Αν δεν αλλάξει ουσιωδώς το μάνατζμεντ της Δημόσιας Επιχείρησης Hλεκτρισμού με την είσοδο στρατηγικού επενδυτή, η έκθεσή της στον ανταγωνισμό θα την οδηγήσει σε… επίπεδα τηλεθέασης ΕΡΤ. Η σύγκριση με την πορεία της αντίστοιχης, πορτογαλικής EDP, δίνει τροφή για σκέψη και προκαλεί… κατήφεια

Το 1995 η EDP (Energias de Portugal), όπως η ΔΕΗ, ανήκε κατά 100% στο (πορτογαλικό) Δημόσιο και διαχειριζόταν το κρατικό μονοπώλιο της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα της.

Εκεί σταματούν οι ομοιότητες. Γιατί στην Πορτογαλία, η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ξεκίνησε το 1995 και η σταδιακή ιδιωτικοποίηση της EDP το 1996.

Το 2000 το πορτογαλικό Δημόσιο είχε ήδη μειώσει τη συμμετοχή του στην EDP από 100% σε 30%.
Το 2011 πούλησε το τελευταίο 21,35% της συμμετοχής του στην «China Three Gorges Corporation» έναντι 2,69 δισ.€ (εδώ). Το ποσό της πώλησης αντιστοιχεί σε κεφαλαιοποίηση 12,6 δισ.€ για την EDP, περίπου 20 φορές υψηλότερη της τρέχουσας κεφαλαιοποίησης της ΔΕΗ.

Στο πλαίσιο της απελευθέρωσης, η EDP ακολούθησε στρατηγική εξωστρέφειας, γεωγραφικής επέκτασης και διείσδυσης στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, που αναδύονταν τότε ως η «νέα αγορά ενέργειας». Σήμερα η EDP έχει παρουσία σε 14 χώρες και παράγει το 1/3 της ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας – ΑΠΕ (χωρίς τα υδροηλεκτρικά).

Δείτε την εντυπωσιακή εξέλιξη της EDP στον Πίνακα Ι (στοιχεία εδώ σελ. 12-15)

Και την εντυπωσιακή απόκλιση EDP -ΔΕΗ, οι οποίες προ 20ετίας βρίσκονταν στην ίδια αφετηρία¹, στον Πίνακα ΙΙ:

Η σύγκριση είναι δυσοίωνη για τη ΔΕΗ: στασιμότητα, απογοητευτικές οικονομικές επιδόσεις, δεν δίνει καν μέρισμα στο μέτοχό της ούτε φόρους στην πολιτεία. Ο αναγνώστης ας βγάλει μόνος του συμπεράσματα από τη σύγκριση των δύο εταιρειών.

Εγώ θα σχολιάσω μόνο ένα σημείο: την υστέρηση της ΔΕΗ στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).

Ξεχασμένος στην εποχή του λιγνίτη

Πώς θα ήταν ο ΟΠΑΠ, αν έμενε στάσιμος στην εποχή του ΠΡΟ-ΠΟ; Πώς θα ήταν ο ΟΤΕ χωρίς COSMOTE; Πώς μένεις κολλημένος στην εποχή του λιγνίτη σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτατα;

Οι ΑΠΕ είναι το μέλλον στον τομέα της ενέργειας. Είναι, κατά κάποιον τρόπο, ό,τι ήταν για τις τηλεπικοινωνίες η κινητή τηλεφωνία. Και η ΔΕΗ έμεινε έξω απ’ αυτήν την αγορά. Μόνον το 0,8% της ενέργειας που παράγει η ΔΕΗ προέρχεται από ΑΠΕ. Οι ΑΠΕ δεν είναι μόνο το μέλλον, είναι και το παρόν. Σχεδόν το ? της παραγόμενης ενέργειας στη χώρα παράγεται από ΑΠΕ. Η ΔΕΗ έχει μερίδιο αγοράς μόλις 3% στην εγχώρια παραγωγή ενέργειας από μονάδες ΑΠΕ.

Τη δεκαετία του ‘90 EDP και ΔΕΗ είχαν μεγάλο πλεονέκτημα. Διέθεταν μέγεθος, είχαν τεχνογνωσία και κεφάλαια και ο ανταγωνισμός ήταν ανύπαρκτος. Το 1983 η ΔΕΗ δικαίως υπερηφανευόταν ότι κατασκεύασε το 1ο Αιολικό Πάρκο της Ευρώπης (Κύθνος 100 kW).

Η συνέχεια όμως; Χρειάστηκε μια δεκαετία για να εγκαταστήσει τα πρώτα 10 MW αιολικών πάρκων. Κι όταν, μετά το 1994, η αγορά των ΑΠΕ άνοιξε στους ιδιώτες, πολύ γρήγορα (1999) η μικρή ιδιωτική εταιρεία ΡΟΚΑΣ είχε εγκατεστημένη διπλάσια ισχύ από τη ΔΕΗ. Η εταιρεία ΡΟΚΑΣ, η οποία δραστηριοποιήθηκε πρώτη φορά στην αγορά ενέργειας αναλαμβάνοντας μεταλλικές κατασκευές για τα αιολικά πάρκα της ΔΕΗ τη δεκαετία του ’90 (εδώ), χρειάστηκε μόλις μια πενταετία για να την υπερσκελίσει. Αυτό το περιστατικό δείχνει τις δυνατότητες της ΔΕΗ και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά της, πόσο μπροστά ήταν και πόσο πολύ αδράνησε επί δεκαετίες, ώστε σήμερα να είναι ουραγός.

Η σύγκριση ΔΕΗ – EDP και η κραυγαλέα υστέρηση της ΔΕΗ στην ανάπτυξη των ΑΠΕ είναι η απόδειξη της ανεπάρκειας του μοντέλου διοίκησης της ΔΕΗ τα προηγούμενα 30 χρόνια. Η ΔΕΗ δεν προετοιμάστηκε να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις ενός διαρκώς και ταχύτατα μεταβαλλόμενου κόσμου, μιας ανοικτής, ελεύθερης και ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας. Το ξέραμε όλοι ότι θα ερχόταν αυτή η μέρα.

Σήμερα συζητάμε για τη μικρή ΔΕΗ. Σε παρόμοια λύση θα καταλήξει η κυβέρνηση, εκόντες άκοντες, την τελευταία στιγμή, πιεζόμενοι από διοικητικές προθεσμίες. Αλλά το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι η μικρή ΔΕΗ. Είναι το μέλλον της Μεγάλης ΔΕΗ, η αλλαγή που θα τερματίσει τη στασιμότητα και την απαξίωσή της, η δυναμική και βιώσιμη λύση. Κι άλλος τρόπος δεν υπάρχει, μόνο η ιδιωτικοποίηση. Η ΔΕΗ χρειάζεται επειγόντως στρατηγικό εταίρο με τεχνογνωσία, όραμα, σχέδιο και κεφάλαια.

Κεφάλαια: Χρηματοοικονομικά, η εταιρεία βρίσκεται σε δεινή θέση. Ο μέτοχός της, το δημόσιο, δεν είναι σε θέση να τοποθετήσει κεφάλαια, να στηρίξει ένα γενναίο αναπτυξιακό σχέδιο. Από τη νεκροζώντανη ελληνική κεφαλαιαγορά δεν μπορεί να αντλήσει κεφάλαια και ο τραπεζικός δανεισμός γίνεται με το σταγονόμετρο. Πώς θα κάνει επενδύσεις η ΔΕΗ, πώς θα εκσυγχρονίσει τις μονάδες της, πώς θα επεκταθεί στην αγορά των ΑΠΕ, πώς θα ανταποκριθεί στον ανταγωνισμό που έρχεται;

Management: Αλλά ακόμη και αν η στενότητα αποδειχθεί προσωρινή και βρεθούν κεφάλαια, εφόσον δεν αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας και διοίκησης, η ΔΕΗ νομοτελειακά θα διολισθήσει… στα ποσοστά τηλεθέασης της ΕΡΤ. Ούτε σ΄ εκείνην έλειψαν η χρηματοδότηση και οι καλές προθέσεις, αλλά…

Όσοι θεωρούν πως δεν είναι κατάλληλη ώρα για ιδιωτικοποίηση, ας αναλογιστούν το παράδειγμα της ΤΡΑΙΝΟΣΕ. Ήταν λίγα τα 300 εκατ.€ το 2013, λίγα χρόνια μετά τη δώσαμε για 45.

Το δημόσιο συμφέρον

Διατυπώνονται συχνά φόβοι πως, αν η ΔΕΗ περάσει σε ιδιώτες, εκείνοι δεν θα κάνουν επενδύσεις και θα υποθηκεύσουν την ενεργειακή επάρκεια της χώρας. Η ιδιωτικοποίηση της EDP, μια συνεχής πορεία επενδύσεων & ανάπτυξης, διαψεύδει αυτόν το φόβο.

Άλλοι πάλι ισχυρίζονται πως η ιδιωτικοποίηση θα εκτινάξει στα ύψη τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας.

Η σύγκριση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας των οικιακών καταναλωτών Πορτογαλίας & Ελλάδας (Πίνακας ΙΙΙ, στοιχεία Eurostat εδώ) τους διαψεύδει. Ελλάδα και Πορτογαλία έχουν παρόμοιες τιμές, λίγο ακριβότερη η Ελλάδα το 2015, λίγο φθηνότερη το 2016. (Η Πορτογαλία προσφέρεται για συγκρίσεις με την Ελλάδα καθώς έχουμε παρόμοιο βιοτικό επίπεδο. Οι πλούσιες χώρες του βορρά έχουν ακριβότερο ρεύμα και φθηνότερο οι φτωχές του πρώην ανατολικού μπλοκ.)

Ο πραγματικός πλούτος ενός κράτους δεν είναι η κατοχή μετοχών. Είναι η δραστηριοποίηση εύρωστων, ανταγωνιστικών και κερδοφόρων εταιρειών στην επικράτειά του. Τη δεκαετία 2006-2015, το δημόσιο εισέπραξε από τη ΔΕΗ 260 εκατ. € ως μέρισμα και 900 εκατ. από φόρους εισοδήματος. Στο ίδιο διάστημα, το πορτογαλικό Δημόσιο εισέπραξε από την EDP 3.000 εκατ. € μόνο από φόρους. Αν η εταιρεία έχει κέρδη, το σημαντικό έσοδο για το κράτος είναι ο φόρος εισοδήματος, όχι το μέρισμα που εισπράττει ο μέτοχος.

Το κράτος μπορεί να εισπράττει από τους φόρους μιας υγιούς, κερδοφόρας ιδιωτικής επιχείρησης πολύ περισσότερα από όσα λαμβάνει ως μέρισμα & φόρους από μια δημόσια επιχείρηση με κρατικό management. Και στη χώρα μας έχουμε πολλά παραδείγματα. Η κινητή τηλεφωνία είναι 100% ιδιωτική. Το κράτος πέραν του φόρου εισοδήματος έχει εισπράξει τα τελευταία 15 χρόνια 1,4 δισ. € από τη παραχώρηση φάσματος συχνοτήτων (εδώ). Μετά την πλήρη ιδιωτικοποίηση του ΟΠΑΠ το κράτος εισπράττει από φόρους περισσότερα απ’ όσα εισέπραττε πριν ως άθροισμα φόρων και μερίσματος (εδώ εξηγείται αναλυτικά).

Η ΔΕΗ ως δημόσια περιουσία

Όλοι θεωρούμε τη ΔΕΗ δημόσια περιουσία. Αλλά δεν έχουμε έσοδα απ΄αυτήν, μόνο έξοδα.

Στον Πίνακα ΙV, στη μεσαία στήλη, φαίνονται τα ετήσια έσοδα του Δημοσίου από το προνόμιο να είναι κατά 51% μέτοχος της ΔΕΗ. Στη δεξιά στήλη φαίνονται τα ετήσια έξοδα του ελληνικού Δημοσίου για την επιχορήγηση του ασφαλιστικού ταμείου της ΔΕΗ. Όσα εισπράττουμε σε 15 χρόνια από μερίσματα, τα επιστρέφουμε σ΄ ένα μόνο έτος στο ταμείο της ΔΕΗ. Αν η ΔΕΗ ήταν περιουσία που κληροδοτούσαμε στα παιδιά μας, θα είχαν κάθε λόγο να την αποποιηθούν.

Η ΔΕΗ δεν έχει δημόσιο χαρακτήρα

Όχι μόνο δεν αποδίδει στο Δημόσιο η ΔΕΗ, αλλά και οι υπάλληλοι της ούτε θέλουν ούτε είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Είναι, λοιπόν, «δημόσια επιχείρηση» χωρίς κέρδη για το Δημόσιο και χωρίς δημοσίους υπαλλήλους!

Όπως προκύπτει από την ετήσια έκθεση της ΔΕΗ² (2015), η μέση αμοιβή ανά εργαζόμενο είναι 41-43.000€, δηλαδή διπλάσια από τη μέση αμοιβή των εργαζόμενων του στενού δημόσιου τομέα. Αυτή η τεράστια μισθολογική διαφορά είναι απολύτως θεμιτή, επειδή η ΔΕΗ είναι ιδιωτική εταιρεία και η διοίκησή της δικαιούται να αμείβει κατά το δοκούν τους εργαζομένους της. Αν όμως η ΔΕΗ ήταν δημόσια υπηρεσία, θα ήταν εντελώς ακατανόητη και αδικαιολόγητη η τεράστια μισθολογική απόκλιση. Γι’ αυτό πιστεύω πως οι υπάλληλοι της ΔΕΗ δεν θέλουν να ανήκουν στο Δημόσιο. Ποιος θα ήθελε να μειωθούν οι αποδοχές του στο μισό;

Αν, παρά ταύτα, οι εργαζόμενοι στη ΔΕΗ πιστεύουν στο δημόσιο χαρακτήρα της, είμαι βέβαιος πως η κοινωνία θα υποκλιθεί στην άδολη υπεράσπιση του δημοσίου συμφέροντος, εφόσον συνοδεύεται από τη συναίνεσή τους να επεκταθεί και στη ΔΕΗ η εφαρμογή του ενιαίου μισθολογίου.

Το συνταξιοδοτικό της ΔΕΗ

Έχει αναλυθεί επαρκώς ότι το ελληνικό Δημόσιο έχει αναλάβει μεγάλο βάρος λόγω της επιχορήγησης του ασφαλιστικού ταμείου της ΔΕΗ. Οι υπάλληλοι της ΔΕΗ -δικαίως- θεωρούν την επιχορήγηση ως αντιπαροχή για την παραχώρηση στο Δημόσιο περιουσίας της ΔΕΗ, στην οποία το Ταμείο τους ήταν εν μέρει «συνιδιοκτήτης». Και οι ενημερωμένοι φορολογούμενοι -δικαίως- θεωρούν πως έχουν ήδη πληρώσει πολύ περισσότερα απ’ όσα έλαβαν. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης, όμως, είναι αντιπαραγωγικός.

Στην πραγματικότητα το ελληνικό Δημόσιο δεν μπορεί να απαλλαγεί από την υποχρέωση στήριξης του συνταξιοδοτικού της ΔΕΗ. Έχει υποχρέωση να στηρίξει τις συντάξεις της ΔΕΗ ακριβώς όπως κάνει με τις συντάξεις του ΟΤΕ και όλων ανεξαιρέτως των Ταμείων κύριας σύνταξης. Δεν πρόκειται για ζήτημα συναλλαγής αλλά για υποχρέωση που προκύπτει από την ευθύνη του κράτους διότι επί δεκαετίες το συνταξιοδοτικό μας σύστημα λειτουργούσε άναρχα, ανεύθυνα και χαοτικά.

Η Πολιτεία ευθύνεται για το γεγονός ότι δεκαετίες πελατειακών προσλήψεων φόρτωσαν τη ΔΕΗ με δεκάδες χιλιάδες υπεράριθμους υπαλλήλους και, στη συνέχεια, το Ταμείο της με υπεράριθμους συνταξιούχους. Σήμερα οι συνταξιούχοι της ΔΕΗ (37.222) είναι διπλάσιοι από τους εργαζόμενους (18.356)! (Η ζημιά έγινε πριν το 1993. Μετά το 1993 το προσωπικό της ΔΕΗ είναι σε συνεχή φθίνουσα πορεία.)

Με μια ματιά στα στοιχεία του συστήματος ΗΛΙΟΣ για τις συντάξεις (εδώ σελ. 24) θα διαπιστώσετε πως η μέση κύρια σύνταξη της ΔΕΗ είναι κατά 33% υψηλότερη από τη μέση κύρια σύνταξη που καταβάλλει το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους στους συνταξιούχους του Δημοσίου.

Το βάρος των φορολογουμένων για τη στήριξη του συνταξιοδοτικού της ΔΕΗ (και του ΟΤΕ) μπορεί να μειωθεί με έναν δικαιότερο τρόπο (βλ. σχετικά παλαιότερα εδώ).

Καθώς η ΔΕΗ υπήρξε επί δεκαετίες αναπόσπαστο τμήμα του Δημοσίου, οι άνθρωποι που την υπηρέτησαν πρέπει να λογίζονται δημόσιοι υπάλληλοι. Και ως δημόσιοι υπάλληλοι, τα επίπεδα των συντάξεών τους πρέπει να εναρμονιστούν με τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων. Υπέστησαν τεράστιες μειώσεις στα χρόνια της κρίσης, όπως όλοι οι υψηλοσυνταξιούχοι. Μια ακόμη ακούγεται, ίσως, εξοργιστική.

Ωστόσο, όσο η χώρα καθυστερεί να λύσει τα προβλήματά της με τρόπο ορθολογικό και δίκαιο, τόσο η κρίση παρατείνεται, χρόνο με το χρόνο όλοι φτωχαίνουμε, όλων οι συντάξεις μειώνονται. Κι αυτός ο κατήφορος θα συνεχίζεται όσο δεν αντιστρέφουμε την κλεψύδρα. Ν΄ αρχίσει ο χρόνος να μετρά ανάποδα για τα οφέλη της ανάπτυξης και του δίκαιου εξορθολογισμού σε όλα τα επίπεδα.

Σημειώσεις

¹Η αφετηρία δεν ήταν ακριβώς ίδια. Το 1998 η EDP είχε 13.932 υπαλλήλους -σήμερα έχει 12.024. Η ΔΕΗ το 1998 είχε 33.505 υπαλλήλους -σήμερα έχει 18.356. Τα βάρη που φόρτωσε το πελατειακό κράτος στη ΔΕΗ έχουν τη διάρκεια του εργασιακού βίου και συνεχίζονται μετά ως βάρη του Ασφαλιστικού.

²Επισυνάπτω αυτούσια τα σχετικά αποσπάσματα της έκθεσης της ΔΕΗ 2015 σχετικά με τον αριθμό και τις αμοιβές προσωπικού.