Η απαξίωση των δημόσιων υπηρεσιών διαπιστώνεται τόσο στις σχετικές δημοσκοπήσεις όσο και στη δημόσια συζήτηση που αναπτύσσεται στα μέσα ενημέρωσης και έχει πολλαπλές αιτίες. Σε παλαιότερες εποχές η έννοια της δημόσιας υπηρεσίας ήταν συνυφασμένη με την ακεραιότητα, την αντικειμενικότητα, την ανιδιοτέλεια και την αμεροληψία του δημόσιου υπαλλήλου.
Το κύρος των στελεχών του δημόσιου τομέα ήταν αναμφισβήτητο σ? όλες τις περιπτώσεις: από το δάσκαλο του χωριού και το γεωπόνο της Νομαρχίας, μέχρι το δικαστή, τον αξιωματικό ή τον καθηγητή της μέσης και της ανώτατης εκπαίδευσης.
Το πώς φθάσαμε στη σημερινή απαξίωση, τόσο των δημόσιων υπαλλήλων όσο και των δημόσιων υπηρεσιών, μπορεί να εξηγηθεί από την εξέλιξη των ιδεολογικών, κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών μετασχηματισμών σ? ολόκληρο τουλάχιστον το δυτικό κόσμο.
Είναι γνωστό ότι από τις αρχές της δεκαετίας του ?80 εξελίσσεται μια ιδεολογική μάχη από τη νεο-φιλελεύθερη σχολή σκέψης με στόχο να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα του ιδιωτικού τομέα και ταυτόχρονα να υποβαθμισθεί ο δημόσιος τομέας, ως συνδεδεμένος με τη διαφθορά και την αναποτελεσματικότητα.
Η ιδεολογική αυτή μάχη έχει προφανώς και οικονομικό υπόβαθρο, καθώς η προσφορά υπηρεσιών από το Δημόσιο κοστίζει όλο και περισσότερο στον κρατικό προϋπολογισμό και επιβαρύνει φορολογικά το σύνολο των επιχειρήσεων, ανακόπτοντας το δυναμισμό τους.
Από την άλλη πλευρά, η παροχή υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα προσφέρει νέες δυνατότητες στις επιχειρήσεις να αναπτύξουν τις δραστηριότητές τους, πράγμα που συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη.
Βεβαίως, τα κρίσιμα ζητήματα του κόστους, της ποιότητας, της καθολικότητας και της επάρκειας, που προκύπτουν από την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, υποβαθμίζονται μπροστά στη σκοπιμότητα να απελευθερωθούν οι δημόσιες υπηρεσίες για να μπορούν να προσφέρονται από ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Σε χώρες με ισχυρή παράδοση δημόσιων υπηρεσιών (π.χ. Γαλλία, Γερμανία, σκανδιναβικές χώρες), ο δημόσιος τομέας μπορεί να ανταγωνίζεται τον ιδιωτικό, πράγμα που βελτιώνει το επίπεδο του συνόλου των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Σε άλλες χώρες, κυρίως μεσογειακές, καθώς υποβαθμίζεται ο δημόσιος τομέας, αφήνει ελεύθερο έδαφος στον ιδιωτικό, ο οποίος, όμως, συχνά μιμείται, αντί να ανταγωνίζεται, το δημόσιο τομέα στην κακή ποιότητα υπηρεσιών και μάλιστα με υψηλό κόστος.
Οι βασικότερες αιτίες της υποβάθμισης του δημόσιου τομέα στη χώρα μας έχουν καταγραφεί από ειδικούς επιστήμονες και εντοπίζονται κυρίως στα ακόλουθα:
α) Στη μαζική είσοδο των δημόσιων υπαλλήλων, χωρίς προηγούμενη αξιολόγηση των προσόντων τους, σ? ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο και με ιδιαίτερη ένταση στην περίοδο της μεταπολίτευσης (πελατειακές προσλήψεις).
β) Στην κακή οργάνωση και στην ανυπαρξία συστήματος αξιολόγησης των δομών και των προσώπων σ? όλους τους κλάδους της δημόσιας διοίκησης με επιβραβεύσεις και ποινές (μέχρι και απόλυση).
γ) Στη μείωση των δυνατοτήτων του κρατικού προϋπολογισμού να προσφέρει αξιοπρεπείς αμοιβές στους δημόσιους υπαλλήλους του (κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού τους) και σύγχρονο κτηριακό και τεχνικό εξοπλισμό.
δ) Στη διάδοση του αθέμιτου πλουτισμού (φακελάκια) σε έναν αριθμό δημόσιων υπαλλήλων, εφόσον ο έλεγχος και η τιμωρία είναι ανύπαρκτες διαδικασίες.
Ηπραγματικότητα των δημόσιων υπηρεσιών προφανώς δεν είναι ίδια σ? όλους τους κλάδους και ο αθέμιτος πλουτισμός αφορά ένα μέρος δημόσιων υπαλλήλων. Ομως ο δημόσιος λόγος γενικεύει χωρίς να εμφανίζει τις καλές πρακτικές, διότι είτε δεν ενδιαφέρουν είτε δεν «συμφέρουν» στην ισοπεδωτική λογική της απαξίωσης του δημόσιου χαρακτήρα των υπηρεσιών. Με τον τρόπο αυτό αποθαρρύνεται κάθε δημιουργική προσπάθεια των δημόσιων υπαλλήλων και διευκολύνονται η διαθεσιμότητα και οι απολύσεις, πράγμα που, μαζί με τη μείωση των μισθών, παραλύει κάθε διάθεση για βελτίωση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών και ανατροφοδοτεί τη γενικότερη απαξίωση του δημόσιου τομέα.