Οι δασμοί Τράμπ, πέρα από τον ναρκισσιστικό πρωτογονισμό του ιδίου, είναι η κορύφωση της αναδίπλωσης και του προστατευτισμού.
Η σύγκρουση είναι οικονομική και στο βάθος
γεωπολιτική.
Γιατί όμως, το μεγάλο αυτό θέμα, που θα καθορίσει τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, όπως και τους πολλούς κινδύνους, ακόμη και για την δημοκρατία που περιέχει, δεν συζητείται στα κόμματα, ούτε φυσικά στον δημόσιο διάλογο;
Μια μικρή ιστορική αναδρομή στην οικονομική ιστορία των ΗΠΑ, θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τι επιλογές του Τράμπ και τις επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.
Οι ΗΠΑ, αναδεικνύονται μεγάλη οικονομική δύναμη μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο και μετά τον Δεύτερο, όπου, οι πάλαι ποτέ Ευρωπαϊκές Αυτοκρατορίες αλληλοκαταστρέφονται οριστικά, αναδεικνύονται, σε παγκόσμια οικονομική δύναμη και ηγέτιδα του Δυτικού κόσμου. Την δεκαετία του 1990, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης πιστεύει ότι είναι η μόνη και κυρίαρχη, από κάθε πλευρά, δύναμη στον πλανήτη, είναι η εποχή των Δημοκρατικών και της προεδρίας Κλίντον. Πρωταγωνιστούν στην επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας, με μοχλό τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών(ΤΠΕ), δημιουργώντας τις προϋποθέσεις μεγάλης ανάπτυξης, αλλά και ταυτόχρονα τις μεγάλες φούσκες, τόσο του Χρηματιστηρίου, όσο και του Real Estate.
Μπορεί, από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και μέχρι σήμερα ο πλανήτης να έχει ζήσει δραματικά και καταστροφικά γεγονότα, ήταν όμως και η περίοδος της πιο μεγάλης ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και της ευημερίας της μεγάλης πλειοψηφίας των χωρών και των κοινωνιών τους. Σε αυτή την δραματική και ταυτόχρονα δημιουργική περίοδο, οι ΗΠΑ, με τον ένα ή άλλο τρόπο ήταν οι πρωταγωνίστριες. Έχτισαν την κυριαρχία τους, άλλοτε μέσα από διεθνείς συνεργασίες και άλλοτε μέσα από αναδιπλώσεις και απομονωτισμούς.
Λόγω της συγκυρίας, θα επιλέξουμε τις πιο σημαντικές επιλογές αναδίπλωσης, δηλαδή τις εποχές που επέλεξαν να προστατέψουν την εγχώρια παραγωγή και την απασχόληση με την επιβολή υψηλών δασμών.
Τρείς κατά την εκτίμησή μου είναι οι πιο σημαντικές. Το 1930 με Πρόεδρο τον Χούβερ, που οδήγησε στην μεγάλη ύφεση, συμπαρασύροντας και την Ευρώπη, τα αποτελέσματα γνωστά, το 1970 με τον Νίξον, που ενίσχυσε τον στασιμοπληθωρισμό, το 2002 με τον Μπους τον νεότερο.
Καθόλου τυχαίο, πάντα Ρεπουμπλικανοί πρόεδροι.
Από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα αλλάζουν τα δεδομένα, η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση λειτουργεί πλέον αντίστροφα.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες, με κυρίαρχη την Κίνα, είναι οι ευνοημένες και οι χώρες της ανεπτυγμένης Δύσης οι χαμένες, οι λόγοι γνωστοί. Κορύφωση των εξελίξεων η χρηματοπιστωτική κρίση του Φθινοπώρου του 2007 στις ΗΠΑ, που μετατρέπεται και σε κρίση χρέους στην ΕΕ, σε βαθιά και πολύπλευρη κρίση στον Νότο της ΕΕ, με τις γνωστές οδυνηρές συνέπειες για την χώρα μας.
Το Brexit, η πρώτη εκλογή Τράμπ, η υποχώρηση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και αντίστοιχα η ενίσχυση των κεντροδεξιών και ακροδεξιών κομμάτων, είναι η πολιτική αποτύπωση των οικονομικών, κοινωνικών και αξιακών εξελίξεων.
Ο κύκλος της αναδίπλωσης στην ανεπτυγμένη Δύση δεν έκλεισε.
Οι τελευταίες εκλογές σε χώρες της ΕΕ και η επανεκλογή Τράμπ, είναι η πολιτική προέκτασή τους.
Ο νέος κόσμος σύντομα δεν θα μοιάζει με αυτόν που ξέρουμε, από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση, από τα μέσα του 18ο αιώνα, μέχρι σήμερα.
Ημέρα Απελευθέρωσης των ΗΠΑ, ονόμασε την ημέρα που ανακοίνωσε τους δασμούς ο Τράμπ, θέλοντας να φορτίσει συναισθηματικά τους οπαδούς του και τους ομοϊδεάτες του σε Ανατολή και Δύση.
Θέλει να θυμίζει την εξέγερση των Βρετανικών αποικιών στην Βόρεια Αμερική, τις μετέπειτα ΗΠΑ, κατά της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, το 1773-1783 και την "Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας" το 1776. Πόλεμος για την κατάργηση των δασμών του τσαγιού, που επέβαλε η Βρετανική Αυτοκρατορία στις Ολλανδικές εταιρείες που εισήγαγαν τσάι στις Βρετανικές αποικίες της βόρειας Αμερικής, για να ευνοηθούν οι Βρετανικές.
Το βασικό πρόβλημα των ΗΠΑ όμως, είναι αλλού. Η οικονομία των ΗΠΑ έχει χάσει την ανταγωνιστικότητα σε πολλούς κλάδους παραγωγής προϊόντων, τόσο διαρκών, όπως αυτοκίνητα, όσο και καταναλωτικών αγαθών.
Η παραγωγή των διαρκών καταναλωτικών αγαθών έχει μεταφερθεί κυρίως στην Ανατολική Ασία. Ο Παγκόσμιος Νότος υπερέχει, λόγω πολύ χαμηλού κόστους παραγωγής και τα τελευταία χρόνια λόγω και της τεχνολογικής ανάπτυξής του. Από την άλλη, οι ισχυρές οικονομικά χώρες της ΕΕ υπερέχουν κυρίως λόγω τεχνολογικής υπεροχής στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών.
Αντιθέτως οι ΗΠΑ έχουν πλεονάσματα στις υπηρεσίες, που συνεχώς αυξάνουν, ειδικά στις κάθε είδους τεχνολογικές πλατφόρμες.
Αυτοί είναι οι λόγοι που έχουν καταστραφεί οικονομικά οι Μεσοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ με την ανεργία, κυρίως των λευκών εργαζομένων να έχει εκτοξευτεί, με αποτέλεσμα από σταθεροί υποστηρικτές του Δημοκρατικού κόμματος, να γίνουν οπαδοί του ακατάσχετου λαϊκισμού του Τράμπ, δίνοντάς τον και πάλι την νίκη και την εξουσία.
Οι αυθαίρετοι δασμοί του Τραμπ, έφεραν και θα φέρουν ανάλογα μέτρα από τις περισσότερες θιγόμενες χώρες, με αποτέλεσμα τον δραστικό περιορισμό του παγκόσμιου εμπορίου και της ανάπτυξης, δηλαδή θα φέρουν ύφεση, πληθωρισμό και ανεργία σε όλο τον κόσμο.
Ήδη το χρηματιστήριο στην Νέα Υόρκη, αλλά και τα χρηματιστήρια σε όλο τον κόσμο υποχωρούν συνεχώς, προεξοφλώντας την ύφεση και οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι, οι ΗΠΑ θα χάσουν περισσότερα.
Η παγκόσμια οικονομία λειτουργούσε, με πολλά προβλήματα οικονομικά και κοινωνικά, μέσα από κοινά αποδεκτούς κανόνες. Ο επιθετικός δασμολογικός προστατευτισμός και η αποδόμηση όλων σχεδόν των Διεθνών και Περιφερειακών δομών και συμφωνιών, μόνο μεγάλες ζημιές και προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει στην παγκόσμια οικονομία, δημιουργώντας και επικίνδυνες γεωπολιτικές εξελίξεις.
Ο Τράμπ, θεωρεί ότι οι ΗΠΑ μόνες τους, χωρίς τα «βάρη» των συμμάχων και των διεθνών οργανισμών, μπορούν να έχουν την τελευταία ευκαιρία να διαπραγματευτούν, από θέση ισχύος, με τους μεγάλους ανταγωνιστές τους, είτε στο οικονομικό είτε και στο γεωπολιτικό πεδίο.
Η Κίνα απάντησε άμεσα στον Τράμπ, η ΕΕ τι απάντηση μπορεί να δώσει;
Η ΕΕ, τι επιλογές έχει στην πολλαπλή τυχοδιωκτική επίθεση του Τράμπ;
Μπορεί να ανοίξει νέες αγορές στις χώρες της Λατινικής Αμερικής επικυρώνοντας την συμφωνία Mercosure, που υπέγραψε πριν λίγους μήνες η Ούρσουλα Φον Ντε Λάιεν, ξεσηκώνοντας τους ευρωπαίους αγρότες και κτηνοτρόφους, οδηγώντας μερικές χώρες, με πρώτη την Γαλλία, με τον Μακρόν να δηλώνει: Δεν θα επικυρώσω ποτέ αυτήν την συμφωνία; Μπορεί να εμβαθύνει τις συνεργασίες με την Κίνα και την Ινδία ή φοβάται ότι θα πλημυρίσει με τα προϊόντα αυτών των χωρών, κάτι που ήδη συμβαίνει; Μπορεί να υπογράψει συμφωνίες με τις χώρες της Αφρικής, και τι σημαίνει αυτό και πάλι για τον πρωτογενή τομέα της και ακόμη περισσότερο με τους μετανάστες, από τις χώρες αυτές; Τι προβλήματα παραγωγικά, κοινωνικά και πολιτικά θα την δημιουργήσουν αυτές οι συνεργασίες;
Η χώρα μας βρίσκεται σε ακόμη πιο δυσμενή θέση, γιατί μέχρι τώρα η εθνική στρατηγική της στηριζόταν στο Διεθνές Δίκαιο και τους ευρωατλαντικούς θεσμούς και, η οικονομία της, στην ΕΕ και τις συμφωνίες που αυτή μπορούσε, με το μέγεθος και την ισχύ της, να υπογράφει.
Ποιες οι επιλογές της κυβέρνησης και ποιες οι προτάσεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης;
Με μισές αλήθειες για την οικονομία, δεν μπορούμε να πάμε μακριά.
Η αύξηση του ΑΕΠ για το 2025, από 2,5% του ΑΕΠ, όπως εκτιμά η κυβέρνηση στον προϋπολογισμό, σύμφωνα με τον Γιάννη Στουρνάρα, θα είναι 0,3%, χαμηλότερη, λόγω των επιλογών του Τράμπ. Πόσο θα μειωθεί η αύξηση του ΑΕΠ, τα επόμενα χρόνια, που ούτως ή άλλως θα ήταν πολύ χαμηλότερη, όπως το καταγράφει η κυβέρνηση στο τετραετές δημοσιονομικό πρόγραμμα που κατέθεσε στη ΕΕ, λόγω ολοκλήρωσης της χρηματοδότησης από το ΤΑΑ και την συρρρικνούμενη αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, αν υλοποιηθούν οι επιλογές του.
Δυστυχώς, τα μεγάλα αυτά θέματα, που θα καθορίσουν τις οικονομικές, κοινωνικές, αλλά και πολιτικές εξελίξεις και τους πολλούς κινδύνους ακόμη και για την δημοκρατία που περιέχουν, δεν συζητιούνται στα κόμματα, ούτε φυσικά στον δημόσιο διάλογο.