«Nous avons trouve un accord.» We have a deal. Έχουμε συμφωνία. Ακούγοντας τη φράση αυτή από τα χείλη του Jean-Claude Juncker τη Δευτέρα το πρωί ανέπνευσα για πρώτη φορά μετά από καιρό με ανακούφιση. Η σύνοδος της Ευρωζώνης κατέληξε ομόφωνα σε συμφωνία για ένα νέο πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδας, χρειάστηκαν όμως 17 ώρες και μια σειρά από βαριές υποχωρήσεις από την πλευρά του πρωθυπουργού για να επιτευχθεί αυτό. Η συμφωνία αυτή με όλα τις τα στραβά (και έχει αναμφίβολα αρκετά απ’ αυτά) είναι συγχρόνως απολύτως απαραίτητη, μια συμφωνία που μας δίνει παράταση ζωής για να αντιμετωπίσουμε στρεβλώσεις του παρελθόντος και να θέσουμε δίκαιες, ορθές, νέες βάσεις.
Δεδομένου όμως ότι πρόκειται για το τρίτο, όχι το πρώτο μνημόνιο που καλούμαστε να εφαρμόσουμε, και τα προηγούμενα -τουλάχιστον στην εφαρμογή τους- δεν κατάφεραν να μας οδηγήσουν σε ένα βιώσιμο μονοπάτι ανάκαμψης, καλό θα ήταν να αναρωτηθούμε, τι θα πρέπει να γίνει διαφορετικά; Ποιες είναι οι πολιτικές συνθήκες εκείνες που θα πρέπει να ικανοποιηθούν ώστε η ευκαιρία αυτή να μην πάει στράφι;
1) Ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει να ολοκληρώσει τη μεταστροφή του
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο δρόμος που έχει μπροστά του ο πρωθυπουργός, η χώρα μας, αλλά και ο καθένας από εμάς ξεχωριστά είναι δύσκολος. Η μόνη φιλοδοξία που μπορεί ρεαλιστικά να έχει ο Αλέξης Τσίπρας αυτή τη στιγμή είναι να αφήσει το στίγμα του ως σημαντικός μεταρρυθμιστής. Κατά την εκτίμησή μου δεν έχει άλλη επιλογή, καθώς όπως είδαμε οι Ευρωπαίοι αρνούνται να παίξουν μπάλα μαζί του και να του χαριστούν έστω στα στοιχειώδη, ενώ τα «θα αλλάξουμε την Ευρώπη» αποδείχθηκαν μάλλον αφελή.
Ελπίζω και εύχομαι πως την προσήλωση στον στόχο που επέδειξε αυτή την εβδομάδα ο πρωθυπουργός θα τη διατηρήσει και κατά το επόμενο διάστημα, ξεκαθαρίζοντας το πολιτικό τοπίο και την εσωκομματική διγνωμία. Δεν υπάρχει περιθώριο για πισωγυρίσματα, και ο Αλέξης Τσίπρας έχει μια μοναδική ευκαιρία να αξιοποιήσει το πολιτικό κεφάλαιο που του έδωσε αφενός μεν το δημοψήφισμα, αφετέρου η ανακωχή που του χάρισε (προσωρινά τουλάχιστον) η συμφωνία με τους φιλοευρωπαίους πολιτικούς αρχηγούς, για να μετακινήσει τον ΣΥΡΙΖΑ προς το κέντρο, παίρνοντας μαζί του και κάποιους, ειδικά νεότερους, ψηφοφόρους του ΟΧΙ.
Για να μεταλλαχθεί το κόμμα του σε έναν φορέα που θα μπορεί να εφαρμόσει τη συμφωνία που έφερε, οφείλει να ξεφορτωθεί σταδιακά και στρατηγικά τα όποια βαρίδια έχει συσσωρεύσει μέχρι σήμερα. Σε αυτά συγκαταλέγεται η συμμαχία με τους Ανεξάρτητους Έλληνες, κάποιες ακραίες φωνές εντός του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και οι παντός καιρού συνδικαλιστές.
2) Ανάδειξη ενός μετριοπαθούς πολιτικού στο τιμόνι της ΝΔ, όχι ενός Σαμαρά 2.0
Για να εφαρμοστεί το μνημόνιο χωρίς τα παρατράγουδα των προηγούμενων ετών και χωρίς να πρέπει η κυβέρνηση που εκτελεί αυτό το δύσκολο έργο να αντιμετωπίζει σε κάθε στροφή μια τυχοδιωκτική, αντιμνημονιακή, μυωπική κριτική, έχει μεγάλη σημασία το ποιος θα αναδειχθεί αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεδομένου ότι ο Αντώνης Σαμαράς αποφάσισε, με μια ζημιογόνα καθυστέρηση μηνών, να εγκαταλείψει τη θέση αυτή.
Όσον αφορά το άμεσο μέλλον, με δεδομένο το γεγονός ότι η κυβέρνηση Τσίπρα έχει απόλυτη ανάγκη τη στήριξη -έμπρακτη στη Βουλή και σιωπηρή σε επίπεδο κριτικής- των κομμάτων του φιλοευρωπαϊκού τόξου, αυτό που διαφαίνεται στον ορίζοντα είναι μια άτυπη κυβέρνηση συνεργασίας, η οποία θα του δώσει την πολιτική κάλυψη που χρειάζεται για να κάνει τα πρώτα -και κρίσιμα- εφαρμοστικά βήματα. Η άτυπη αυτή κυβέρνηση συνεργασίας δεν χρειάζεται να περιλαμβάνει την ανταλλαγή υπουργικών θώκων, αλλά θα έχει πρακτικό χαρακτήρα de facto στήριξης, αλλά και στελεχιακής υποστήριξης σε επίπεδο συμβουλευτικό.
Για να μη βρεθούμε όμως σύντομα στο σημείο μηδέν από πλευράς συναίνεσης, ο επόμενος αρχηγός της ΝΔ, ο οποίος αναμένεται να εκλεγεί κατά τους επόμενους μήνες, θα πρέπει και ο ίδιος να έχει συναινετικό προφίλ. Οφείλει να έχει αντίληψη του βάρους που πέφτει στους ώμους του και να έχει μάθει από τα λάθη των προκατόχων του, οι οποίοι σπεύδοντας να πάρουν την εξουσία με την πρώτη ευκαιρία, έκαναν τελικά τεράστια ζημιά και στον τόπο, αλλά και στον εαυτό τους.
Ακόμη περισσότερο, πρέπει να είναι ένας άνθρωπος ο οποίος να αντιλαμβάνεται ότι το πολιτικό φάσμα βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο και ότι η σύναψη συμμαχιών και συνεργασιών είναι απολύτως απαραίτητη. Κανείς δεν μπορεί να πορευθεί πια μόνος του αν θέλει να βοηθήσει τη χώρα, αλλά και να επιβιώσει μεσοπρόθεσμα. Αν σε λίγο καιρό ο Αλέξης Τσίπρας αρχίσει τα πισωγυρίσματα τα οποία ελπίζω να αποφύγει, πρέπει να υπάρχει ένα αρραγές ευρωπαϊκό μέτωπο το οποίο να μπορεί να κατέβει στις εκλογές και να τις κερδίσει. Ένας δεύτερος Αντώνης Σαμαράς πολύ φοβάμαι ότι δεν θα έχει ούτε την αυτοσυγκράτηση, ούτε τη σύνεση να συνάψει μια τέτοια συμμαχία.
3) Άμεση αλλαγή του εκλογικού νόμου
Οι παραπάνω συνθήκες δυστυχώς απαιτούν τους κατάλληλους ανθρώπους για να γίνουν πραγματικότητα: εξαρτώνται από το σθένος του εκάστοτε πολιτικού, τον χαρακτήρα του, την ικανότητά του να δρα στρατηγικά και μακροπρόθεσμα. Επειδή όμως το να βασίζεται κανείς στην ανάδειξη ενός «καλού πολιτικού» μου θυμίζει την πίστη σε μια πεφωτισμένη δεσποτεία, πιστεύω ότι πρέπει να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε και σε θεσμικό επίπεδο για να αποτρέψουμε τον αντιπαραγωγικό κομματικό αλληλοσπαραγμό του πρόσφατου παρελθόντος.
Δεδομένου του εκλογικού μας συστήματος, το premium των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα συνεχίζει να ελλοχεύει ως κίνδυνος, δίνοντας κίνητρο σε κάθε λογής τυχοδιώκτες να διαλύσουν τη συναίνεση για ίδιον όφελος. Eύχομαι λοιπόν το εκλογικό μας σύστημα να αλλάξει -ενδεχομένως προς την κατεύθυνση της απλής αναλογικής- επισφραγίζοντας έτσι μια κουλτούρα συνεργασίας για την επόμενη μέρα, για την οποία καλούμαστε να κάνουμε όλες αυτές τις θυσίες.
Η νέα συμφωνία μπορεί να επιτύχει με μια μόνο προϋπόθεση. Να την εφαρμόσουμε. Και αυτό απαιτεί πολιτική συναίνεση και τεχνοκρατική δουλειά. Όποιος αναλάβει το τιμόνι της χώρας στους επόμενους μήνες και χρόνια και έχει πράγματι την πρόθεση να την εφαρμόσει θα πρέπει να λάβει την απαραίτητη πολιτική κάλυψη από όλες τις δυνάμεις που έκαναν την επιλογή της Ευρώπης. Μόνο έτσι θα απομακρυνθούμε σταδιακά από τον γκρεμό και θα αρχίσουμε την πορεία για να γίνουμε επιτέλους μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα.