Ντόρις Λέσινγκ (1919-2013): η φαντασία ως φάρμακο

—της Ελένης Κεχαγιόγλου—

H Ντόρις Λέσινγκ, στα 94 χρόνια που έζησε, βίωσε τον σύντομο 20ό αιώνα, που ήταν ωστόσο αρκετά μακρύς ?και αναδείχτηκε σε μια από τις σημαντικότερες συγγραφείς του?, μα είδε και την αυγή του 21ου, οπότε, το 2007, ανάμεσα στα άλλα της βραβεία προστέθηκε και η ύψιστη τιμητική διάκριση, το Νόμπελ Λογοτεχνίας — και ήταν η εντέκατη μόλις γυναίκα στην ιστορία του θεσμού μα και η γηραιότερη συγγραφέας (ετών 88) στην οποία απονεμόταν το Νόμπελ. Η Λέσινγκ, μεγαλώνοντας, είχε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με διαφορετικούς πολιτισμούς σε έναν κόσμο που ραγδαία άλλαζε· σύμφωνα με δική της διατύπωση, «οι άνθρωποι φτιάχνονται από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν»: γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου του 1919 ως Ντόρις Μέι Τέιλερ από άγγλους γονείς στην Περσία (νυν Ιράν), όταν ήταν πέντε ετών, στη δίνη του κόσμου μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, μετακόμισαν οικογενειακώς στη βρετανική αποικία της Ροδεσίας (νυν Ζιμπάμπουε) με την ελπίδα να πλουτίσουν με καλλιέργειες καλαμποκιού, μια ελπίδα που σύντομα διαψεύστηκε.

Σε μια χώρα όπου ανθούσε το φυλετικό μίσος, η Ντόρις —κόρη ενός υπάλληλου τραπέζης που είχε μείνει ανάπηρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μιας νοσοκόμας, στους οποίους αναφέρεται το κύκνειο άσμα της Άλφρεντ και Έμιλυ (2008)— είχε τη θλιβερή τύχη να δει τον αδερφό της ρατσιστή, εμπειρία που ανακαλείται στο πρώτο μυθιστόρημά της Τραγουδάει το χορτάρι (1950), το υπόβαθρο του οποίου αποτελεί το άπαρτχαϊντ στην Αφρική. Το έργο που την έκανε παγκοσμίως γνωστή, και λατρεμένη στις ανά τον κόσμο φεμινίστριες, ήταν, το 1962, το μυθιστόρημα Χρυσό σημειωματάριο, το κορυφαίο έργο της, το οποίο θεωρήθηκε ως το έργο επιγόνου της Βιρτζίνια Γουλφ.·Στα λογοτεχνικά έργα της Λέσινγκ ανιχνεύεται αυτοβιογραφικό υλικό, ενώ η ίδια σε συνέντευξή της έχει πει: «Όλες οι ιστορίες έχουν τις ρίζες τους στην πραγματικότητα, έχουν τέλος πάντων μια σχέση με αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα — δεν βασίζονται μόνο στην επινόηση. Δεν υπάρχει καμία ιστορία που να έρχεται από το πουθενά». Η Λέσινγκ, πάντως, ετών δεκατεσσάρων, εγκατέλειψε την πατρική εστία στη Ροδεσία και έκανε δουλειές του ποδαριού για να ζήσει, ενώ παράλληλα συμμετείχε σε αριστερές οργανώσεις. Παντρεύτηκε στα 17 της και απέκτησε δύο παιδιά, ο γάμος ναυάγησε, και στα 25 της ξαναπαντρεύτηκε, αυτήν τη φορά τον γερμανό κομμουνιστή Γκότφριντ Λέσινγκ, με το όνομα του οποίου έμελλε να γίνει διάσημη. Θα χωρίσει ωστόσο σύντομα και με τον μικρό γιο που απέκτησε μαζί του θα εγκατασταθεί το 1949 στο Λονδίνο, όπου θα γράφει, θα εργάζεται ως γραμματέας για βιοπορισμό, και θα γίνει μέλος του κομμουνιστικού κόμματος («όλοι ήμασταν κομμουνιστές τότε», έχει δηλώσει) έως την αποχώρησή της το 1956. Τις δεκαετίες του 1950 και ’60 ήταν εντόνως πολιτικοποιημένη, όπως εξάλλου και η εποχή καθαυτή. Αργότερα, ωστόσο, θα δήλωνε: «Κι αν δεν ήμασταν εντελώς αλλοπαρμένοι, ωστόσο λέγαμε: «Ε, καλά, σε 15 χρόνια θα είμαστε στην εξουσία», «Φυσικά και δεν θα υπάρχουν φυλετικές διακρίσεις», «Θα είμαστε όλοι ελεύθεροι». Και τις πιστεύαμε όλες αυτές τις ανοησίες»…

Η Ντόρις Λέσινγκ γεννήθηκε σαν σήμερα, στις 22 Οκτωβρίου 1919. Διαβάστε στο dim/art τη συνέχεια του αφιερώματος, που περιλαμβάνει κείμενο της Ελένης Κεχαγιόγλου, ελληνική βιβλιογραφία της Λέσινγκ, αποσπάσματα από το έργο της μεταφρασμένα από τη Μαργαρίτα Ζαχαριάδου και αποσπάσματα από μια συνέντευξη της Λέσινγκ στον Θανάση Λάλα (Το Βήμα, 22/11/1998).