Είναι προφανές και κανείς δεν το αμφισβητεί, η ΔΗΜΑΡ ηττήθηκε κατά κράτος. Πολλοί αποδίδουν αυτή την ήττα στην αποχώρηση της από την κυβέρνηση και προσθέτουν την άρνηση της να συμμετάσχει στο διάλογο με τους 58, άλλοι αιτιώνται το αντίθετο, τη συμμετοχή της δηλαδή στην κυβέρνηση. Ακόμη δεν είναι λίγοι και αυτοί που αιτιώνται την έμμεση συμπόρευσή της με τον Γιώργο Παπανδρέου. Θεμιτές απόψεις που αξίζει να συζητηθούν.
Ελπίζω ότι ο διάλογος πρέπει να ανοίξει και θα ανοίξει. Ένας διάλογος που αφενός θα στηρίζεται στην ευγένεια του χώρου και αφετέρου στη γνώση του πόσο επιζήμια είναι η ad hominem αντιπαράθεση. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάθε συζήτηση για πρόσωπα είναι επιζήμια. Αυτός ο χώρος, ακόμη και όταν διαφωνούσε έντονα, δίδασκε ήθος πολιτικού διαλόγου, αλλά και ατομικό ήθος. Το πάντρεμα της πολιτικής ηθικής με το ατομικό ήθος ήταν η ειδοποιός διαφορά της Ανανεωτικής Αριστεράς από τα υπόλοιπα κόμματα.
Επί της ουσίας τώρα. Σίγουρα η εμφάνιση των 30 κλακαδόρων του Γιώργου Παπανδρέου στην παρουσίαση του βιβλίου της κυρίας Κοππά έκανε μεγάλη ζημιά. Όχι μόνο γιατί αγενώς σε μια παρουσίαση βιβλίου φώναζαν συνθήματα υπέρ του αρχηγού τους, αλλά και γιατί όσοι γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα, είδαν εκεί ανθρώπους που εκφράζουν μια αντίληψη πολιτικής, η οποία στηρίζεται στη σχέση του ηγεμόνα με τους υπηκόους του. Είδαν το διάτρητο παπανδρεϊκό μοντέλο εξουσίας που διέγραψε τον Σημίτη, να στηρίζει τη ΔΗΜΑΡ. Είδαν εκεί ανθρώπους που ποτέ δεν συνειδητοποίησαν το μέγεθος της ανεπάρκειας του αρχηγού τους και όχι μόνο δεν κατανόησαν αυτήν την ανεπάρκεια, αλλά σ’ αυτή πρόσθεσαν και το δικό τους μίσος γι’ όσους τολμούσαν να τους μιλούν γι’ αυτήν. Θα περίμενε κανείς την ημέρα που οι 30 κλακαδόροι του Γιώργου Παπανδρέου ασχήμυναν αυτή την βιβλιοπαρουσίαση, η ΔΗΜΑΡ να βγει και να τους καταγγείλει. Δεν το έκανε, αν και υπήρξαν φωνές που την παρότρυναν να κάνει κάτι τέτοιο.
Πάντως όσοι παρευρίσκονταν στην εκδήλωση και έχουν την κουλτούρα της παρουσίασης βιβλίων, όσοι αγαπούν το βιβλίο, όταν οι κλακαδόροι μετέτρεψαν την εκδήλωση σε συγκέντρωση υποτακτικών προς τον ηγεμόνα, ήθελαν να ανοίξει η γη να τους καταπιεί, για να μη βλέπουν το αίσχος της μετατροπής μιας βιβλιοπαρουσίασης σε γεγονός που θύμιζε εποχές προσωπολατρίας.
Όσον αφορά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση το μεγάλο πρόβλημα ήταν ότι αυτή η αποχώρηση συνδέθηκε αποκλειστικά με το ζήτημα της ΕΡΤ. Ζήτημα ιδιαίτερα σοβαρό, το οποίο όμως από μόνο του δεν έφτανε για να δικαιολογήσει την απόφαση. Όπως φάνηκε στη συνέχεια υπήρχαν συνεχείς οχλήσεις του βαθέος ακροδεξιού κράτους στη διακυβέρνηση, τις οποίες η ΔΗΜΑΡ ανέδειξε, αφού όμως έφυγε από την κυβέρνηση. Θα έπρεπε να τις αναδείξει τη στιγμή που γίνονταν για να είναι πειστική η αποχώρησή της.
Όσον αφορά τη σχέση της με την Ελιά έχει δυο σκέλη. Το πρώτο αφορά τη σωστή άρνησή της να συμπορευτεί με σχήματα που καλούσαν την Κεντροαριστερά να μετατραπεί σε ενδιάμεσο πόλο, σε φιλελεύθερο κέντρο, σε εκφραστή της άποψης που κατά βάθος υποστηρίζει ότι η πολιτική είναι θεραπαινίδα της οικονομίας και τα οποία ταύτιζαν τις μεταρρυθμίσεις με όσα πρεσβεύει η νεοφιλελεύθερη ατζέντα. Στο δεύτερο όμως, που αφορά το διάλογο με αυτά τα σχήματα για το πώς ο καθένας βλέπει τη δική του κεντροαριστερή ατζέντα, η ΔΗΜΑΡ θα έπρεπε η ίδια να τον προκαλέσει. Θα μπορούσε να οργανώσει μια κοινή εκδήλωση μαζί τους, παραδείγματος χάρη για το κράτος πρόνοιας, όπου ο καθένας θα παρουσίαζε την άποψή του για αυτό ή όποιο άλλο συγκεκριμένο θέμα. Θα μπορούσε, ανεξάρτητα από τις εκλογές, να είχε καλέσει επιστήμονες από το δικό της χώρο, από τους 58 και ανεξάρτητες προσωπικότητες σε κοινές ομάδες εργασίας για διαφορετικές θεματικές ενότητες για να δουν που συμφωνούν και που διαφωνούν. Δυστυχώς σ’ αυτή τη φάση δεν το έκανε. Αυτό, παρά τις μεγάλες ιδεολογικές διαφορές, μπορεί και πρέπει να γίνει σήμερα σε συνεννόηση και με την Ελιά. Έχω αλλού εξηγήσει γιατί εξαιρώ το Ποτάμι από αυτή την υπόθεση, αλλά και το ίδιο αυτοεξαιρείται.
Ταυτοχρόνως ενώ απέκρουσε την προοπτική να συμμετάσχει σε μια κυβέρνηση της Κεντροδεξιάς, απέφυγε να δείξει ότι θα την ενδιέφερε και η προοπτική συνεργασίας της με τις ορθολογικές και φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ. Αποξενώθηκε έτσι και από τα δυο τμήματα που της έδωσαν το 6,25% τον Ιούνιο του 2012. Απ’ όσους δηλαδή την ψήφισαν για να είναι μια δύναμη που θα εξορθολογίζει και ισορροπεί την κεντροδεξιά πρόταση διακυβέρνησης της τρόικας και από όσους ήθελαν να λειτουργεί ως ορθολογικό και εξισορροπητικό αντίβαρο στη βουλησιαρχία και τον δημαγωγισμό της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ. Παρόλο που έλεγε «δώστε μας δύναμη για να προσφέρουμε λύσεις» στο εύλογο ερώτημα με ποιον θα τις προσφέρει, η απάντηση ήταν ούτε με τον ένα ούτε με τον άλλο, και όχι και με τον ένα και με τον άλλο, αρκεί να αποδεχτούν το κύριο σώμα της δικής μας προγραμματικής πρότασης.
Και έμεινε να ταυτίζεται η ΔΗΜΑΡ μόνο με το πολιτικό ρεύμα της Ανανεωτικής Αριστεράς. Ο χώρος της ανανεωτικής Αριστεράς στήθηκε στο δίπολο «σοβιετικός κομμουνισμός» ή «σοσιαλισμός με δημοκρατία». Η Ανανεωτική Αριστερά ήταν η απάντηση της ελληνικής δημοκρατικής Αριστεράς στον υπερμεγέθη ελληνικό σταλινισμό. Αυτό όμως είναι ένα ζήτημα που σήμερα έχει λυθεί από την ίδια την ιστορία που έλεγε και ο Φλωράκης. Η ΔΗΜΑΡ ως έκφραση μόνο της Ανανεωτικής Αριστεράς, παθαίνει ότι έπαθε το Κέντρο, όταν λύθηκε το πολιτειακό ζήτημα πάνω στο οποίο στήθηκε η αντίθεση μεταξύ Δεξιάς και Κέντρου. Χάνει το λόγο ύπαρξής της. Δεν είναι τυχαίο που πήρε ότι περίπου και το ΚΚΕες το 1981. Το ρεύμα της Ανανεωτικής Αριστεράς είναι και σήμερα υπερπολύτιμο, αλλά χρειάζεται και συμπληρώματα ιδεολογικής διατροφής. Και αυτά φοβήθηκε να τα πάρει.
Η ΔΗΜΑΡ έχασε για τους λόγους που εδώ αναφέρθηκαν ή και για άλλους. Κυρίως όμως απέτυχε να αποδεχτεί ότι αυτή μπορεί να είναι εκείνη η πολιτική έκφραση της οποίας ο ενοποιητικός παράγοντας των διαφορετικών ρευμάτων θα είναι το σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα. Η Σοσιαλδημοκρατία με τις μεγάλες αντιφάσεις της, τις ιδεολογικές υποχωρήσεις της αλλά και με το πρόταγμα της πολιτικής έναντι των ανεξέλεγκτων αγορών είναι και η μόνη υπαρκτή πολιτικά Ανανεωτική Αριστερά στην Ευρώπη. Η ανανέωση ως αριστερό αίτημα υπήρχε πάντα μέσα στο πνεύμα της Σοσιαλδημοκρατίας. Καιρός είναι εδώ να γίνει το ανάποδο, να αποκτήσει η ανανέωση το δικό της σοσιαλδημοκρατικό πνεύμα. Και Σοσιαλδημοκρατία σημαίνει να μη φοβάσαι το πολιτικό κόστος της διακυβέρνησης.
Ο διάλογος στη ΔΗΜΑΡ δεν πρέπει να μείνει μόνο στο ποιος φταίει για την ήττα, αλλά και στο τι πρέπει να γίνει για να μετατραπεί σε ΣΟΣΙΑΛΔΗΜ.ΑΡ (Σοσιαλδημοκρατική Αριστερά) έτσι ώστε να αποκτήσει το δικό της σταθερό πυρήνα ψηφοφόρων. Αν αυτός ο διάλογος είχε ήδη ξεκινήσει, ίσως σήμερα δεν βρίσκονταν σ’ αυτή τη θέση.
Θα μου επιτρέψετε εδώ και ένα προσωπικό τόνο. Μου προκαλούν συναισθήματα θλίψης όσοι ήλθαν σ’ αυτό τον χώρο για να βγουν στην Ευρωβουλή, στα κανάλια, οπουδήποτε και σήμερα τον εγκαταλείπουν. Όσον με αφορά δεν ήρθα σ’ αυτό το χώρο για να φύγω. Εξάλλου ήμουν εδώ, με τον Παπαγιαννάκη και έφυγα μόνο γιατί πείστηκα από το εγχείρημα Σημίτη. Όχι μόνο είμαι με τη ΔΗΜΑΡ, παρά τις διατυπωθείσες εδώ και αλλού διαφωνίες μου, αλλά θα προσπαθήσω, με τις όποιες δυνάμεις μου, να συμβάλλω στο άνοιγμα μιας ιδεολογικής συζήτησης γι’ όσα αυτός ο χώρος απέφυγε να συζητήσει μέχρι τώρα. Κατά τα άλλα η έκκληση νηφαλιότητας του Σπύρου Λυκούδη και το κείμενο ενότητας των πέντε βουλευτών δείχνουν το δρόμο για το πώς πρέπει να γίνει αυτή η συζήτηση.
Με την πεποίθηση ότι έχω δίκιο και με τη βεβαιότητα ότι μπορώ να κάνω λάθος.
ΥΓ. Αυτό το κείμενο είχε σταλεί στη Μεταρρύθμιση, όταν ο Πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ εξέφρασε την πρόθεσή του να παραιτηθεί. Αυτή η εξέλιξη δεν αλλάζει την ουσία των θέσεων που εκφράζω εδώ μέσα.