Ο τίτλος μπορεί να θεωρηθεί βέβηλος, αλλά δεν είναι, αν και στις αγιογραφίες χρησιμοποιείται η εικόνα του αμνού και των προβάτων· ποτέ των κατσικιών – άλλωστε ο τράγος παραπέμπει στον τρισκατάρατο. Η φράση «η γίδα δεν κουτσαίνει από τ’ αυτί» θέλει να πει συμπυκνωμένα ότι «δεν είναι αυτό το πρόβλημα, υπάρχουν σοβαρότερα». Ποιο, λοιπόν, είναι το πρόβλημα στην ελλαδική Εκκλησία;

Θα είναι υποχρεωτικό ή όχι το μάθημα των θρησκευτικών στο σχολείο; Θα βαθμολογείται; Η αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας Σία Αναγνωστοπούλου δήλωσε ότι θα καταργηθεί η διάταξη του πρώην υπουργού Παιδείας Ανδρέα Λοβέρδου –τελευταίαπράξη της πεφωτισμένης υπουργίας του–, που λέει ότι αν θέλεις να απαλλαγεί το παιδί σου από τα θρησκευτικά πρέπει να δηλώσεις ότι είσαι αλλόθρησκος ή άθεος. Άστραψε και βρόντηξε ο συνήθως ήρεμος και προσηνής Αρχιεπίσκοπός μας, επικαλούμενος το Σύνταγμα.

Δεν ξέρω αν ο Μακαριότατος έχει αποδεχτεί ή όχι το γεγονός ότι αποτελεί νόμο του κράτους πλέον το ότι δεν αναγράφεται πια το θρήσκευμα στις ταυτότητες, και ότι αυτό σημαίνει ότι ουδείς και ουδεμία υποχρεούται πλέον να δηλώνει το θρήσκευμά του. Αλλά ακόμη και αν δεχτεί κανείς πως οι νόμοι του κόσμου τούτου δεν είναι υπέρτεροι των θείων νόμων, η φράση «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν» (δηλαδή όποιος θέλει, όποιος επιλέξει να έλθει μαζί μου, και όχι αναγκαστικά) σε τι συνηγορεί; Στα υποχρεωτικά ή στα προαιρετικά θρησκευτικά;

Εκείνο που θέλω να υποστηρίξω εδώ είναι ότι η Εκκλησία χρειάζεται στην κοινωνία μας και στην εποχή μας, αλλά το πρόβλημά της δεν είναι να χρησιμοποιεί το κράτος για να επιβληθεί. Το πρόβλημά της είναι να απεμπλακεί από το κράτος, να πάψει να είναι το δεκανίκι του, και να μην το χρησιμοποιεί ως δεκανίκι. Να αποβάλει το ύφος της επισημότητας, εκείνο που βλέπουμε στις λιτανείες, όπου ανάμεσα σε οπλισμένους στρατιώτες πορεύονται χρυσοστολισμένοι μητροπολίτες και πίσω τους διαπλεκόμενοι πολιτικοί. Να πάψουμε να βλέπουμε αγιασμούς και επισημούρες στην έναρξη του σχολικού έτους. Να πάψουμε να βλέπουμε σουρεαλιστικές σκηνές υποδοχής του Αγίου Φωτός ως αρχηγού κράτους. Έχει η Εκκλησία μια απέραντη ενδοχώρα για να αναδείξει τη διδασκαλία και το έργο της, για να λειτουργήσει ως πυρήνας ευχαριστιακής κοινότητας, για να προσφέρει στους ανθρώπους εκείνο που κανείς άλλος θεσμός δεν μπορεί να προσφέρει. Να συνειδητοποιήσει ότι φτάνει πια με το να πετάει «τα άγια τοις κυσί», φτάνει πια με το να κρύβει «το τάλαντο υπό την γην».

Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Εκκλησίας δεν είναι ότι απειλείται η πρωτοκαθεδρία της στην κοινωνία. Το μεγαλύτερο πρόβλημά της είναι η αυθαιρεσία στην εσωτερική της λειτουργία. Η δεσποτοκρατία. Υπάρχουν θαυμάσιοι άνθρωποι στις τάξεις τόσο των κληρικών όσο και των λαϊκών που προσφέρουν διαχρονικό έργο. Πώς ματαιώνεται το έργο τους; Πώς ματαιώνεται κάθε διάθεσή τους να κάνουν πράγματα; Γιατί μένουν πυρήνες αποκομμένοι; Γιατί πάνω από αυτούς βρίσκεται ένας αρπακτικός και αυταρχικός δεσπότης. Ο εσωτερικός κανονισμός της Εκκλησίας πάσχει. Η ίδια η Εκκλησία δεν λειτουργεί ως κοινότητα, αλλά ως φεουδαλική αρχοντοκρατία. Είχα γράψει παλιότερα ότι η ελλαδική εκκλησία δεν πέρασε αποχουντοποίηση. Θα έλεγα ότι, παρά την εκλογή τού από Θηβών Ιερωνύμου, δεν από-Χριστοδουλοποιήθηκε. Δεν το βλέπει αυτό κανείς μόνο στη Θεσσαλονίκη με τα κηρύγματα του Άνθιμου, που έχει παρατήσει για καλά το Ευαγγέλιο για να γίνει ζηλωτής σχολιαστής της επικαιρότητας, αλλά στο ύφος και στο ήθος των περισσότερων κηρυγμάτων, στο ύφος των φυλλαδίων που διανέμονται στους πιστούς στις ενορίες και στα μοναστήρια. Ένα μείγμα συνωμοσιολογίας, ποικίλων φοβιών, μισαλλοδοξίας και αφέλειας. Αλήθεια, με όλα αυτά πιστεύει ο Αρχιεπίσκοπος ότι μπορεί να διαδώσει το κήρυγμά της και το πνεύμα της η Εκκλησία στην κοινωνία; Ότι, επομένως, το πρόβλημά της είναι η υποχρεωτική διδασκαλία των θρησκευτικών;

Χωρίς να οξύνει χωρίς λόγο την αντιπαράθεση, νομίζω ότι η κυβέρνηση πρέπει να εμμείνει σταθερά και αταλάντευτα στη απόφασή της. Άλλωστε, είναι και μια συμβολική κίνηση που η κοινωνία την περιμένει από την κυβέρνηση αυτή.