Η φωτογραφία, από τα ευρήματα των ερευνών για τη δράση της Χρυσής Αυγής, με το μικρό παιδί να χαιρετά ναζιστικά, κάνει τον γύρο του Διαδικτύου και προκαλεί τουλάχιστον αποτροπιασμό και ανησυχία. Προφανώς και δεν υπάρχουν παιδιά ναζί. Οι πάντες υποθέτουν ότι ο χαιρετισμός ήταν καθ’ υπαγόρευση και η φωτογραφία στημένη, όπως τόσες άλλες μικρόνοες και άρρωστες εμπνεύσεις μελών του νεοναζιστικού συνονθυλεύματος. Προφανώς και πάλι όμως ο αποτροπιασμός και η ανησυχία δεν επαρκούν ως διαπιστωτική στάση ή και ως αυθόρμητη αντίδραση για να εξηγήσουν και να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο. Αντίθετα, προσπερνούν μάλλον επιδερμικά και αμήχανα τη συλλογική ενοχή για την αδυναμία αφύπνισης της κοινωνίας απέναντι στη διαρκή πρόκληση της «κανονικοποίησης» του εκφασισμού της.
Ας μην κάνουμε λάθος. Η φωτογραφία ενός μικρού παιδιού που μιμείται τον ναζιστικό χαιρετισμό δεν είναι μία εκδήλωση εθνικιστικού κιτς στο οποίο, κατά τα άλλα, επιδίδονται συστηματικά τα στελέχη της Χρυσής Αυγής, χρησιμοποιώντας και τα παιδιά τους. Είναι στοιχείο της πολιτικής και κοινωνικής κανονικοποίησης ενός οργανωμένου εξτρεμιστικού λαϊκισμού, ο οποίος περνάει από τις εθνικιστικές «κατασκηνώσεις», στη «στρατιωτικοποίηση» της εμφάνισης και της ένδυσης και φτάνει στα «μαθήματα» εθνικιστικής «διάπλασης των παίδων» από τα κέντρα του φασιστικού «παιδομαζώματος».
Μπορεί το εθνικιστικό κιτς να είναι η ελληνική καρικατούρα του νεοναζιστικού απολιθώματος. Ο στόχος της Χρυσής Αυγής, όμως, είναι τα νέα παιδιά, οι ηλικίες των οποίων ευνοούν την ιδεολογική χειραγώγηση, την υφαρπαγή της αντίδρασής τους, τη φασιστική κατήχησή τους. Η εικόνα του μικρού παιδιού που μιμείται τον ναζιστικό χαιρετισμό χρησιμοποιείται ως εργαλείο εξαγνισμού του αποκρουστικού συμβόλου από την παιδική αθωότητα, για να διαμεσολαβηθεί ακίνδυνα πλέον στην κοινωνία. Υπονοεί ότι οι νεοναζιστές και χρυσαυγίτες δεν ταυτοποιούνται μόνο με τις εικόνες των φουσκωτών (ψευτο)παλικαράδων με τους ξυρισμένους σβέρκους, τα μαύρα μπλουζάκια, τις στολές παραλλαγής, τα ρόπαλα, αλλά και με την αθωότητα ενός μικρού παιδιού. Υποδεικνύει ότι ναζιστικό χαιρετισμό δεν κάνει μόνο ο Μιχαλολιάκος και οι φανατικοί «υπαρχηγοί» του, αλλά και ένα αθώο παιδί, επομένως, όταν αυτό δεν είναι στοιχείο ενός φασιστικού φολκλόρ, μπορεί κάλλιστα να ειδωθεί ως ένα αθώο παιδικό αστείο…
Ας μην κάνουμε και πάλι λάθος. Ετσι κατασκευάζονται φυσιολογικοποιημένες και εύπεπτες λαϊκές εικόνες, αποκομμένες από την ιστορική αφετηρία και διαδρομή των συμβόλων, με αλλοιωμένα τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά τους. Ετσι, οι φωτογραφίες ανδρών ντυμένων με στολή της Κου Κλουξ Κλαν, σε στάση ναζιστικού χαιρετισμού και με φόντο σημαία της Χρυσής Αυγής δεν προκαλεί έντονες συλλογικές αντιδράσεις, γιατί όπως σαρκαστικά απάντησε ένας από τους υπόδικους βουλευτές της Χ.Α. «ο νόμος δεν απαγορεύει τις καρναβαλιστικές μεταμφιέσεις…». Ετσι, αποκτά ήπια κοινωνική διαμεσολάβηση η εικόνα με τις σκοπευτικές αθλοπαιδιές ημίγυμνων φανατικών, τους οποίους τα media προστρέχουν να προσκαλέσουν για να εξηγήσουν αν πρόκειται για σκοποβολή σε ανοιχτό χώρο ή για άσκηση ετοιμότητας. Η ίδια, τέλος, απόπειρα κανονικοποίησης του φασιστικού εξτρεμισμού καταγράφεται με τις μυώδεις επεμβάσεις «αγανακτισμένων εθνικιστών» γονέων σε σχολεία για την «ορθή» διδασκαλία της Ιστορίας ή την απόδοση του ορθού μηνύματος των εθνικών επετείων από τους δασκάλους και καθηγητές. Οι «ξιφολόγχες δεν ακονίζονται μόνο στα πεζοδρόμια», αλλά και στα μυαλά των νέων παιδιών, όπως και στο συλλογικό ασυνείδητο και εκεί ίσως να βρίσκεται η ουσία του προβλήματος…
Η διείσδυση της Χρυσής Αυγής και ο εκφασισμός της κοινωνίας δεν αντιπαλεύεται με φραστικές καταδίκες, με επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, αμήχανους ψιθύρους, αποτροπιασμού ή με αντιφασιστικές κορόνες. Χρειάζεται να συμφωνήσουμε ως κοινωνία, αλλά κυρίως ως πολιτικό σύστημα ότι οι βασικές διεργασίες αντιμετώπισης του φαινομένου πρέπει να έχουν αφετηρία τους την παιδεία και το σχολείο, τη νέα γενιά. Το λέω μετά λόγου γνώσεως. Το σχολείο της Δημοκρατίας και η διαμόρφωση ισχυρού μαθησιακού πυλώνα ουσιαστικής πολιτειακής παιδείας συνιστούν βασική λύση για να αποτραπεί η διείσδυση της Χρυσής Αυγής και η «φυσιολογικοποίηση» του μηνύματός της. Είναι τραγική (και όχι μόνο) παράλειψη του εκπαιδευτικού μας συστήματος η σημερινή συρρίκνωση των αρχών και θεσμών της Δημοκρατίας στα προγράμματα των σχολείων. Η επιχειρούμενη σύγχυση μεταξύ αυτού που σήμερα αποκαλείται «πολιτική Παιδεία» και μιας οργανικά ενταγμένης «πολιτειακής παιδείας» ήδη από το δημοτικό σχολείο είναι εκπαιδευτικά πρόχειρη και κυρίως ατελέσφορη. Η υποτίμηση της διείσδυσης της Χρυσής Αυγής στα σχολεία και στα νέα παιδιά είναι πολιτικά μυωπική στάση. Γι’ αυτό χρειάζεται να ξαναδούμε το πρόβλημα από την αρχή με συνευθύνη για την αντιμετώπισή του, συστράτευση του συνόλου των δυνάμεων του συνταγματικού τόξου και συμφωνία για τη δημοκρατική θωράκιση του σχολείου.
«Γιατί αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα…»