Με αφορμή την εξόρμηση (ή εκβολή) του Ποταμιού ως τις ακτές της Αττικής, παραθέτω κάποιες σκέψεις όχι ως προς την ουσία του αιτήματος (αυτά ανήκουν στην ειδίκευση κυρίως των ντόπιων και των επιστημόνων) αλλά ως προς τον τρόπο με τον οποίο αυτό το αίτημα (αυτο-)οργανώθηκε και διατυπώθηκε. Η ουσία τέτοιων κοινωνικών πράξεων βρίσκεται και στον τρόπο, τον τύπο, τη μορφή τους, όχι μόνο στο περιεχόμενο των αιτημάτων τους.

Ασθμαίνοντας προσπαθούμε σαν χώρα να ακολουθήσουμε την πληροφορία και την δραστηριότητα που ακατάπαυστα εκβάλλει η Δύση. Ανήκομεν εις την Δύσιν, αλλά όχι κανονικά, όχι στον πυρήνα, όχι εξ αρχής και κατ’ αρχήν. Άλλος ο δικός μας κανόνας, άλλος ο πυρήνας, άλλη η αρχή και οι αρχές.

Κι όμως, δεν μπορεί η παραγωγική αυτή υπεροχή της Δύσης – υπεροχή και, αν όχι κυρίως, σε επίπεδο ιδεών – να μας κάνει ‘επαρχιωτικούς’, φοβικούς, συμπλεγματικούς, εμμονικούς με την δική μας ιδιαιτερότητα. Γι’ αυτό ‘άφετε τας ιδέας ελθείν προς ημάς’, ας αφήσουμε τις ιδέες τουλάχιστον αλλά και τις αντίστοιχες πράξεις, να έρθουν προς τα δώθε και ας τις υιοθετήσουμε (κριτικά πάντοτε). Αυτό δεν ήταν πάντα και το διακύβευμα της νεοελληνικής κρατικής μας υπόστασης? πώς και αν θα ανήκουμε (και) στην Δύση;

Πώς λοιπόν μεταφράζουμε το grass-roots, το crowd-funding, και το new connectivity; Ζούμε αυτήν ακριβώς την νέα, ριζοσπαστική συνδεσιμότητα, το εκ Δυσμάς τεχνολογικό δίκτυο που αλλάζει τον κοινωνικό τρόπο. Πολλοί αντιδρούμε, δυσπιστούμε, υποπτευόμαστε, εμείς ιδίως στην Ανατολή της Ευρώπης που είμαστε συνηθισμένοι στα μεγάλα, οικογενειακά, αδιαμεσολάβητα, ανθρώπινα πολύ ανθρώπινα κοινωνικά δίκτυα και τις εξ αυτών σχέσεις. Πού είναι το ζεστό, συναισθηματικό ισοδύναμο του νέου τρόπου, του internet;

Κι αφού η πολιτική δεν είναι παρά προέκταση του κοινωνικού τρόπου, πώς ενσωματώνει το νέο τεχνολογικό δίκτυο χωρίς να γίνεται απρόσωπη, χωρίς κινηματική συμπόρευση, χωρίς αγωνιστική συνεύρεση, χωρίς ‘λαοθάλασσα’; – για να το πούμε και σχηματικά.

Κι όμως, το πράγμα εξελίσσεται. Grass-roots, κατά κυριολεξία οι ρίζες οι χλωρές – δηλαδή τα απλά στελέχη, οι εθελοντές, οι ‘κάτω’, η βάση, ονομάζεται πια η νέα κανονικότητα, η νέα αρχή, ο νέος πυρήνας της κοινωνικής δράσης. Τόπος συνεύρεσης, αναγκαστικά και οικονομικά, το διαδίκτυο. Δυτικό όπλο, αλλά κοντά σε όλους πια, διεσπαρμένο, κοινό. Έτσι οργανώνεται η βάση, τα ‘ριζίδια’, και δημιουργείται ο νέος ριζοσπαστισμός. Η παλιά ρίζα, η μία, η μεγάλη, σπάει από και σε πολλά μικρά ριζίδια, από και σε απλούς ‘χρήστες’ της νέας τάξης πραγμάτων.

Η πολιτική συνεννόηση γίνεται διαδικτυακά και οργανώνεται έτσι πολιτική δραστηριότητα σε ομάδες, πολλές κατά τόπους ομάδες, πολλούς θύλακες, πολλά σιγανά αλλά επίμονα ποταμάκια, που ακολουθούν παράλληλες πορείες και συνενώνονται, εκβάλλουν το ένα μέσα στο άλλο κατά τόπους.

Έτσι ερμηνεύω και την πολιτική πρωτοβουλία των ημερών μας. Μαζεύουμε συμμετοχές, εθελοντές, μικρές ρίζες και τις κινητοποιούμε, τις εμπνέουμε, τις εμπνέει κάθε φορά ένας ή δύο άνθρωποι με μια καλή, πολύ καλή ιδέα, με μια διεκδίκηση, με ένα αίτημα, έτσι συγκινούν αυτοί οι λίγοι αρχικά άνθρωποι στα κρυφά σχεδόν, στις παρυφές ‘του συστήματος’, κι αρχίζουν και οργανώνονται, και μαζεύουν λεφτά (crowd-funding, δηλαδή ομαδική, συγκλίνουσα, ‘παρεο-χρηματοδότηση’), και στήνουν δραστηριότητα και συναντάνε κι άλλο κόσμο, σε σημεία από τα πριν συμφωνημένα, λίγο κρυφά, λίγο από στόμα σε στόμα, δηλαδή από email σε email κι από facebook account σε facebook account, κι έτσι μαζεύονται τα φρέσκα ριζάκια, οι ρίζες οι νέες οι χλωρές και ‘κάνουν (νέα) κοινωνία’, δηλαδή μια σειρά από μικρο-κοινωνίες, που όμως τοπικά και επίμονα και οργανωμένα πετυχαίνουν πράγματα.

Έτσι ερμηνεύω και την νέα πολιτική τάξη και οργάνωση των πραγμάτων. Από την Μεγάλη, Ενιαία, Πλέρια, Σύμπασα, Προοδευτική, Δημοκρατική Παράταξη θα περάσουμε, περνάμε ήδη, στην μικρή, ποικιλόμορφη, ετερογενή κι ετερώνυμη, κομματιαστή, συμμετοχική, πολυπρόσωπη, δηλαδή σε μια πολύ πιο ανθρώπινη, δημοκρατικότερη συμπαράταξη, μια μεγάλη οργανωμένη πολιτική κίνηση, όπου τίποτα δεν θα εκφράζεται με ΚΕΦΑΛΑΙΑ ούτε με ΜΕΓΑΛΑ ΚΕΦΑΛΙΑ, όπου η μείζων αφήγηση θα έχει δώσει τη θέση της σε μια σειρά από αλληλοσυμπληρούμενες αλλά και ενίοτε συγκρουόμενες – διαλεκτικά, άρα δημιουργικά – ελάσσονες αφηγήσεις.

Σχηματικά και πάλι, αντί για τη Συμπαγή και Επιθετική Λαοθάλασσα, μια ρευστότερη και ανεκτική συρροή από μικρά ομαδικά ποτάμια, που όλα μαζί σα δίκτυο-δίχτυ κοινωνικό θα αρδεύουν τον προσώρας άνυδρο τόπο, τον δυνάμει γόνιμο αλλά τώρα άγονο, τον τόπο που τόσα χρόνια προσπαθεί να αρδευτεί με νερό από (λαο)θάλασσες, με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα.

Αυτό είναι το συμβολικό και πολιτικό νόημα και της πρωτοβουλίας να μαζευτούνε απλοί άνθρωποι, νέοι, ρίζες, εθελοντές, οι ‘κάτω’ (με αυτόν που είχε την αρχική ιδέα αξεχώριστο ανάμεσά τους) και να βγούνε να μοιράσουνε ένα μικρό χαρτί, που γίνεται τασάκι και τυπώθηκε με λίγα λεφτά, με δωρεάν προσφερθέν αλλά πολύ καλαίσθητο τυπογραφικό ‘στήσιμο’, με διανομή χέρι-χέρι, εκ των ενόντων, από μικρές ομάδες-παρέες, κατά τόπους, παρέες εποχούμενες σε ίδια μέσα, όπου έτσι όλοι αυτοί οι απλοί κάνουνε, λίγο-λίγο, το πολύ και αργότερα το πάρα πολύ, που έχει ανάγκη η εποχή και η τόσο ποικίλη και ετερογενής πια κοινωνία μας.

Υπάρχει και η κοινωνία που ‘συσχέτιζε κουτά’, που λέει κι ο Καβάφης, που θα σταθεί κυνικά και δεν θα δεχτεί να ερμηνεύσει αλλιώτικα. Που θα ψάξει τον Μεγάλο Αδερφό, δηλαδή τα Νέα Κεφαλαία, τα Νέα Κεφάλια, που είναι, λέει, τα ίδια με τα Παλιά και που δεν αφήνουν να σηκώσει κεφάλι ο τόπος. Κι όμως οι μικρο-κοινωνίες, οι ‘παρεομάδες’ προχωρούν με ρυθμό ακατάβλητο, σχεδόν στα σκοτεινά, κάπως ηρωικά για τα μέτρα της εποχής, μέχρι την επόμενη στάση, το επόμενο ραντεβού, την επόμενη συνάντηση για να δούμε κάποιο πρόβλημα από άλλη σκοπιά, αλλά πάντα επί τόπου, από κοντά, στα συγκεκριμένα, για να ανοίξει μια παραλία, για να μαζευτούν τ’ αποτσίγαρα από μια αμμουδιά, για να κατέβει μια κεραία, για να ξηλωθεί μια αυθαιρεσία. Σ’ αυτά, σε όλα αυτά θα κριθεί και θα κρίνεται η δημοκρατία μας και η νέα μας κοινωνική οργάνωση, ο ριζοσπαστισμός του μικρού, που μπορεί κάποτε, λίγο-λίγο, να ξαναχτίσουνε εμπιστοσύνη και να ξαναφτιάξουνε κι ένα πολύ, ένα μεγάλο, που θα έχει ξανά λόγο και ύπαρξη, δηλαδή λόγο ύπαρξης.

Δεν θα υπάρξει, πιστεύω, τίποτα πιο επαναστατικό στην εποχή μας από το να βρούμε (και το δικό μας) το κοινωνικό μέλλον στη λέξη grass-roots. Μια άλλη συμμετοχική, ποικιλόμορφη, πλούσια γενιά το έλεγε με το σύνθημα «Sous les paves la plage!» – κάτω απ’ τα πεζοδρόμια (βρίσκονται) οι αμμουδιές.