Συνέντευξη του Γκρέγκορι Ναζ, καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ
—του Μάρκου Καρασαρίνη—
«Παιδεία», «νόμος», «παλικάρι», «ποικιλία», «ελληνισμός», «παράδοση», «Ρωμιός»: όταν ο Γκρέγκορι Ναζ μιλάει μαζί σου, σχεδόν κάθε δεύτερη λέξη του βγαίνει αβίαστα στα ελληνικά, αρχαία και νέα. Καθηγητής της έδρας Φράνσις Τζόουνς της Κλασικής Ελληνικής Φιλολογίας και καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ, μέλος (ξένος εταίρος) της Ακαδημίας Αθηνών, βραβευμένος με το βραβείο Ωνάση και κάτοχος πλήθους επιστημονικών διακρίσεων, ο Ναζ κατέχει ξεχωριστή θέση μεταξύ των μεγάλων σύγχρονων μελετητών της ελληνικής αρχαιότητας.
Τον συναντήσαμε στην Αθήνα, σε μια στάση του ταξιδιού του στην Ελλάδα για να συμμετάσχει σε φοιτητικά προγράμματα οργανωμένα από το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ στο Ναύπλιο, το οποίο ιδρύθηκε το 2008, για μια απολαυστική συζήτηση που εκτείνεται από την αρχαιότητα ως το σήμερα, από τις διαφορετικές σημασίες της λέξης «ποικιλία» ως τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η αρχαία ελληνική κοινωνία διακρίνεται από διαφορετικές αξίες σε σχέση με τη δική μας, διαφορετικές πολιτικές αντιλήψεις, διαφορετική θρησκεία. Τι είναι αυτό που μας ελκύει τελικά στην ελληνική αρχαιότητα, τι αναζητούμε σε αυτήν; Τη γοητεία της διαφοράς ή κοινά ανθρώπινα γνωρίσματα;
«Ωραία ερώτηση. Θα έλεγα ότι ενίοτε δεν ξέρουμε τι ακριβώς θέλουμε από τους αρχαίους – και αυτό είναι πρόβλημα σε μια εποχή όπως η σημερινή που κάποιες από τις δημοκρατίες του κόσμου μας αγνοούν πια την εκπαίδευση, την Παιδεία, όπως λέμε στα ελληνικά. Για να δώσω ένα παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες οι μαθητές των δημόσιων σχολείων δεν διδάσκονται πια την αγωγή του πολίτη, το πώς, με άλλα λόγια, να γίνουν καλοί πολίτες μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
»Πολλοί λοιπόν σήμερα στις ΗΠΑ δεν γνωρίζουν τι να αναζητήσουν στους αρχαίους. Ως καθηγητής του Χάρβαρντ και διευθυντής εδώ και 17 χρόνια ενός κέντρου που διαδίδει το μήνυμα «τι είναι ελληνισμός» αισθάνομαι ότι αποστολή μου είναι να ευαισθητοποιήσω ή να βοηθήσω τους ανθρώπους να ευαισθητοποιηθούν ως προς μεγάλα ζητήματα που μας απασχολούν και εντός του σημερινού πολιτισμού — τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, το θέατρο, το περιβάλλον.
»Και αυτό θα πρέπει να το αρθρώσουμε με έναν μη ιεραρχικό τρόπο, με σεβασμό στην πολιτισμική διαφορά, και όχι μόνο για δασκάλους και μαθητές, αλλά για τους πολίτες ως πολίτες μιας δημοκρατίας.
»Όμως, για να επιστρέψω σε ένα άλλο ζήτημα που θέσατε, είναι η διαφορετικότητα της αρχαιοελληνικής κοινωνίας που επιβάλλει τη μελέτη της.
»Υπό το πρίσμα της αμερικανικής ποπ κουλτούρας πολύ συχνά προβάλλουμε στο παρελθόν τα δικά μας συστήματα σκέψης. Δεν μπορούμε όμως να πούμε ότι η δημοκρατία του Κλεισθένη είναι ίδια με τη δική μας δημοκρατία, η δημοκρατία είναι ένας διάλογος σε διαρκή εξέλιξη. Αυτές οι διαφορές μπορούν, πιστεύω, να γίνουν κατανοητές και η συνειδητοποίηση της ουσίας τους να βοηθήσει όλους εκείνους που αναζητούν σήμερα ιδανικά — χωρίς να τα βρίσκουν».
Όμηρος, Περσικοί Πόλεμοι, Σπάρτη, Αθήνα, Μέγας Αλέξανδρος. Οι σταθμοί του βασικού αφηγήματος ως προς την αρχαία Ελλάδα για τον μέσο σημερινό Έλληνα, αλλά και τον μέσο δυτικό άνθρωπο, φαντάζομαι, είναι λίγοι. Παρουσιάζοντας έναν ολόκληρο πολιτισμό μέσα από τις ελάχιστες δυνατές στιγμές του, ποια σημαντικά στοιχεία της φυσιογνωμίας του χάνουμε;
«Αυτό το όραμα, το οποίο με καρτουνίστικο τρόπο αναπαράγεται στους «300», το κόμικ και την ταινία, αποβαίνει αποπροσανατολιστικό γιατί οι Έλληνες εικονίζονται ως οι εκπρόσωποι της Δύσης — με δέλτα κεφαλαίο. Αυτό που σκέφτομαι τον τελευταίο καιρό είναι τι θα γινόταν άραγε αν οι Πέρσες είχαν κερδίσει τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Τίποτε καλό δεν θα προέκυπτε, σίγουρα όμως ως προς το ζήτημα της ταυτότητας μια τέτοια υπόθεση μας βοηθά να κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχει μόνο ένα είδος αρχαίου Έλληνα. Οι Έλληνες κινούνται μεταξύ ανατολικού και δυτικού, μετέχουν και των δύο.
Διαβάστε την συνέχεια στο dimartblog