Με την Τουρκία να απομακρύνεται αξιακά από την Ευρώπη και τη Δύση και την προοπτική ένταξης της χώρας αυτής στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) κάτω από τις κρατούσες συνθήκες να έχει, ως φαίνεται, ακυρωθεί, η Ελλάδα έχει εκ των πραγμάτων αναδειχθεί στο ανατολικό σύνορο της Ευρώπης/ΕΕ. Τα ελληνικά ανατολικά σύνορα, τα σύνορα δηλαδή με την Τουρκία, είναι και σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και αυτό αναγνωρίζεται τώρα από την Ευρωπαϊκή πολιτική και θεσμική ηγεσία. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανοιχτά ονόμασε την Ελλάδα τον περασμένο Μάρτιο (με αφορμή την πρόκληση που επιχείρησε η Τουρκία εργαλειοποιώντας πρόσφυγες και μετανάστες στον Έβρο) ως την “ασπίδα” (shield) των συνόρων της Ευρώπης. Ενώ ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμ. Μακρόν βλέπει τις προκλήσεις της Τουρκίας στην Αν. Μεσόγειο ως προσβολή στην Ευρωπαϊκή κυριαρχία (όπως άλλωστε και τις έκνομες δραστηριότητες της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ). Αντίθετα με τα Ανατολικά μας σύνορα, τα Βόρεια σύνορά μας είτε έχουν γίνει “εσωτερικά σύνορα” της Ένωσης (Βουλγαρία) ή πρόκειται να γίνουν εάν και όταν Β. Μακεδονία και Αλβανία – χώρες που βρίσκονται στο στάδιο ενταξιακών διαπραγματεύσεων – ενταχθούν τελικά στην Ένωση ως πλήρη μέλη. Εσωτερικά σύνορα της Ένωσης είναι φυσικά και τα δυτικά μας θαλάσσια σύνορα με την Ιταλία. Από την άλλη μεριά βέβαια, γεωγραφικά και πολιτιστικά η Ελλάδα είναι βέβαια στο μεταίχμιο Δύσης και Ανατολής (γι αυτό καικάπως αβέβαιη ως προς τον προσανατολισμό της).
Έχει ιδιαίτερη σημασία να επισημανθεί εδώ ότι η νομική τάξη της Ένωσης (Συνθήκες όπως αυτή της Λισσαβώνας, κ.α.) αναγνωρίζουν αυτή τη βασική διάκριση ανάμεσα σε “εσωτερικά σύνορα” και εξωτερικά σύνορα. Μάλιστα η Συνθήκη ορίζει την εσωτερική αγορά ως “ένα χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα” (άρθρο 26 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ – ΣΛΕΕ) ενώ η ίδια Συνθήκη αναφέρεται στην ανάγκη “προοδευτικής δημιουργίας ενός ολοκληρωένου συστήματος διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων” σε ότι αφορά τις μεταναστευτικές ροές (άρθρο 77 ΣΛΕΕ). Από την άλλη μεριά, η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ (ΚΕΠΠΑ) περιλαμβάνει την προστασία των εξωτερικών συνόρων και διαφύλαξη της ακεραιότητας (integrity) της Ένωσης στους βασικούς της στόχους (άρθ. 21 ΣΕΕ). Αλλά και μια μεγάλη δέσμη άλλων κανονισμών όπως για την αλιευτική πολιτική, το τελωνειακό έδαφος, κλπ., αναφέρονται ή υπονοούν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ ως στοιχείο καθορισμού της κυριαρχίας της. Στο βάθος της ενωσιακής προοπτικής είναι η ολοσχερής κατάργηση των εσωτερικών συνόρων ως πολιτικής διαχωριστικής γραμμής (όχι ως πολιτιστικής ή εθνικού προσδιορισμού).
Η ανάδειξη της Ελλάδας ως de facto εξωτερικό σύνορο της Ένωσης αντιμετωπίζεται στη χώρα μας ως ένα γενικά θετικό γεγονός. Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει “να προστατεύσει” τα εξωτερικά της σύνορα, ιδιαίτερα τώρα που αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην “ευρωπαϊκή κυριαρχία” και στον γεωπολιτικό της ρόλο. Και πράγματι η Ένωση έχει πολιτική και νομική υποχρέωση να προστατεύσει ενεργά τα εξωτερικά σύνορά της, σύνορα της Ελλάδας, αξιοποιώντας για το σκοπό αυτό όλα τα μέσα που διαθέτει(από την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή/ Ακτοφυλακή μέχρι τη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής, άρθ. 42,7 ΣΕΕ). Ωστόσο η ανάδειξη της χώρας ως εξωτερικό σύνορο δεν συνιστά αναφανδόν και την άριστη (optimum) κατάσταση. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο εάν το σύνολο των ελληνικών συνόρων ήσαν εσωτερικά σύνορα της Ένωσης και όχι μόνο μέρος αυτών . Όταν στο τέλος της δεκαετίας του 1990 ρωτήθηκε ο τότε καγκελάριος της Γερμανίας Γκ. Σρέντερ γιατί υποστήριζε με πάθος την ένταξη της Πολωνίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η απάντησή του ήταν “γιατί θέλω να μετατρέψω το ανατολικό σύνορο της Γερμανίας από εξωτερικό σύνορο της Ένωσης σε εσωτερικό. Τότε η Γερμανία θα είναι πιο ασφαλής”.
Η ίδια ακριβώς λογική ισχύει πάνω κάτω ή και πολύ περισσότερο ίσως για την Ελλάδα. Με άλλα λόγια εάν οι συνθήκες επέτρεπαν την ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση και τη συνακόλουθη μετατροπή και του ανατολικού συνόρου σε εσωτερικό σύνορο της Ένωσης. Αλλά, όπως προείπαμε, η προοπτική αυτή φαίνεται να έχει νεκρώσει. Θα αποτελούσε όμως λάθος να τερμαατισθεί και τυπικά η παγωμένη ούτως ή άλλως ενταξιακή διαπραγματευτική διαδικασία όπως φαίνεται να εισηγούνται ορισμένοι σε Λευκωσία και Αθήνα( καθώς και η κάπως μακρυνή Αυστρία0 . Η αυταρχική Τουρκία του Ερντογάν δεν θα είναι αιώνια. Και μετά το τέλος της εποχής Ερντογάν όλα τα σενάρια είναι δυνατά για την Τουρκία. Επομένως ας κρατηθούν όλες οι επιλογές ανοιχτές, έστω κι αν και η ίδια η Ευρώπη δεν έχει τώρα και καμιά ισχυρή διάθεση να αποδεχθεί την Τουρκία ως πλήρες μέλος κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. (Και η θεσμική Ελλάδα καλώς δεν υποστηρίζει τον τερματισμό της διαπραγματευτικής διαδικασίας).
Αυτό όμως που, κατά την άποψή μου, επιβάλλεται να επιδιώξει η ελληνική πλευρά ως μείζονος σημασίας στρατηγικό στόχο είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση να αναλάβει την εγγύηση (guarantee) και όχι απλά την προστασία των εξωτερικών συνόρων της. Άλλο εγγύηση και άλλο προστασία. Δεν μπορεί να νοηθεί ευρωπαϊκή κυριαρχία χωρίς πλήρως κατοχυρωμένα σύνορα με την εγγύησή τους από την Ένωση. Αυτό ισχύει ως αυτονόητη συνθήκη σ όλες τις ενώσεις κρατών ομοσπονδιακής λογικής. Η επιδίωξη του στόχου αυτού δεν θα είναι ιδιαίτερα εύκολη αλλά δεν είναι και ανέφικτη όταν σχετικά σύτντομα ανοίξει η διαδικασία τροποποίησης των Συνθηκών.
Πηγή: www.tanea.gr