Δύσκολο πράγμα τα δημοψηφίσματα. Επιστήμονες, πολιτικοί, γραφειοκράτες, κάνουν τους υπολογισμούς τους κι έρχονται οι κάλπες και στέλνουν τις αναλύσεις και τα επιχειρήματά τους στα σκουπίδια. Ισχυρές δυνάμεις προσπαθούν με ορθολογικά επιχειρήματα να πείσουν τους πολίτες ποιο είναι το συμφέρον τους, αλλά εκείνοι ακλόνητοι, εκεί. Ψηφίζουν το δικό τους. Και αποδεικνύεται για πολλοστή φορά πώς αν πρόκειται για ζήτημα που αφορά στην ταυτότητά τους, βάζουν στην άκρη προσδοκώμενα οικονομικά οφέλη και αψηφούν γεωπολιτικούς κινδύνους.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην πΓΔΜ ήρθε να υπενθυμίσει τα παραπάνω σε όσους τα είχαν ξεχάσει. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι στο πιο υψηλό επίπεδο, από την Αγκελα Μέρκελ ως τον Μ.Πέϊν και τον Εμ.Μακρόν προσπάθησαν με κάθε τρόπο να πείσουν τους πολίτες της γειτονικής χώρας ότι το συμφέρον τους είναι να πουν “ναι” σε μια συμφωνία που θα τους βγάλει από τη βαλκανική μιζέρια και θα τους ανοίξει το δρόμο για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Τα 2/3 των πολιτών τους διέψευσαν. Δεν πήγαν ως την κάλπη, ρίχνοντας με αυτό τον τρόπο το δικό τους “όχι”. Ο Πρωθυπουργός της χώρας, δήλωσε ότι δεν πτοείται από το αποτέλεσμα.
Δίνει τη δική του ερμηνεία και συνεχίζει ακάθεκτος προκειμένου να υλοποιηθεί η συμφωνία. Το ίδιο έκανε άλλωστε και ο Αλ.Τσίπρας 3 χρόνια νωρίτερα όταν έκανε το “όχι” που βγήκε από την κάλπη του δημοψηφίσματος “ναι” προκειμένου να αποφύγει τις ανυπολόγιστες συνέπειες μιας ρήξης με την Ευρώπη. Δεν είναι τα μοναδικά παραδείγματα, ούτε φαινόμενα μιας γειτονιάς της Ευρώπης. Οι Βρετανοί, κόντρα στις προειδοποιήσεις των πιο σοβαρών εκπροσώπων τους για τους οικονομικούς κινδύνους, ακολούθησαν τον Μπ.Τζόνσον και τον Ν.Φάρατζ στο δρόμο του Brexit. Προτίμησαν μια Βρετανία που πορεύεται μόνη της με ρίσκο, παρά μια χώρα στην τύχη της οποίας θα παίζουν σημαντικό ρόλο οι Βρυξέλλες.
Λίγα χρόνια νωρίτερα το Ευρωσύνταγμα, που είχε εκπονηθεί υπό την επίβλεψη ενός επιφανούς Γάλλου, του Βαλερί Ζισκαρ ντ’ Εστέν, ναυαγούσε στο Παρίσι αφού το 55.8% των Γάλλων το απέρριψε στο σχετικό δημοψήφισμα. Οι πολίτες μιας χώρας που έχει πρωταγωνιστήσει στις προσπάθειες ευρωπαϊκής ενοποίησης, ένιωσαν ότι κινδυνεύουν να χάσουν την εθνική τους ταυτότητα και είπαν “όχι” παρά το γεγονός ότι τόσο τα δύο μεγάλα κόμματα της Γαλλίας (συντηρητικό, σοσιαλιστικό), όσο και το σύνολο του ευρωπαϊκού κατεστημένου έκαναν μαχητική εκστρατεία υπέρ του «ναι», επισημαίνοντας τους κινδύνους για τη Γαλλία και την Ε.Ε. από μια πιθανή απόρριψη του Ευρωσυντάγματος.
Το “όχι” σε όλα τα παραπάνω δεν σημαίνει ότι η πλειοψηφία είχε δίκιο. Αλλά ποιος έχει δίκιο; Στις δημοκρατίες το σωστό θεωρείται αυτό που επιλέγει η πλειοψηφία. Και μετά έρχεται η ώρα των ηγετών να ακολουθήσουν την πλειοψηφία ή να την αγνοήσουν. “Αν είχε γίνει δημοψήφισμα με το ερώτημα αν πρέπει να εγκαταλείψουμε το μάρκο για το ευρώ, θα το είχα χάσει 70-30” είχε εξομολογηθεί κάποτε ο Χ.Κολ.
Η Συμφωνία των Πρεσπών βρίσκει αντίθετη την πλειοψηφία των πολιτών και στις δύο χώρες. Ο Ζ.Ζάεφ δήλωσε ότι θα προχωρήσει παρά τις δυσκολίες. Πολλοί στην Ελλάδα (άλλοι φανερά κι άλλοι κρυφά) χάρηκαν από το αποτέλεσμα, αφού αν δεν προχωρήσει η διαδικασία στην πΓΔΜ θα αποφύγουν τις δύσκολες αποφάσεις. Σε κάθε περίπτωση τα πράγματα έχουν γίνει εξαιρετικά περίπλοκα. Ακόμη και αν εγκριθεί η Συμφωνία και από τις δύο πλευρές, με δεδομένες τις ισχυρές αντιδράσεις σε Ελλάδα και πΓΔΜ, οι τριβές θα είναι διαρκείς και έντονες.
Η ιστορία είναι άφθονη από παραδείγματα συμφωνιών που έγιναν δεκτές με ενθουσιασμό όταν υπογράφηκαν, όμως αποδείχθηκε ότι δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα από αυτά που έλυσαν. Πόσο μάλλον όταν μια συμφωνία περιλαμβάνει όρους, όπως αυτό της ιθαγένειας που είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει μελλοντικά προβλήματα και άνοδο του εθνικισμού,αφού θίγονται ευαίσθητα ζητήματα ταυτότητας των Ελλήνων Μακεδόνων.
Η ακύρωση της συμφωνίας και η επαναφορά στο προηγούμενο καθεστώς με αναγνωρίσεις ως “Δημοκρατία της Μακεδονίας”, αγάλματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, καπηλεία της ελληνικής ιστορίας, θα προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη ένταση κι ένα περιβάλλον αβεβαιότητας με τη Ρωσία και την Τουρκία να επεκτείνουν την επιρροή τους.
Με δεδομένο λοιπόν ότι και στις δύο πλευρές υπάρχουν αρνητικές πλειοψηφίες, ακόμη και στην περίπτωση κύρωσης της συμφωνίας θα απαιτηθεί σοβαρή προσπάθεια και στην Ελλάδα και στην πΓΔΜ ώστε τα προβληματικά σημεία να λειανθούν και να ανοίξουν το δρόμο για ένα ειρηνικό μέλλον κι όχι για ακόμη μεγαλύτερη αντιπαλότητα.
thetoc.gr