης της Ευρώπης, ξεκινούσαμε από το γαλλογερμανικό άξονα. Σήμερα, ακόμα ευτυχώς διακριτικά, ο άξονας αυτός δεν φαίνεται πλέον αρραγής.

Για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη γενικότερα και στη Γαλλία ειδικότερα, πρέπει να κάνουμε μια ιστορική αναδρομή:

• Ας θυμηθούμε ότι μετά την επανένωση των δύο γερμανικών κρατών, η πρώτη αντίδραση της τότε σιδηράς κυρίας, Βαρόνης Θάτσερ, ήταν μία επίσκεψη στο Παρίσι και μία στη Μόσχα. Με άλλα λόγια, το ένστικτό της την οδηγούσε σε μια προσέγγιση «ισορροπίας ισχύος». Και τότε, ένα γαλλικής έμπνευσης σχέδιο διαμορφώθηκε, προκειμένου η Γερμανία να προσδεθεί οργανικά στην Ευρώπη και να μετατραπεί σε μια μη-απειλητική υπερδύναμη: η Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

• Ας θυμηθούμε ότι την εποχή που γινόταν η διαπραγμάτευση για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, όλοι ρωτούσαν «Εμβάθυνση ή διεύρυνση;». Διαλέξαμε «και τα δύο», αναβάλλοντας την επιλογή. Προχωρήσαμε σε μια διεύρυνση σε επίπεδο κρατών μελών, παραδίδοντας στις Βρυξέλλες σημαντικές εξουσίες, όπως η νομισματική πολιτική, που σήμερα διαχειριζόμαστε με όρους ισορροπίας ισχύος. Όσο δε χρειαζόταν στην πραγματικότητα να κάνουμε επιλογές, αυτή η ισορροπία ήταν σχετικά εύκολη. Μετά το σκάσιμο της φούσκας, η Γαλλία έχει ξυπνήσει σε μια Ευρώπη διαφορετική απ’ αυτήν που οραματίστηκε το 1992.

Η Γαλλία είναι ήδη αντιμέτωπη με το φόβο της υποβάθμισης της πιστοληπτικής της ικανότητας και είτε θα προσαρμοστεί στις απαιτήσεις των αγορών, είτε θα ηγηθεί μιας συντονισμένης αντίδρασης με πολιτικό περιεχόμενο. Τα περιθώρια για την δεύτερη επιλογή έχουν μάλλον στενέψει, ενώ δεν διαφαίνεται καν η πρόθεση.

Στο μεταξύ, οι φιλοευρωπαϊστές, τονίζουμε ότι η λύση στην κρίση είναι «περισσότερη Ευρώπη». Όμως, περισσότερη Ευρώπη σημαίνει, μεταξύ άλλων, περισσότερο συνεκτική Ευρώπη, ή μια Ευρώπη με σαφές πολιτικό στίγμα και, αναπόφευκτα, την κυριαρχία ορισμένων πολιτικών επιλογών που στην παρούσα συγκυρία συνάδουν με τις προτιμήσεις των πλεονασματικών χωρών ενταγμένων στην ΟΝΕ: Φινλανδία, Αυστρία, Ολλανδία, Γερμανία, και Λουξεμβούργο. Πρόκειται για το όραμα της Μέσης Ευρώπης. Αυτό το όραμα της Mitteleuropa φαίνεται να αποδέχονται και οι λεγόμενες «νέες χώρες» που απολαμβάνουν καθεστώς «ειδικής σχέσης» με το Βερολίνο. Ιδιαίτερα ο ρόλος της Πολωνίας έχει αναβαθμιστεί: μία χώρα με 40 εκατομμύρια κατοίκους και ανάλογη επιρροή τόσο στο Ευρωκοινοβούλιο, όσο και στην Επιτροπή. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Τουσκ φέρεται να είναι υποψήφιος αντικαταστάτης του κ. Μπαρόζο. Μήπως αυτό σημαίνει ότι πάμε από γαλλογερμανικό σε γερμανοπολωνικό άξονα; Δεν γνωρίζουμε.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η αντίρροπη εξισορρόπηση που στην Αθήνα αναμέναμε μετά τη νίκη Ολάντ, δεν επήλθε. Και ίσως να μη είναι δυνατόν να επέλθει. Η ανάπτυξη παρέμεινε σύνθημα, ενώ ο Economist αναφέρεται στη Γαλλία ως το «Μεγάλο Ασθενή». Από την πλευρά της, η Γαλλία δεν έχει αποσαφηνίσει εάν διεκδικεί ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης, εάν προασπίζεται ένα «παραδοσιακό μοντέλο» ανάπτυξης, ή εάν απλώς αναβάλλει «απαραίτητες/αναπόφευκτες μεταρρυθμίσεις». Σε κάθε περίπτωση, τις επόμενες μέρες ή μήνες, πολλά θα κριθούν όσον αφορά το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Και πολλά θα κριθούν από το τι θα επιλέξει να κάνει, ή να μην κάνει, η Γαλλία.

.

Η Μαριλένα Κοππά είναι ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ