Η σύγκρουση ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση για το αν θα έπρεπε να οργανωθούν συγκεντρώσεις για το Πολυτεχνείο, εν μέσω πανδημίας, έθεσε, για μια ακόμα φορά, το θέμα της αυτοπροστασίας της Δημοκρατίας.
Πέρα από το αν αυτή η απαγόρευση ήταν συνταγματική ή όχι, με το ΣτΕ να αποφασίζει ότι δεν ήταν αντισυνταγματική, η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση κλήθηκαν να απαντήσουν εάν η, χρονικά οριοθετημένη, απαγόρευση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι υποχωρεί μπροστά στο υπέρτερο δικαίωμα στη ζωή. Η αντιπολίτευση απάντησε αρνητικά και η κυβέρνηση θετικά.
Η κυβερνητική απόφαση δίνει το έναυσμα για να συζητήσουμε ξανά μια αντίληψη για τη λειτουργία του πολιτεύματος τη μαχόμενη δημοκρατία. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, η Δημοκρατία έχει το δικαίωμα της αυτοπροστασίας και της αυτοάμυνας όταν κινδυνεύει από εσωτερικές επιβουλές. Κατά συνέπεια, έχει τη δυνατότητα να περιστείλει συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα, για συγκεκριμένο λόγο, και για αυστηρά οριοθετημένο χρόνο, προκειμένου να προασπίσει την εύρυθμη λειτουργία της χώρας, πάντοτε υπό τον αυστηρό έλεγχο της δικαστικής εξουσίας.
Αυτό ήταν άλλωστε και το σκεπτικό του γερμανού εμιγκρέ Karl Loewenstein, που πρώτος εισηγήθηκε τον όρο της μαχόμενης δημοκρατίας στη δεκαετία του 30, προκειμένου η Δημοκρατία της Βαϊμάρης να αντιμετωπίσει την υπονόμευσή της από τα δύο άκρα, την οποία έχει αναλύσει ο Χομπσμπάουμ. Οι προτάσεις του δεν έγιναν αποδεκτές από τα συστημικά κόμματα που ακολούθησαν πολιτική κατευνασμού, με αποτέλεσμα την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, μετά από λίγα χρόνια.
Εκτοτε, η έννοια της μαχόμενης δημοκρατίας προκάλεσε παθιασμένες αντιπαραθέσεις, κυρίως από δογματικούς φιλελεύθερους, που υποστηρίζουν ότι το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας δεν πρέπει να υπόκειται σε κανενός είδους περιορισμό. Μια τέτοια άποψη εξέφρασε πρόσφατα ο Πάσχος Μανδραβέλης, σε κείμενό του στην Καθημερινή της Κυριακής 15 Νοεμβρίου με τίτλο «Τα μοντέλα της Δημοκρατίας», σχολιάζοντας προηγούμενο κείμενό μου στα ΝΕΑ (17 Οκτωβρίου) με τίτλο «Χρυσή Αυγή και μαχόμενη δημοκρατία», στο οποίο συμπεραίνει ότι «και η υπερμαχητική και η υπερανεκτική Δημοκρατία την ελευθερολογία έχουν στο στόχαστρο. Σαν να λέμε ότι το πρώτο θύμα ενός πολέμου δεν είναι η αλήθεια, αλλά η ελευθερία».
Οι απόψεις αυτές έχουν αντικρουστεί από κορυφαίους διανοητές της φιλελεύθερης σκέψης. Ο Καρλ Πόπερ, ο Τζον Ρολς, ο Τζον Λοκ και πολλοί άλλοι έχουν υποστηρίξει ότι η επιβολή ορίων στην ελευθερία των μη ανεκτικών είναι θεμιτή και δικαιολογημένη, στο όνομα της υπεράσπισης της ανοχής και της δημοκρατίας. Σε πολλές μάλιστα χώρες, ως μέτρο έσχατης ανάγκης, έχει επιβληθεί απαγόρευση στη λειτουργία εξτρεμιστικών πολιτικών κομμάτων.
Η συζήτηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία στην εποχή μας, δεδομένου ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες υφίστανται πολλαπλές προκλήσεις. Ο εξτρεμισμός, η τρομοκρατία, ο θρησκευτικός φονταμεταλισμός πλήττουν τον ίδιο τον αξιακό πυρήνα των δημοκρατιών. Πώς αντιδρούμε σε όλα αυτά;
Η μια λύση είναι να οργανώσουμε μια δημοκρατική περίμετρο. Ο σεβασμός στο κράτος δικαίου, στην ελευθερία του Τύπου, στη θέσμιση της πολιτείας πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτες αξίες και όποιοι τις παραβιάζουν πρέπει να αντιμετωπίζονται μαχητικά και ανυποχώρητα. Η δημοκρατική περίμετρος είναι τα σα εκ των σων της Δημοκρατίας.
Η άλλη λύση είναι ο εφησυχασμός της διαδικαστικής δημοκρατίας. Η εναπόθεση του μέλλοντος και των αξιών της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην αυτορρύθμιση.
Πολύ επικίνδυνη ατραπός, βλέποντας τα όσα γίνονται στις ΗΠΑ.
Πηγή: www.tanea.gr