(Theda Skocpol, Vanessa Williamson, The Tea Party and the Remaking of Republican Conservatism , Oxford University Press, New York 2012, 245 σελ.)

.

Η μεγάλη και, όπως δείχνουν οι αριθμοί, αμφίρροπη εκλογική αναμέτρηση για την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτή τη φορά δεν είναι μια τυπική σύγκρουση των δύο συνιστωσών του συνήθους, παγιωμένου στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα, δικομματισμού. Ένας νέος πολιτικός παράγων, το Κόμμα του Τσαγιού, με υψηλό βαθμό διείσδυσης στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, μετέτρεψε την πολιτική σύγκρουση στην Αμερική σε σύγκρουση μιας φονταμενταλιστικής Δεξιάς εναντίον ενός δαιμονοποιημένου Μπαράκ Ομπάμα. Ποιες είναι οι ιδιαίτερες παράμετροι αυτής της σύγκρουσης;

.

Στις 9 Ιανουαρίου 2011, κατά τη διάρκεια της δημοφιλούς πρωινής εκπομπής του NBC Meet the Press, ο ηγέτης των Δημοκρατικών στη Γερουσία Χάουορντ Ριντ, έκανε μια τολμηρή πρόβλεψη: «Το Κόμμα του Τσαγιού», είπε, «θα εξαφανιστεί αμέσως όταν η οικονομία βελτιωθεί. Και η οικονομία βελτιώνεται συνεχώς». Η δήλωση αυτή έγινε σε μια περίοδο κατά την οποία ένα από τα κεντρικά θέματα της δημόσιας συζήτησης στις ΗΠΑ, ήταν η μεγάλη επιρροή που το Κόμμα του Τσαγιού ανέπτυξε στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Κύριο ερώτημα της συζήτησης αυτής ήταν αν το φαινόμενο αυτό είναι παροδικό ή αν θα έχει διάρκεια. Μήπως το Κόμμα του Τσαγιού (Tea Party) είναι η βάση για να κτιστεί ένας τρίτος πόλος στο παραδοσιακό δικομματικό αμερικανικό πολιτικό σύστημα; Και τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό για την ιδεολογική ταυτότητα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος;

.

Ερωτήματα όπως τα παραπάνω παραμένουν επίκαιρα και σήμερα. Σ’ αυτά, και σε ορισμένα σχετικά ακόμα, επιχειρεί να δώσει απαντήσεις το εξαιρετικό βιβλίο των Θίντα Σκόσπολ και Βανέσσα Γουίλλιαμσον, Το Κόμμα του Τσαγιού και ο Επανακαθορισμός του Ρεπουμπλικανικού Συντηρητισμού ( The Tea Party and the Remaking of Republican Conservatism). Είναι βιβλίο βασισμένο σε εκτεταμένη πρωτογενή έρευνα που επιχειρεί την εις βάθος ανατομία ενός φαινομένου το οποίο έχει εισβάλει ορμητικά στην αμερικανική πολιτική και συνεχίζει να επηρεάζει ουσιαστικά τη συζήτηση για την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει η χώρα, γενικότερα, αλλά και το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ειδικότερα. Παραμονές των αμερικανικών προεδρικών εκλογών της 6ης Νοεμβρίου, η ανάλυση του βιβλίου γίνεται ακόμα πιο επίκαιρη.
Ανεξάρτητα ωστόσο από το αποτέλεσμα των εκλογών, η συζήτηση για το μέλλον και την επιρροή του Κόμματος του Τσαγιού θα συνεχιστεί και θα ενταθεί. Η πρόβλεψη του Ριντ δεν έχει, τουλάχιστον προς το παρόν, επαληθευθεί. Ωστόσο, παραμένουν τα ερωτήματα για το ρόλο καθώς και τις προοπτικές που αυτό το πολιτικό μόρφωμα θα έχει στο πολιτικό σύστημα και μετά τις εκλογές του 2012.

.

Κίνημα, ρεύμα ή ιδεολογικό αμάλγαμα;

.

Το Κόμμα του Τσαγιού πρωτοεμφανίστηκε στο πολιτικό σκηνικό στις αρχές του 2009. Η εμφάνισή του μπορεί να ξάφνιασε, αλλά είναι καθ’ όλα εξηγήσιμη. Ήταν από την αρχή μια αντίδραση στην εκλογή του πρώτου αφροαμερικανού προέδρου. Όπως σημειώνουν οι Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον, «Τίποτα δεν συμβολίζει πιο ισχυρά τους φόβους των μελών του Κόμματος του Τσαγιού, από την προεδρία του Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα» (σελ. 77).

.

Η εκλογή Ομπάμα και η πολιτική που προώθησε, έθεσε σε συναγερμό τις πιο ακραίες, λαϊκιστικές και αντιδραστικές ομάδες, οι οποίες αναζητούσαν τρόπους οργάνωσης και αντίστασης εναντίον των προοδευτικών ιδεών και πολιτικών του. Μετά την ολοκληρωτική ήττα των Ρεπουμπλικανών (και στην Προεδρία και στο Κογκρέσο) το 2008, ήταν φανερό ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα βρέθηκε σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Πολλοί συντηρητικοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, ως κόμμα που ήθελε να ελκύσει τους ανεξάρτητους ψηφοφόρους, θα ήταν αναποτελεσματικός πόλος αντίστασης στη «λαίλαπα» Ομπάμα. [1] Χρειαζόταν κάτι διαφορετικό. Χρειαζόταν κάτι καινούργιο και, κυρίως, κάτι πιο ριζοσπαστικό, για να συμπαρασύρει και ταυτόχρονα, να μεταλλάξει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.

.

Η ευκαιρία να εκφραστεί αυτό το νέο ρεύμα δεν άργησε. Στις 19 Φεβρουαρίου 2009, ο Ρικ Σαντέλι, δημοσιογράφος του CNBC, από το βήμα του Chicago Mercantile Exchange, ύστερα από μια καθολική επίθεση στον Μπαράκ Ομπάμα, κάλεσε όλους τους «καπιταλιστές» της Αμερικής σε ένα «Σικάγο Κόμμα του Τσαγιού», να διαμαρτυρηθούν εναντίον όλων των μέτρων Ομπάμα που, κατά την άποψή του, επιχορηγούν τους ανίκανους (σελ. 7). Ο συμβολισμός του Κόμματος του Τσαγιού ήταν προφανής και ισχυρός. Μέσα σε λίγες εβδομάδες και με τη βοήθεια του διαδικτύου, συντηρητικών καναλιών, ραδιοφωνικών εκπομπών κ.λπ., το Κόμμα του Τσαγιού άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Πολύ σύντομα σε όλη την επικράτεια αναπτύχθηκαν τοπικές οργανώσεις οι οποίες, όπως θα δούμε, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επιρροή του. Όπως σημειώνει ο Έλπερτ Βεντούρα, «Το Κόμμα του Τσαγιού» αποδείχθηκε τελικά μια πραγματική δύναμη και η επίδρασή του δεν ήταν τίποτα λιγότερο από σεισμική». [2] Ποιοι είναι, όμως, οι λόγοι γι’ αυτή τη διαπίστωση; Τι έδωσε στο Κόμμα του Τσαγιού τέτοια δυναμική και ποια είναι η ανθρωπογεωγραφία του;

.

Το βιβλίο των Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον καταδεικνύει, ορθά, ότι το Κόμμα του Τσαγιού δεν είναι μονόλιθος. Υπάρχουν ισχυρές κοινές βάσεις ως προς την ιδεολογία, όσο και ως προς την πολιτική και την τακτική του. Υπάρχουν όμως και διαφοροποιήσεις. Κάποιοι οπαδοί είναι περισσότερο συντηρητικοί σε κοινωνικά ζητήματα και άλλοι περισσότερο φιλελεύθεροι στα θέματα οικονομίας. Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί κοινωνικό κίνημα, αλλά, ταυτόχρονα, δεν μπορεί να υποτιμηθεί η σημασία του ως ένα ρεύμα που εκφράζει μερίδα της κοινωνίας και συνασπίζεται εντός του μεγάλου στρατοπέδου των Ρεπουμπλικανών. Θα το χαρακτήριζα πολιτικό αμάλγαμα με σαφή προσανατολισμό και με στόχο τον έλεγχο της ευρείας συντηρητικής παράταξης και την επιβολή μιας ιδεολογικά δεξιάς «καθαρότητας». Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί έως σήμερα, οι υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού έχουν βασικά κοινά κοινωνικά χαρακτηριστικά: «είναι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, είναι κυρίως άντρες, λευκοί, παντρεμένοι και μεγαλύτεροι από 45». Είναι πολίτες μορφωμένοι και ανήκουν στην εύρωστη μεσαία τάξη. Οι περισσότεροι, μάλιστα, είναι συνταξιούχοι. Πολλοί εκκλησιάζονται τακτικά και το πιο πιθανόν είναι να είναι Ευαγγελιστές Προτεστάντες (σελ. 23-26).

.

Παράλληλα, είναι εξαιρετικά συντηρητικοί. «Αυτό που ξεχωρίζει τους οπαδούς του Κόμματος του Τσαγιού», γράφουν οι Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον, «είναι οι πολύ δεξιές πολιτικές απόψεις που εκφράζουν», καθώς και η απέχθειά τους προς τον Μπαράκ Ομπάμα (σελ. 26 και 28). Γι’ αυτή τη μερίδα των ψηφοφόρων, το Δημοκρατικό Κόμμα και οι υποψήφιοί του είναι επικίνδυνοι και πρέπει πάση θυσία να ηττηθούν. Αυτή η φονταμενταλιστική ιδεολογική προσέγγιση είναι που οδήγησε στην αναζήτηση του «κάτι άλλου» για να εκφράσει την αυθεντική συντηρητική-δεξιά ιδεολογία που, σύμφωνα με αυτούς, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει απεμπολήσει. Ο ακραίος συντηρητισμός των υποστηρικτών του Κόμματος του Τσαγιού εστιάζεται κυρίως σε δύο θεματικές ενότητες: (α) την πολιτικο-κοινωνική και (β) σε εκείνη που αφορά οικονομία – αγορά – επιχειρηματικότητα. Παράλληλα, η προσέγγισή τους ενέχει έντονες αντιφάσεις. Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, ενώ, αφ’ ενός, δεν θέλουν η κυβέρνηση να επεμβαίνει στην οικονομία και στην επιχειρηματική δραστηριότητα, απαιτούν, η ίδια κυβέρνηση, να έχει έντονα παρεμβατικό ρόλο στα θέματα επιβολής των παραδοσιακών αρχών της ηθικής, του νόμου και της τάξης (σελ. 56-58).

.

Παράλληλα, η εκλογή του πρώτου αφροαμερικανού προέδρου στην ιστορία των ΗΠΑ και η συνεχώς μεταλλασσόμενη αμερικανική κοινωνία, θορύβησε έντονα τα συντηρητικά στοιχεία της κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που σε πολλές συγκεντρώσεις του Κόμματος του Τσαγιού βλέπεις πανό τα οποία «εξισώνουν την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα με “σκλαβιά των λευκών”». Μια αίσθηση «εμείς εναντίον αυτών», στη βάση εθνικών και φυλετικών γραμμών, είναι εμφανής (σελ. 69). [3]

.

Όλα αυτά οδήγησαν, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού, σε μια κοινωνική παρακμή. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο από τις έρευνες είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς, παρά το ότι βρίσκονται σε σχετικά καλή οικονομική κατάσταση, δηλώνουν απαισιόδοξοι για το μέλλον της χώρας και της κοινωνίας. Θεωρούν ότι η χώρα κατρακυλά στην άβυσσο και πρέπει να σωθεί. Πρέπει να τεθεί φραγμός σε ό,τι θεωρείται υπεύθυνο γι’ αυτή την κατάντια και στον κύριο ένοχο για την κατάσταση αυτή: τον Μπαράκ Ομπάμα. Θέλουν, με άλλα λόγια, να επιστρέψουν στις παραδοσιακές, φονταμενταλιστικές, δεξιές συντηρητικές αρχές και να δώσουν τέλος στην προεδρία Ομπάμα.

.

Γι’ αυτούς η απειλή είναι πραγματική, είναι υπαρκτή, είναι άμεση: «Η Αμερική βρίσκεται σε παρακμή και πρέπει να σωθεί». Για την παρακμή αυτή, ευθύνη έχουν διάφορες κοινωνικές ομάδες, φιλελεύθεροι-προοδευτικοί πολιτικοί, η μεγάλη κρατική μηχανή και τα κυρίαρχα μίντια (σελ. 75). Και ο Ομπάμα «είναι η επιτομή του φιλελεύθερου-προοδευτικού ελιτιστή, ο οποίος εργάζεται για τα συμφέροντα όσων δεν αξίζουν» (σελ. 81).

.

Οι οπαδοί του Κόμματος του Τσαγιού αισθάνονται ιδιαίτερη ενόχληση για τα προνόμια που παραχωρεί το κράτος προς τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, καθώς και προς τους νέους. Θεωρούν ότι αυτά τα δικαιώματα πρέπει να τα εισπράττουν και να τα απολαμβάνουν μόνο όσοι τα αξίζουν (σ’ αυτούς οι ίδιοι συγκαταλέγουν τους εαυτούς τους) και όχι οι «τεμπέληδες», οι άνεργοι νέοι, οι μετανάστες και άλλες ειδικές ομάδες του πληθυσμού. Γι’ αυτούς, όλα αυτά τα προνόμια που δίδονται δεξιά και αριστερά είναι άδικα και βυθίζουν τις ΗΠΑ ακόμα περισσότερο στο χρέος και στη δημοσιονομική άβυσσο.

.

Όπως παραστατικά εξηγούν οι Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον, κεντρικό στοιχείο στη θεώρηση των πραγμάτων για τους υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού, είναι ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ εργαζομένων και μη εργαζομένων (εννοώντας βασικά αυτούς που παράγουν και αυτούς που δεν παράγουν). Μέσα από αυτό το πρίσμα, μόνο όσοι εργάζονται σκληρά δικαιούνται να έχουν καλό εισόδημα και αξιοπρεπή κοινωνικά προνόμια και ωφελήματα (σελ. 64-69). Όλοι οι άλλοι απομυζούν τα όσα με ιδρώτα και κόπους δημιούργησαν οι σκληρά εργαζόμενοι. Γι’ αυτό και θεωρούν ότι «δεν είναι νομιμοποιημένη πρακτική να χρησιμοποιούνται οι φόροι και το δημόσιο χρήμα για την αναδιανομή του πλούτου από τους φορολογούμενους που παράγουν, όπως οι ίδιοι, σε ανθρώπους που δεν τα κέρδισαν με τον ιδρώτα τους» (σελ. 66). Υπό το φως αυτής της αντίληψης, δεν είναι τυχαία η ολομέτωπη επίθεση εναντίον της προσπάθειας και του νόμου Ομπάμα για τη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας.

.

Η ιδεολογικοπολιτική βάση και η συναντίληψη σε καίρια ζητήματα, ωστόσο, δεν είναι αρκετή για να κινητοποιήσει πολίτες και ομάδες, δημιουργώντας ένα ισχυρό πολιτικό ρεύμα. Χρειάζεται οργανωτική επάρκεια και επικοινωνιακή υποστήριξη.

.

Οι εκατομμυριούχοι και το FOX NEWS

.

Όπως αναλύουν οι συγγραφείς, αν το δει κάποιος συνολικά, το Κόμμα του Τσαγιού είναι ένας συνδυασμός τριών αλληλένδετων δυναμικών: (α) μια έντονα δραστηριοποιημένη κοινωνική βάση. (β) Η οικονομική χρηματοδότηση από άτομα και ομάδες με μια καθαρά δεξιά φονταμενταλιστική ατζέντα. (γ) Η στήριξη και προώθησή του από συντηρητικά μιντιακά συγκροτήματα με επικεφαλής το Fox News . Αυτές οι δυνάμεις «σχηματοποιούν το Κόμμα του Τσαγιού δίνοντάς του τη συνεχιζόμενη επιρροή για να κτυπήσει και να αναδιαμορφώσει το Ρεπουπλικανικό Κόμμα καθώς και να επηρεάσει τις συζητήσεις στην Αμερικανική Δημοκρατία» (σελ. 13).

.

Όπως ήδη είδαμε, η διακυβέρνηση Ομπάμα, η πόλωση που δημιουργήθηκε και η ανησυχία για το μέλλον κινητοποίησαν μερίδα της κοινής γνώμης η οποία συνασπίστηκε γύρω από την ιδέα της αντίστασης στον Ομπάμα και την κυβέρνηση, όπως έγινε το 1773 εναντίον των βρετανών αποικιοκρατών. Είναι ωστόσο παραπλανητικό να μιλάμε για Κόμμα του Τσαγιού σαν να είναι ένας συγκροτημένος οργανισμός. Όπως αναλυτικά εξηγείται στο βιβλίο, το Κόμμα αυτό «δεν είναι ένα οργανωμένο σχήμα, ούτε καν ένα καλά συντονισμένο δίκτυο». Είναι, βασικά, ένα συνονθύλευμα τοπικών και εθνικών οργανώσεων «από τις οποίες καμία δεν ελέγχεται από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα» και οι οποίες «προσπαθούν να επηρεάσουν την ηγεσία και τους υποψηφίους του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος» (σελ. 84). Σύμφωνα με διάφορες έρευνες που έγιναν και παρατίθενται στο βιβλίο, συμπεραίνεται ότι το 2011 υπήρχαν σε όλη την αμερικανική επικράτεια 900-950 οργανώσεις του Κόμματος του Τσαγιού, οι οποίες δραστηριοποιούνται έντονα σε τοπικό και πολιτειακό επίπεδο (σελ. 90-92).

.

Όλες αυτές οι οργανώσεις δεν ελέγχονται από μια κεντρική διοίκηση ούτε είναι οργανωμένες σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Ούτε καν στο επίπεδο της πολιτείας. Ως εκ τούτου απολαμβάνουν αυτονομία και επηρεάζουν καθοριστικά τοπικές επιλογές υποψηφίων και τις ενδοκομματικές εκλογές που γίνονται στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Ούτως ή άλλως, ιδεολογικά απεχθάνονται τις κεντρικές διοικήσεις και ηγεσίες και, ως εκ τούτου, έχουν αντισταθεί σε προσπάθειες χαλιναγώγησής τους από τα υψηλά κλιμάκια του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

.

Παρά ταύτα, υπάρχει συνεργασία με πανεθνικές δεξιές οργανώσεις, όπως οι FreedomWorks , Americans for Prosperity , Tea Party Express , Tea

.

Party Patriots και άλλες, που εκφράζουν τις ιδέες και τις προτάσεις του Κόμματος του Τσαγιού. Πιο σημαντικό είναι ότι, μέσα από αυτές τις οργανώσεις, οι οποίες ελέγχονται από διαφόρους δισεκατομμυριούχους, χρηματοδοτούνται πολλές από τις δραστηριότητες σε τοπικό επίπεδο. Ωστόσο, έως σήμερα, καμία από αυτές τις οργανώσεις δεν κατάφερε να δημιουργήσει έναν ομοσπονδιακό μηχανισμό ελέγχου και συντονισμού των τοπικών οργανώσεων.

.

Η πιο τρανταχτή περίπτωση ακροδεξιών ιδεολόγων δισεκατομμυριούχων που χρηματοδοτούν το Κόμμα του Τσαγιού είναι αυτή των αδελφών Κοτς. Όπως σημειώνουν οι Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον, «μετά τις εκλογές του 2008, οι αδελφοί Κοτς και οι οργανώσεις τους ήταν αποφασισμένοι να κάνουν ό,τι μπορούν για να μειώσουν, να γελοιοποιήσουν και να νικήσουν τον Μπαράκ Ομπάμα και άλλους Δημοκρατικούς στο Κογκρέσο και στις πολιτείες, αδιαφορώντας για τη δημοκρατική πλειοψηφία». Η εμφάνιση του Κόμματος του Τσαγιού έδωσε στους αδελφούς Κοτς και άλλους (ακρο)δεξιούς δισεκατομμυριούχους την ευκαιρία να «επενδύσουν» για να καταστρέψουν τον Ομπάμα και οτιδήποτε έφερε μαζί του: «Το μπλοκάρισμα της κοινοβουλευτικής ατζέντας του Ομπάμα και η προετοιμασία της ήττας του το 2012, έγινε ο νούμερο ένας στόχος των αδελφών Κοτς και των ομοϊδεατών τους» (σελ. 103).

.

Η επίτευξη του στόχου αυτού και η άλωση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος μπορούσε να πετύχει μόνο μέσα από μια επικοινωνιακή καταιγίδα. Αυτή η μιντιακή έφοδος θα έθετε την ατζέντα του Κόμματος του Τσαγιού στον δημόσιο διάλογο και, μέσα από τα γνωστά εργαλεία προπαγάνδας, θα ανάγκαζε εκλεγμένους και υποψήφιους Ρεπουμπλικανούς να υιοθετήσουν την ατζέντα του, είτε για να εκλεγούν είτε για να παραμείνουν στις θέσεις τους. Το ρόλο αυτό ανέλαβε, κατά κύριο λόγο, το FoxNews . Ένα δεξιό τηλεοπτικό κανάλι με ακραίες τάσεις, το οποίο σήμερα κυριαρχεί ανάμεσα στα παραδοσιακά αμερικανικά τηλεοπτικά ΜΜΕ. [4] Όπως εξηγούν οι συγγραφείς, το Fox News έγινε ένα είδος διευθυντή ορχήστρας. Έδωσε την ευκαιρία σε ένα κοινωνικό ρεύμα να προβληθεί στα αρχικά στάδια της οργάνωσής του, οπότε και χρειάζεται να το ακούσουν οι πιθανοί υποστηρικτές για να έρθουν κοντά του. Το Fox News , με άλλα λόγια, έγινε ο κύριος «κράχτης» του Κόμματος του Τσαγιού (σελ. 129-134).

.

Με μπροστάρη το Fox News ακολούθησαν και γνωστοί δεξιοί δημοσιογράφοι του ραδιοφώνου, καθώς και ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Έτσι οδηγηθήκαμε στις εκλογές του 2010 το αποτέλεσμα των οποίων ταρακούνησε το πολιτικό σύστημα και έκανε τον Μπαράκ Ομπάμα και τους υποστηρικτές του να αισθανθούν λουσμένοι με κρύο ιδρώτα.

.

Οι εκλογές του 2010 και οι Ρεπουμπλικάνοι

.

Το αποτέλεσμα των εκλογών του 2010 για το Κογκρέσο, δημιούργησε πολιτικό σεισμό. Ήταν η πρώτη φορά μετά την «επανάσταση των Ρεπουμπλικανών» το 1994, υπό τον Νιουτ Γκίνγκριτς, που οι Ρεπουμπλικανοί πέτυχαν μια τέτοια καθοριστική νίκη και κέρδισαν ξανά τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων, ενώ έφτασαν πολύ κοντά να κερδίσουν και τη Γερουσία. Ήταν μια βαριά ήττα για τους Δημοκρατικούς και για τον Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος, δύο χρόνια νωρίτερα, είχε γράψει ιστορία με την εκλογή του. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ντάνιελ Ρότζερς, «οι εκλογές του 2010 ήταν εκλογές ανατροπής» της μεγάλης πλειοψηφίας, που ο Ομπάμα είχε πετύχει στο Κογκρέσο το 2008. [5] Ποιο ρόλο έπαιξε το Κόμμα του Τσαγιού σ’ αυτή την ανατροπή;

.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι πιο σύνθετη από ό,τι ίσως κάποιος θα περίμενε. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κινητοποίηση που έγινε μετά την εμφάνιση του Κόμματος του Τσαγιού το 2009 ήταν καθοριστική για τη νίκη των Ρεπουμπλικανών το 2010. Οι ακτιβιστές έφεραν ξανά ενθουσιασμό στους συντηρητικούς ψηφοφόρους και διαμόρφωσαν την εθνική ατζέντα, αναγκάζοντας τους Ρεπουμπλικανούς υποψηφίους να υιοθετήσουν ή να επικροτήσουν τη φονταμενταλιστική συντηρητική ατζέντα τους. Από την άλλη, όμως, θα ήταν λάθος το συμπέρασμα ότι η νίκη των Ρεπουμπλικανών πιστώνεται ολοκληρωτικά στο Κόμμα του Τσαγιού. Οι εξελίξεις και οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης που κληρονόμησε και έπρεπε να διαχειριστεί ο Ομπάμα το 2008 υπήρξαν καταλυτικές για τη διαμόρφωση του αποτελέσματος των εκλογών.

.

Η επιρροή, ωστόσο, του Κόμματος του Τσαγιού ήταν πέρα από εμφανής κατά τη διάρκεια των προκριματικών εκλογών για την επιλογή των Ρεπουμπλικανών υποψηφίων. Η οργανωτική επάρκεια σε τοπικό επίπεδο, η επένδυση εκατομμυρίων δολαρίων από (ακρο)δεξιούς δισεκατομμυριούχους στις δραστηριότητές του και η μιντιακή φρενίτιδα προώθησης της ατζέντας του δημιούργησαν τις προϋποθέσεις έτσι ώστε να έχει καθοριστικό λόγο στην επιλογή των υποψηφίων. Ως εκ τούτου, κατά τη διάρκεια των προκριματικών εκλογών είδαμε μεγάλες ανατροπές και την ήττα πολλών μετριοπαθών υποψηφίων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι νίκες των Κριστίν Οντόνελ στην πολιτεία Ντέλαγουεαρ, του Καρλ Παλαντίνο στη Νέα Υόρκη και του Κεν Μπακ στο Κολοράντο, έναντι μετριοπαθών υποψηφίων που υποστηρίζονταν από την ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Κοινό χαρακτηριστικό όλων τους οι ακραίες συντηρητικές-δεξιές απόψεις και η στήριξή τους από τις τοπικές οργανώσεις του Κόμματος του Τσαγιού.

.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που, συγκριτικά, το 112ο Κογκρέσο είναι πολύ δεξιότερο από τα προηγούμενα. Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, από τη μια, η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών που εκλέχθηκαν το 2010 έχουν πολύ ακραία δεξιά χαρακτηριστικά. Από την άλλη, η ήττα των Δημοκρατικών έθεσε εκτός Βουλής πολλούς μετριοπαθείς και φιλελεύθερους αντιπροσώπους (σελ. 169-171). Ως αποτέλεσμα, το 112ο Κογκρέσο αποδείχθηκε ιδιαίτερα πολωμένο και δεξιόστροφο. Αυτή η πόλωση «δημιουργήθηκε κυρίως από τη σταθερή μετακίνηση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος προς την αντι-κυβερνητική Δεξιά» (σελ. 171).

.

Είναι προφανές, λοιπόν, ότι μετά τις εκλογές του 2010 το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα βρέθηκε εγκλωβισμένο στην άκρως συντηρητική ατζέντα του Κόμματος του Τσαγιού. Ήδη από τις εκλογές του 2008, οι Ρεπουμπλικανοί υποχρεώθηκαν σε στροφή προς τη φονταμενταλιστική Δεξιά (η επιλογή της Σάρα Πέιλιν ως υποψήφιας αντιπρόεδρου είναι χαρακτηριστική). Αυτή η στροφή, παρ’ ότι ηττήθηκε το 2008, πήρε νέα μορφή μετά την εμφάνιση το 2009 του Κόμματος του Τσαγιού. [6]

.

.

Οι Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον περιγράφουν εμπεριστατωμένα πώς το Κόμμα του Τσαγιού επιδιώκει να ελέγξει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα: (α) μέσα από τη στενή πίεση και την παρακολούθηση των εκλεγμένων Ρεπουμπλικανών εκπροσώπων. Σκοπός είναι να διασφαλίσουν ότι όσοι εκλέχθηκαν, και ειδικά αυτοί που προσδιορίστηκαν ως υποψήφιοι του Κόμματος του Τσαγιού, ακολουθούν κατά γράμμα τις δεσμεύσεις τους και δεν παρεκκλίνουν από την ατζέντα. (β) Μέσα από την άλωση των τοπικών οργανώσεων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Ο έλεγχος των οργανώσεων αυτών είναι κρίσιμος, γιατί παίζουν ουσιαστικό και πολλές φορές πρωτεύοντα ρόλο στην επιλογή των Ρεπουμπλικανών υποψηφίων (σελ. 177-183). Τί σημαίνουν όλα αυτά, όμως, για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα;

.

Οι υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού έχουν σαφή και απόλυτη εικόνα που θέλουν να πάρουν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Δεν ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν ένα καινούργιο, τρίτο, κόμμα. Στόχος είναι να κυριαρχήσουν εντός της υπάρχουσας συντηρητικής παράταξης. Η φιλοσοφία τους απλή: «θεωρούν τους εαυτούς τους αληθινούς πατριώτες Αμερικανούς και πιστεύουν ότι οι εκλεγμένοι Ρεπουμπλικανοί αντιπρόσωποι έχουν “προσληφθεί” για να εφαρμόσουν αυτό που το Κόμμα του Τσαγιού λέει ότι πρέπει να γίνει» (σελ. 183).

.

Ως αποτέλεσμα, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα καλείται να ισορροπήσει μεταξύ δύο συγκρουόμενων προσεγγίσεων: η μετριοπαθής προσέγγιση θέλει οι υποψήφιοι και οι πολιτικές προτάσεις τους να μπορούν να ελκύσουν ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας και, κυρίως, τους ανένταχτους ψηφοφόρους που στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα αποτελούν σημαντική μάζα. Η σκληροπυρηνική προσέγγιση που εκφράζει το Κόμμα του Τσαγιού, από την άλλη, θέλει καθαρότητα στις θέσεις και στις πολιτικές προτάσεις και θεωρεί ανάθεμα κάθε ιδεολογικό και πολιτικό συμβιβασμό, με στόχο την έλκυση κεντρώων και ανένταχτων ψηφοφόρων. Μένει να δούμε ποιοι θα κερδίσουν την τελική μάχη. Ωστόσο, όπως ήδη αναφέραμε, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έκανε τη στροφή προς τα δεξιά πολύ πριν την εμφάνιση του Κόμματος του Τσαγιού. [7] Η δυναμική είσοδος αυτού του φαινομένου στην πολιτική ζωή επιτάχυνε αυτή τη στροφή και το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα παραμένει σήμερα υπό δεξιά ομηρεία.

.

Τη σύγκρουση αυτή είδαμε να εξελίσσεται και καθ’ όλη την προεκλογική εκστρατεία για τις εκλογές της 6ης Νοεμβρίου 2012. Ο Μιτ Ρόμνεϋ προσπάθησε απεγνωσμένα να ισορροπήσει μεταξύ των δύο αυτών τάσεων. Η ελπίδα του να οδηγήσει τις δύο πλευρές σε μια βολική συμμαχία και να στηριχθεί από το Κόμμα του Τσαγιού βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στην απέχθεια και το μίσος που έχουν οι φονταμενταλιστές της Δεξιάς εναντίον του Μπαράκ Ομπάμα. Όπως σημειώνουν οι Σκόσπολ και Γουίλλιαμσον, όταν έρθει η ώρα της κάλπης οι υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού θα στηρίξουν τον Ρεπουπλικανό υποψήφιο που θα σταθεί απέναντι στον μισητό νυν πρόεδρο (σελ. 195).

.

Η σημασία των εκλογών του 2012

.

Όλα τα πιο πάνω κάνουν τις εκλογές της 6ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ ιδιαίτερα σημαντικές για το μέλλον της αμερικανικής δημοκρατίας. Πιθανή καθολική νίκη των Ρεπουμπλικανών θα ενισχύσει τη φονταμενταλιστική Δεξιά, οι απαιτήσεις της οποίας θα πολλαπλασιαστούν και η πίεση που θα ασκεί για εφαρμογή των πολιτικών της θα ενισχυθεί. Όπως είναι τα πράγματα αυτή τη στιγμή, κανένας Ρεπουμπλικανός πρόεδρος δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει μετριοπαθή πολιτική. Έτσι, όπως υπογραμμίζουν και οι συγγραφείς, «εάν ο Ομπάμα χάσει, ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος που θα τον αντικαταστήσει θα είναι κάτω από ισχυρή πίεση να αποδεχθεί δραματικές περικοπές σε δημόσια προγράμματα που ωφελούν τους νέους και μείωση των φόρων επί των πλουσίων που θα οδηγήσει σε αλλαγές στο σύστημα υγείας και την κοινωνική ασφάλιση» (σελ. 204).

.

Από την άλλη, η επανεκλογή του Μπαράκ Ομπάμα, θα είναι μεγάλη ανάσα για τις μετριοπαθείς και προοδευτικές δυνάμεις της χώρας οι οποίες, μετά την ήττα του 2010 και τις απογοητεύσεις από τη μέχρι τώρα διακυβέρνηση, αποσυντονίστηκαν και κατακερματίστηκαν. Επιπλέον, θα βάλει ένα ανάχωμα στο «τσουνάμι» της φονταμενταλιστικής Δεξιάς και θα δώσει την ευκαιρία ανασύνταξης όλων των δυνάμεων που θέλουν να αποτρέψουν την άλωση της χώρας από φονταμενταλιστικές δεξιές πολιτικές. Θα είναι, επίσης, μια ανάσα για την ίδια την αμερικανική δημοκρατία. Είναι προφανές, ωστόσο, ότι η πόλωση που χαρακτηρίζει την αμερικανική κοινωνία σήμερα θα συνεχιστεί, όποιο και να είναι το αποτέλεσμα των εκλογών.

.

Πέραν τούτου, οι εκλογές του 2012 θα είναι επίσης καθοριστικές για το Κόμμα του Τσαγιού, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει. [8] Από το 2009 έως σήμερα, η ατζέντα που το Κόμμα του Τσαγιού πρόταξε κατάφερε να κυριαρχήσει στη δημόσια συζήτηση και να «αποικιοποιήσει» την πολιτική των Ρεπουμπλικανών. Η επιρροή του, ακόμα και εάν μειωθεί, θα παραμείνει σημαντική. Προς το παρόν, το φαινόμενο αυτό είναι εδώ για να μείνει. Ο κύκλος του, όπως φαίνεται, δεν έχει ακόμα κλείσει. Τουλάχιστον, όσο η αμερικανική οικονομία παραμένει σε κρίση. Η ρήση του Χάουορντ Ριντ, επομένως, περί εξαφάνισης του Κόμματος του Τσαγιού, μένει να αποδειχθεί.

.

.

.

[1] Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς «ο γιος ενός αφροαμερικανού πατέρα και μιας λευκής αμερικανίδας μάνας, ο Ομπάμα, θεωρείται από πολλούς υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού ξένος, ένας εισβολέας ο οποίος παριστάνει τον Αμερικανό, ένας πεμπτο-φαλαγγίτης» (σελ. 79).

.

[2] Elbert Ventura, “The Tea Party Paradox”, Columbia Journalism Review (January/February 2012, ηλεκτρονική έκδοση ).

.

[3] Αυτό δεν σημαίνει ότι η άποψη αυτή είναι καθολική, καθώς πολλοί υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού είναι πιο μετριοπαθείς στα θέματα αυτά.

.

[4] Τις εκπομπές του Fox News παρακολουθούν στην ώρα αιχμής 2 εκατομμύρια θεατές. Ο μέσος όρος των τηλεθεατών του είναι πάνω από εκείνον του CNN και του CNBC μαζί. Ειδικά για τους υποστηρικτές του Κόμματος του Τσαγιού, έρευνες δείχνουν ότι το 63% από αυτούς παρακολουθεί FoxNews (σελ. 135).

.

[5] Daniel T. Rogers, “’Moocher Class’ Warfare”, Democracy Journal.Org, τχ . 24 ( Άνοιξη 2012), σελ . 84.

.

[6] Περισσότερη ανάλυση γι’ αυτό, βλ. Φίλιππος Σαββίδης, «Οι Στρατιώτες του Θεού και η Λοχαγός Σάρα», The Books’ Journal (Μάιος 2010).

.

[7]Για το θέμα βλ . Will Bunch, The Backlash: Right Wing Radicals, High-Def Hucksters and Paranoid Politics in the Age of Obama (New York: Harper, 2010) και Max Blumenthal, Republican Gomorrah: Inside the Movement tha Shattered the Party (New York, Nation Books, 2009).

.

[8] Sam Tanenhaus, “Will the Tea Get Cold?”, The New York Review of Books (March 8, 2012).

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.