Ο εκπρόσωπος τύπου του ΓΓ του ΟΗΕ Σ. Ντουζαρίκ δήλωσε (2/12) πως «μπορώ να επιβεβαιώσω ότι η κ. Λουτ ήταν χθες στη Λευκωσία και σήμερα στην Αθήνα. Για να εκτιμήσει τις συνθήκες για προετοιμασία μιας άτυπης συνάντησης 5+1. Ο ΓΓ αισθάνεται ότι είναι σημαντικό να ξεκινήσει μία βιώσιμη και συνολική διαπραγματευτική διαδικασία και παραμένει δεσμευμένος σε υποστήριξη των δύο πλευρών σε αυτή την προσπάθεια».
Μετά ήρθε η προσπάθεια. Ο ΚΕ Κ. Κούσιος δήλωσε μετά τη συνάντηση Αναστασιάδη-Λουτ ότι «ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εξέφρασε την ετοιμότητά μας να συνεχίσουμε τις συνομιλίες από το σημείο που αυτές διακόπηκαν στο Κραν Μοντανά». Σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφ/δας «ο Φιλελεύθερος», 2/12, «η ε/κ πλευρά κατά τη συνάντηση με την Τζέιν Χολ Λουτ εξέφρασε την ετοιμότητά της να προσέλθει σε άτυπη σύνοδο, χωρίς όρους και προϋποθέσεις και η συνάντηση να γίνει το ταχύτερο και δεν θέλει να χαθεί άλλος χρόνος».
Δηλώσεις μετά τη συνάντηση με την Λουτ-Τατάρ. Ο τ/κ ηγέτης ανέφερε «οι συνομιλίες για μια ομοσπονδιακή λύση που διαρκούν εδώ και 52 χρόνια δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα και αυτό το γνωρίζει ο ίδιος ο ΓΓ του ΟΗΕ που είχε προσωπική εμπειρία στο Κραν Μοντάνα. Σίγουρα πρέπει να γίνει μια πενταμερής +1, συνάντηση. Θα είναι σημαντικό να υπάρξει μια διαδικασία διαπραγματεύσεων για δύο κράτη που, βασισμένα στην κυριαρχική ισότητα, θα ζουν δίπλα δίπλα και θα συνεργάζονται».
Τόσο οι δηλώσεις όσο και η διαχείριση του θέματος από τα ΗΕ δείχνουν ότι οι προσδοκίες παραμένουν πολύ χαμηλές. Η καθυστερημένη επί τριετίαν στροφή Αναστασιάδη «σε άτυπη σύνοδο το ταχύτερο δυνατό», έχει ως στόχο να αποσύσει τις δικές του ευθύνες και να τις μετακυλήσει στον Ε. Τατάρ.
Σε κάθε περίπτωση ο ΓΓ του ΟΗΕ ζυγίζει τα δεδομένα και θα λάβει αποφάσεις μόνο εφόσον υπάρχει πιθανότητα για κάτι αξιόλογο. Διάφοροι παράγοντες προβάλλουν την ιδέα μιας «χαλαρής ομοσπονδίας», ώστε να βρεθεί η αναγκαία φόρμουλα για να διαπιστωθεί αν θα μπορέσουν τα δύο μέρη να φτάσουν σε συμφωνία. Ο Ν. Χριστοδουλίδης δημόσια ανέφερε «ότι θα μπορούσε να συζητηθεί μια χαλαρή ή αποκεντρωμένη ομοσπονδία, η οποία όμως δεν θα ξεφεύγει του πλαισίου της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας» («Άστρα», 18/11).
Αυτή η δήλωση δείχνει ότι κάτι τρέχει στις παρασκηνιακές συζητήσεις. Ο πρώην ΓΓ του ΟΗΕ Κ. Ανάν στο σχέδιο λύσης που υπέβαλε στα δύο μέρη το 2004 περιέλαβε 12 αρμοδιότητες στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ώστε να συγκροτείται η νέα κατάσταση πραγμάτων πάνω στην αρχή «ένα κράτος, μια κυριαρχία, μια υπηκοότητα, μια διεθνής προσωπικότητα». Ο επόμενος πρόεδρος Δ. Χριστόφιας πρόσθεσε μικρό αριθμό αρμοδιοτήτων που συνδέονταν με την ήδη κατακτηθείσα συμμετοχή της νήσου στην ΕΕ-2004. Ο νυν πρόεδρος του οποίου ο υπεξ τώρα κάνει λόγο για «μια χαλαρή ή αποκεντρωμένη ομοσπονδία», φόρτωσε την κεντρική κυβέρνηση με 28 αρμοδιότητες. Τώρα φαίνεται να ανακαλύπτει πως «η χαλαρή ή αποκεντρωμένη ομοσπανδία» είναι καλύτερη, αλλά δεν απαντά στα ερωτήματα: γιατί φόρτωσε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση με 28 αρμοδιότητες; Γιατί δεν λέει σε κανέναν ποιες θέλει να αφαιρέσει; Γιατί με τον Τατάρ «δεν θέλει να χαθεί άλλος χρόνος»;
Το κρίσιμο ζήτημα βέβαια δεν είναι ο αριθμός, αν οι αρμοδιότητες δηλαδή είναι 15 ή 18. Το ζήτημα είναι πως η ομοσπονδιακή κυβέρνηση χρειάζεται να έχει εκείνες τις αρμοδιότητες για να έχουμε μια φωνή στην ΕΕ. Σε αυτή την οπτική όλες οι άλλες αρμοδιότητες μπορεί να ανήκουν στις «συνιστώσες πολιτείες». Διάφορες ηγεσίες του ΟΗΕ φρόντιζαν, μελετώντας τα δεδομένα επί του εδάφους, ώστε αυτή η βασική αρχή να τυγχάνει ρεαλιστικής εφαρμογής. Δύο κοινότητες με συγκρουσιακές διαδρομές και διαφορετικά βιώματα, χρειάζεται να ξεκινήσουν να λειτουργούν μαζί αρχίζοντας από τα κύρια για να έχουμε ένα, ενωμένο κράτος. Μέσα στη διαδρομή του χρόνου, τα πράγματα θα εξελίσσονται υπό το φως της εμπειρίας από την εφαρμογή της λύσης, των κανονισμών που η ΕΕ θεσπίζει και της κουλτούρας που οι ίδιοι οι πολίτες εντωμεταξύ θα κατακτούν.
Το Πλαίσιο του ΓΓ του ΟΗΕ Α. Γκουτέρες της 30ης Ιουνίου 2017 δίνει απαντήσεις σε όλα τα επίμαχα ζητήματα, όπως τα κατέγραψε ο ίδιος, αφού πρώτα συνομίλησε ξεχωριστά με όλους τους παίκτες. Για να γίνει η ύστατη προσπάθεια, για να στηθεί μια διαδικασία 5συν1, με όσες πιθανότητες τής έχουν απομείνει, χρειάζεται να προηγηθούν δύο ταυτόχρονες κινήσεις. Ο Ν. Αναστασιάδης, όπως αποδέχθηκε στο Κραν Μοντάνα, να δώσει ξανά πράσινο φως, στην πλήρη και χωρίς περιστροφές αποδοχή στο περιεχόμενο του σημείου 6 του Πλαισίου Γκουτέρες. Δηλαδή στην πολιτική ισότητα, με εκ περιτροπής προεδρία (θητεία 2-1-2). Με στάθμιση της ψήφου στο 20%, με μία ψήφο τ/κ υπουργού στο 11μελές Υπουργικό Συμβούλιο σε αντικατάσταση του veto της Ζυρίχης, με καθορισμό από πριν των οργάνων που αυτή η ψήφος θα απαιτείται-περίπου 20 όπως κατ? αρχάς προσεγγίστηκε το ζήτημα. Η Τουρκία, όπως αποδέχθηκε στο Κραν Μοντάνα, να δώσει ξανά πράσινο φως στο σημείο 1 και 2 του Πλαισίου Γκουτέρες. Σημείο 1 «ότι χρειαζόμαστε τον τερματισμό του μονομερούς επεμβατικού δικαιώματος και της Συνθήκης Εγγυήσεως». Σημείο 2: «σχετικά με τα στρατεύματα, θα πρέπει να υπάρξει μια δραστική μείωση από την πρώτη ημέρα. Και μετά σε ένα χαμηλό αριθμό, αντίστοιχο με αυτό που προβλέπει η παλαιά Συνθήκη Συμμαχίας (χρονοδιάγραμμα για να φτάσουμε τα επίπεδα των στρατευμάτων του 1960)».
Οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Η έλλειψη εμπιστοσύνης και η καχυποψία έχουν κυριαρχήσει. Ο ΓΓ «παραμένει δεσμευμένος σε υποστήριξη των δύο πλευρών». Όσο παραμένει.