Στη Φινλανδία θεωρείται αυτονόητο ότι οι επιχειρήσεις αποδίδουν τον ΦΠΑ, οι αγορές δουλεύουν με κανόνες, η επιχειρηματικότητα δρα σε ανταγωνιστικό περιβάλλον – δεν είναι φοβική. Η Φινλανδία, λοιπόν, προ 3ετίας αποφάσισε να μειώσει τον ΦΠΑ στην εστίαση, από το 22% στο 13% με αρχή την 1η Ιουλίου 2010. Το επόμενο εξάμηνο, οι οικονομολόγοι J. Harju, του University College του Λονδίνου, και T. Kosonen, του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών, ερεύνησαν την επίπτωση της μείωσης του ΦΠΑ στις τιμές καταναλωτή. Βρήκαν ότι ενώ οι τιμές θα έπρεπε να είχαν μειωθεί 7,4% αν περνούσε σε αυτές ολόκληρη η μείωση του ΦΠΑ, στην πράξη μειώθηκαν μόνο 2,1%. Κι αυτό οφειλόταν, κυρίως, στη μείωση τιμών που έκαναν μεγάλες αλυσίδες εστίασης, όχι οι μικρές, ανεξάρτητες μικρές μονάδες. Γενικά, στις τιμές εστίασης πέρασε λιγότερο από το 1/3 της μείωσης του ΦΠΑ, σε μέσο όρο.
Αυτά ήταν τα αποτελέσματα σε μια «κανονική» χώρα. Ποια θα είναι στην Ελλάδα;
Δεν πιστεύω ότι οι τιμές θα μειωθούν εξαιτίας μιας μείωσης του συντελεστή ΦΠΑ. Καταρχήν, η μείωση λίγο αφορά τις μονάδες που φέρνουν τουρίστες με συμφωνίες «all inclusive», για τις οποίες πρακτικά ισχύει ΦΠΑ 6% μόνο. Αφορά κυρίως τις χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις. Αν θα συμπιεστούν οι τιμές ή αποσυμπιεστεί το (ήδη συρρικνωμένο…) εισόδημα αυτών των επιχειρήσεων, στις σημερινές συνθήκες δεν εξαρτάται από αυτήν καθαυτή την αλλαγή του ΦΠΑ αλλά από τα εξής δύο: Αν μειώνεται το λειτουργικό κόστος πλην μισθών (ΔΕΗ, καύσιμα κ.λπ.) και αν μπαίνουν πελάτες ή όχι. Με δεδομένο ότι τα κόστη είναι βαριά, αν μπαίνουν πελάτες δεν θα πέσουν άλλο οι τιμές. Αν δεν μπαίνουν, οι τιμές θα πέφτουν όσο αντέχει κάθε επιχείρηση. Ανεξαρτήτως μικρών αλλαγών ΦΠΑ.
Η μείωση του ΦΠΑ, όμως, μπορεί να επιδράσει στα φορολογικά έσοδα. Τα οποία θα μειωθούν, αν δεν αντισταθμιστεί η μείωση του ΦΠΑ από τον περιορισμό της φοροδιαφυγής. Για να συμβεί το δεύτερο, θα χρειαστούμε μεγάλη εύνοια της τύχης. Γιατί μόνο εξαιρετική τύχη θα μπορούσε να περιορίσει τη φοροδιαφυγή, αντισταθμίζοντας τις αρνητικές συνέπειες της διάλυσης των εφοριών, που προκάλεσαν (α) οι ισοπεδωτικές περικοπές μισθών και (β) οι αναξιοκρατικές αναδείξεις σε καίριες θέσεις συντοπιτών και λοιπών πελατών, που προνοητικά έγιναν πριν αυτονομηθεί η Γενική Γραμματεία Εσόδων.
Αν, όμως, δεν πάνε καλά τα φορολογικά έσοδα, ο συντελεστής ΦΠΑ θα επανέλθει στο 23%, τέλη 2013.
Πώς αποφάσισαν να αναλάβουν το υψηλό ρίσκο (αν δεν πάνε καλά τα έσοδα…) να επαναφέρουν τον ΦΠΑ στο 23% στον «κολασμένο» χειμώνα που έρχεται; Και με ποια οικονομική λογική, αντί άλλης δράσης υπέρ συνολικά της οικονομίας είτε ασθενών κοινωνικών ομάδων, προκρίθηκε η εξαγγελία της κατ’ εξαίρεση προνομιακής μεταχείρισης ενός επαγγελματικού κλάδου; Μην αναζητείτε οικονομική λογική. Πρόκειται για έναρξη προεκλογικής δράσης, με στοχευμένες επικοινωνιακές ενέργειες. Πρώτη, ο ΦΠΑ στην εστίαση, με στόχο 300 χιλιάδες απασχολούμενους και τις οικογένειές τους. Δεύτερη, η προνομιακή ρύθμιση για τα αυθαίρετα. Επονται άλλες.