Οταν την επόμενη μέρα της προφυλάκισης του Γιάννου Παπαντωνίου άκουγε κάποιος τους περισσότερους ραδιοσταθμούς και παρακολουθούσε τους τηλεοπτικούς σταθμούς, θα είχε την αίσθηση ότι αυτός που προφυλακίστηκε ήταν ο Κώστας Σημίτης. Από παντού ρίχνονταν ομοβροντίες κατά του Σημίτη που δεν λέει τίποτα για την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τον ίδιο και τα φαινόμενα διαφθοράς. Δεν «μιλάει» δηλαδή ο άνθρωπος που μετά το τέλος της πρωθυπουργίας του έχει γράψει επτά (7) βιβλία και άπειρα άρθρα, ο άνθρωπος που λοιδορήθηκε επειδή το 2008 προειδοποιούσε για την ανάγκη προσφυγής της χώρας στο ΔΝΤ, την ίδια στιγμή που άλλοι μιλούσαν για τη «θωρακισμένη ελληνική οικονομία» και άλλοι, λίγο αργότερα, έστω και υπό το τετριμμένο σκεπτικό περί παραοικονομίας και φοροδιαφυγής, θεωρούσαν πως λεφτά υπάρχουν. Την ίδια στιγμή που οι διαμαρτυρόμενοι φωνάζουν για την αλαλία του Σημίτη, είναι στο απυρόβλητο ο Κώστας Καραμανλής που δεν έχει αρθρώσει ούτε μια λέξη μετά το 2009.
Ο Σημίτης στο βιβλίο του «Δρόμοι ζωής» (Πόλις) έγραφε ότι παρά τις μεγάλες αλλαγές της Μεταπολίτευσης, που μετέτρεψαν «μια χώρα που τη χαρακτήριζαν οι αυταρχικές τακτικές και η μισαλλοδοξία σε μια λειτουργούσα δημοκρατία με ελευθερίες […], η Ελλάδα δεν μπόρεσε να συγκλίνει στον επιθυμητό βαθμό με τις ευρωπαϊκές χώρες, παρά τις μεταβολές που επήλθαν. Δομές, λειτουργίες και νοοτροπίες μιας κοινωνίας, που διαμορφώνονταν επί έναν και πλέον αιώνα, δεν αλλάζουν μέσα σε τριάντα χρόνια» (σ. 626-627).
Τι είναι αυτό που κάνει τόσο πολλούς να στραφούν δοθείσης ευκαιρίας κατά του καλύτερου μεταπολεμικού πρωθυπουργού της χώρας; Είναι ακριβώς ο φόβος έναντι αυτού που ο Σημίτης συμβολίζει. Ο φόβος έναντι του εκσυγχρονισμού και της μεταρρύθμισης της χώρας. Είναι ακριβώς ο φόβος από τη μετάβαση από μια ατελώς αστική σε μια εξευρωπαϊσμένη αστική κοινωνία αυτό που κάνει τόσο ετερόκλητες δυνάμεις να «μισούν» τον Σημίτη.
Είναι ο φόβος από την ανοικτή κοινωνία και την παγκοσμιοποίηση που ένωσε την ελληνική Ακροδεξιά από τη μια με τον ελληνικό αριστερό ριζοσπαστισμό από την άλλη. Και είναι αυτός ο φόβος μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας από τον εκσυγχρονισμό που εξηγεί την «ανεξήγητη» αντοχή του ΣΥΡΙΖΑ και την αδυναμία της ΝΔ να υπερβεί τον αντι-εκσυγχρονιστικό παλαιό εαυτό της. Αλλά και η υπεράσπιση του ΚΙΝΑΛ στον Σημίτη και στην παράταξη θυμίζει περισσότερο υπεράσπιση αυτών των φόβων παρά κατανόηση του εκσυγχρονισμού (του).
Ισως είναι κοινότοπο, αλλά σήμερα, που οι λαϊκισμοί παραμένουν κυρίαρχοι, οι θέσεις του Κώστα Σημίτη για τον χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας, για τους θεσμούς της και τις χρόνιες καθυστερήσεις τους, για τις διαφορές της με τις δυτικές κοινωνίες και το τι είναι εκσυγχρονισμός είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Αυτός ο τόπος ύστερα από οκτώ χρόνια κρίσης επιμένει να μη θέλει να αλλάξει. Εξάλλου, καθόλου δεν είναι τυχαίο που αν «γκουγκλάρει» κανείς το όνομα Κώστας Σημίτης το πρώτο που θα βγει είναι το «Κώστας Σημίτης πραγματικό όνομα». Εβραϊκό φυσικά.