Η Ιστορία θα αποφασίσει, και δικαίως, για τον ρόλο που έπαιξε ο Ούγκο Τσάβες στην ενοποίηση της Λατινικής Αμερικής και για τη σημασία της 14ετούς προεδρίας του για τους φτωχούς πολίτες της Βενεζουέλας, όπου πέθανε την Τρίτη έπειτα από μακρά μάχη με τον καρκίνο.
Προτού όμως επιτραπεί στην Ιστορία να υπαγορεύσει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε το παρελθόν, πρέπει πρώτα να έχουμε μια καθαρή εικόνα της σημασίας του Τσάβες, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο διεθνές πολιτικό πλαίσιο.
Οι κοινωνικές εκστρατείες του, ιδιαίτερα στους τομείς της δημόσιας Υγείας, της στέγασης και της Εκπαίδευσης, κατάφεραν να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο δεκάδων εκατομμυρίων Βενεζουελάνων.
Δεν χρειάζεται να συμφωνεί κανείς με όλα όσα είπε ή έκανε ο Τσάβες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήταν μια αμφιλεγόμενη, συχνά πολωτική προσωπικότητα. Πρέπει να ομολογήσω πως συχνά ένιωσα ότι θα ήταν πιο συνετό εκ μέρους του να μην είχε πει όλα όσα είπε. Αυτό όμως ήταν ένα προσωπικό χαρακτηριστικό του που δεν θα έπρεπε να απαξιώνει τις αρετές του.
Μπορεί κανείς να διαφωνεί επίσης με την ιδεολογία του Τσάβες, και ένα πολιτικό στυλ που οι επικριτές του θεωρούσαν δεσποτικό. Ωστόσο, κανένας έντιμος άνθρωπος, ούτε καν ο πιο σφοδρός αντίπαλός του, δεν μπορεί να αρνηθεί το επίπεδο της συντροφικότητας, της εμπιστοσύνης, ακόμη και της αγάπης που ένιωθε ο Τσάβες για τους φτωχούς της Βενεζουέλας και για τον σκοπό της λατινοαμερικανικής ενοποίησης. Από τους πολλούς παράγοντες επιρροής και τους πολιτικούς ηγέτες που έχω συναντήσει, λίγοι πίστεψαν τόσο πολύ στην ενότητα της ηπείρου μας και των διαφόρων λαών της όπως εκείνος.
Ο Τσάβες έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνθήκη του 2008 με την οποία ιδρύθηκε η Ενωση των Νοτιοαμερικανικών Εθνών, μια 12μελής διακυβερνητική οργάνωση που θα μπορούσε μια μέρα να μετακινήσει την ήπειρο προς το μοντέλο της ΕΕ. Η Τράπεζα του Νότου, ένας νέος πιστωτικός θεσμός, ανεξάρτητος της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Διαμερικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης, επίσης δεν θα είχε υπάρξει χωρίς την ηγεσία του Τσάβες.
Αν ένα δημόσιο πρόσωπο πεθάνει χωρίς να αφήσει πίσω του ιδέες, η κληρονομιά και το πνεύμα του χάνονται μαζί του. Δεν είναι η περίπτωση του Τσάβες, οι ιδέες του θα συζητούνται για δεκαετίες σε πανεπιστήμια, εργατικά συνδικάτα, πολιτικά κόμματα και οπουδήποτε οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για την κοινωνική δικαιοσύνη, την ανακούφιση της φτώχειας και τη δικαιότερη αναδιανομή της εξουσίας ανάμεσα στους λαούς του κόσμου.
Για να προστατεύσουν το κληροδότημά του, οι οπαδοί του Τσάβες στη Βενεζουέλα έχουν πολλή δουλειά μπροστά τους όσον αφορά στην οικοδόμηση και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών. Θα πρέπει να βοηθήσουν να γίνει το πολιτικό σύστημα περισσότερο συστηματοποιημένο και διάφανο. Να γίνει η πολιτική συμμετοχή πιο προσβάσιμη. Να ενισχυθεί ο διάλογος με τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Να ενισχυθούν τα συνδικάτα και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Χαρισματικός και ιδιόμορφος, ικανός να χτίζει φιλίες και να επικοινωνεί με τις μάζες όπως λίγοι άλλοι ηγέτες, ο Τσάβες θα μας λείψει. Πάντα θα τιμώ τη φιλία και τη συνεργασία που, στη διάρκεια των οκτώ ετών που εργαστήκαμε μαζί ως πρόεδροι, παρήγαγαν τέτοια οφέλη για τη Βραζιλία και τη Βενεζουέλα και τους λαούς μας.
* O Λούις Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ήταν πρόεδρος της Βραζιλίας από το 2003 έως το 2010.