[1] Πως μπορούμε να προσεγγίσουμε, θεωρητικώ τω τρόπω την εμφάνιση του Στέφανου Τζουμάκα σε τηλεοπτική, ενημερωτική εκπομπή που προβάλλεται στον τηλεοπτικό σταθμό ‘Σκάι;’ Ήσαν αυτή η εμφάνιση αντάξια ενός διεκδικητή της προεδρίας ενός πολιτικού κόμματος, ή περισσότερο θύμιζε εμφάνιση ‘αγανακτισμένου’ πολίτη που δεν ‘έβλεπε την ώρα και την στιγμή’ να ‘κατακεραυνώσει’ την κυβέρνηση Μητσοτάκη για τις πυρκαγιές σε Αττική και Κορινθία; Δεν θα διστάσουμε να απαντήσουμε λέγοντας πως κλείνουμε πως την δεύτερη περίπτωση, επιχειρώντας παράλληλα να σκιαγραφήσουμε τον Τζουμακικό ‘φαινότυπο’ όπως εμφανίστηκε στην τηλεοπτική εκπομπή. Έτσι λοιπόν, πρώτον, παρατηρούμε μία ροπή προς τις διάφορες θεωρίες συνωμοσίας και τον συνωμοσιολογικό λόγο, τύπου ‘οι φωτιές μπαίνουν για το κάψιμο ολόκληρων δασικών εκτάσεων και κατ’ επέκταση, για την δημιουργία πάρκων φωτοβολταϊκών και ανεμογεννητριών.’ Μάλιστα, προς επίρρωσιν αυτού του συνωμοσιολογικού αφηγήματος, δεν δίστασε να επικαλεσθεί και την κατά τον ίδιο, ‘διεθνή εμπειρία: ‘Εσείς γιατί νομίζετε πως κάηκαν πριν από λίγο καιρό ο Καναδάς και η Καλιφόρνια’; Σαφώς, το πρώην στέλεχος του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος αντλεί εδώ από παρόμοιες συνωμοσιολογικές και απλοϊκές και εσφαλμένες αφηγήσεις που είχαν αναπαραχθεί σε διάφορα φόρα και ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το καλοκαίρι του 2021, μετά τις μεγάλες πυρκαγιές σε Αττική και Εύβοια. Όμως, η ειδοποιός διαφορά έγκειται εδώ στο ότι δεν διστάζει να σχηματοποιήσει περαιτέρω αυτές τις αφηγήσεις, να τις προσδώσει ένα οιονεί διεθνικό περίβλημα, κάτι που εξέλιπε το καλοκαίρι του 2021 (‘απλά δείτε γύρω σας αν δεν με πιστεύετε κύριοι’), αναδεικνύοντας στην επιφάνεια έναν ιδιαίτερο «οικολογικό λαϊκισμό», εάν μεταφράσουμε σωστά τον όρο ‘eco-populism’ των HuangFu & Singer. Εναλλακτικά, μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν ‘περιβαλλοντικό λαϊκισμό,’ που αντί για δάσος ή αλλιώς, αντί για δέντρο, βλέπει μόνο ανεμογεννήτριες και φωτοβολταϊκά, καταλήγοντας στην ανακύκλωση όλων των γνωστών λαϊκιστικών κλισέ που για χρόνια ενδημούν μέσα στο Συριζαϊκό περιβάλλον με διάφορους τρόπους: ‘Οι καταστροφικές για τα συμφέροντα του λαού μας ελίτ, καταστρέφουν τα δάση μας και μας πνίγουν. Ξυπνήστε ρε!! Κάντε κάτι ρε!!’. ‘Εάν συνεχισθεί αυτή η κατάσταση, δεν θα μείνουν στο λαό μας’ παρά μόνο οι ‘άχρωμες’ και ‘τσιμεντένιες πόλεις.’ ‘Και ερωτώ, είναι τυχαίος ο χρόνος εκδήλωσης της πυρκαγιάς (σημείο σύμπτωση συνωμοσιολογικού και λαϊκιστικού λόγου); Δείτε μόνο ποιους έχει υπουργοποιήσει ο Μητσοτάκης και σε ποιους μοιράζει συμβόλαια και έργα στην Εύβοια και αλλού.’ Ο Τζουμακικός περιβαλλοντικός λαϊκισμός έχει επιστρέψει στον πυρήνα του και ταυτίζεται με αυτόν, σταματώντας εκεί. Αυτή η διάσταση μπορεί να υπήρχε το καλοκαίρι του 2021, δεν αρκούσε όμως για να τροφοδοτήσει την εκδήλωση κινητοποιήσεων διαμαρτυρίας, διότι εξέλιπαν εξίσου λαϊκιστές κομιστές μηνυμάτων όπως ο Στέφανος Τζουμάκας. Δεύτερον, κυριολεκτικά προβαίνει στο κλείσιμο του ματιού προκειμένου να πείσει για την ορθότητα των αφηγήσεων του και να καταστεί περισσότερο πιστευτός, στο εγκάρσιο σημείο όπου το τικ και το κλείσιμο του ματιού, συνοδεύεται από την χρήση μίας γλώσσας που πρέπει όσο πιο επεξηγηματική και συνάμα ‘αόριστη’ (πως θα μιλούσαμε αλλιώς για συνωμοσίες και φήμες; ) γίνεται: ‘Βλέπετε έτσι; Με καταλαβαίνετε τώρα;’ Τρίτον, εμφανίστηκε δίχως σημειώσεις, με εκείνο το ελαφρύ μειδίαμα του γνώστη, του ‘ειδικού’ επί οικονομικών θεμάτων, κάτι που συνέβαινε και επί θητείας του στο ΠΑΣΟΚ, επενδύοντας συμβολικούς-πολιτικούς πόρους ή αλλιώς, δίνοντας έμφαση σε ένα συμπίλημα ιδεών και θεωριών περί ‘εξάρτησης’ της ελληνικής οικονομίας, και αντιλήψεων του άλλοτε στελέχους του ΠΑΣΟΚ Μιχάλη Χαραλαμπίδη περί «νέας αναπτυξιακής παιδείας», επιθυμώντας να αποδείξει πως διαθέτει έτοιμο σχέδιο (φυσικά σε αυτό το σημείο οι τόνοι έπεσαν, και η συνωμοσιολογία έδωσε την θέση της στην διακριτική ειρωνεία και σε μία προσποιητή ευγένεια), πράγμα που δεν μπορεί να πει για τους συνυποψηφίους του για την αρχηγία του ΣΥΡΙΖΑ. Βλέπε σχετικά, HuangFu, J., & Singer, R., ‘The populist argumentative frame in the environmental vision of Van Jones,’ στο: Sowards, S.K., (επιμ.), ‘Across borders and environments: Proceedings of the 11^th Biennial Conference on Communication and the Environment, 2012, σελ. 23-37. Και, Χαραλαμπίδης, Μιχάλης., ‘Νέα Αναπτυξιακή Παιδεία. Η ανάκτηση του ελληνικού τρόπου,’ Εκδόσεις Στράβων, Αθήνα, 2017.

[2] Ο Στέφανος Τζουμάκας ανήκει σε εκείνες τις περιπτώσεις πολιτικών που ανήκαν στο ΠΑΣΟΚ, οι οποίοι, ναι μεν αποχώρησαν με στόχο την ίδρυση νέου πολιτικού φορέα, από την άλλη όμως δε, δεν δίστασαν να το διαλύσουν όταν συνειδητοποίησαν πως δεν τους προσφέρει κανένα απτό πολιτικό όφελος και περισσότερο τους βλάπτει, δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες τους να παραμείνουν στο πολιτικό προσκήνιο. Και το παράδοξο εδώ είναι πως εμπίπτει στην ίδια κατηγορία με τον πρόσφατα αποχωρήσαντα από το κόμμα Ανδρέα Λοβέρδο, χωρίς οι δυο τους κατά τα άλλα να έχουν οποιαδήποτε σχέση πολιτικά, ιδεολογικά και αξιακά. Οπότε, το ‘Σοσιαλιστικό κόμμα’ περισσότερο λειτούργησε ως ‘όχημα’ για την ένταξη του στον τότε επελαύνοντα ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που μόλις συνέβη και τυπικά, τον ώθησε στο να το διαλύσει, θεωρώντας πως έχει κλείσει ο όποιος πολιτικός του κύκλος. Εν αντιθέσει με την Λούκα Κατσέλη, με την οποία μοιράζονταν την ίδια ισχυρή αντι-μνημονιακή στάση, την ίδια νοσταλγική εξύμνηση μίας ‘άλλης Ελλάδας’ και του Ανδρεοπαπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ,  η οποία διατήρησε σε λειτουργία την ‘Κοινωνική Συμφωνία,’ διότι του προσέδωσε τα χαρακτηριστικά ενός διανοουμενίστικου κύκλου που καταθέσει προτάσεις, υπομνήματα και σχέδια επί χάρτου, και πολύ λιγότερο ενός ενεργού πολιτικού φορέα.

[3] Βλέπε σχετικά, Ασλανίδης, Πάρις., ‘Occupy populism: Social Movements of the great recession in comparative perspective,’ Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, 2015, Διαθέσιμη στο: Occupy populism: social movements of the great recession in comparative perspective (didaktorika.gr) Ας μη έχει αμφιβολία κάποιος αναγνώστης πως αυτός ο ‘καουμπόι’ με το ανέμελο στυλ, που θυμίζει συνδικαλιστή της ΑΔΕΔΥ παρά πολιτικό με φιλοδοξίες, που η αλήθεια είναι πως δεν τις έχει εγκαταλείψει ακόμη, μπορεί με την ίδια ευκολία να ‘γελάσει’ και να ‘κλάψει’ με ευκολία ηθοποιού που δοκιμάζεται από τα μέλη κάποιας επιτροπής αξιολόγησης.

[4] Η κριτική του στις επιλογές της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ κορυφώθηκε εν καιρώ κρίσης, έχοντας ξεκινήσει από πολύ νωρίτερα, από την περίοδο διακυβέρνησης του Κώστα Σημίτη. Για τον ίδιο, όπως και για στελέχη της ίδιας γενιάς που ανδρώθηκαν στο περιβάλλον της πρώιμης Μεταπολίτευσης (βλέπε Άκης Τσοχατζόπουλος), το μόνο ‘αποδεκτό ΠΑΣΟΚ’ ήσαν το ‘κοινωνικό-λαϊκό ΠΑΣΟΚ’ που είχε άμεση και οργανική σχέση με οτιδήποτε απέπνεε ‘ριζοσπαστισμό’ και πρόθεση ‘σύγκρουσης.’

[5] Βλέπε σχετικά, McClure, K., ‘On the subjects of rights: Pluralism, Plurality and Political Identity,’ στο: Mouffe, C., (επιμ.), ‘Dimensions of Radical Democracy,’ London, Verso, 1992. Έχει ενδιαφέρον να δούμε εάν ο Στέφανος Τζουμάκας διαμορφώσει μία ατζέντα εστιασμένη στον ‘ριζοσπαστικό μετασχηματισμό’ της δημοκρατίας (ακόμη και στελέχη όπως ο Νίκος Φίλης δεν επενδύουν σε τέτοιες εκφράσεις) πιάνοντας το νήμα από τον αντιπολιτευτικό ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου 2012-2014. Τότε που η έννοια ‘ριζοσπαστισμός’ αντικατέστησε τις έννοιες ‘κινηματικός’ και ‘μετωπικός.’ Τι μπορεί να πει ένας τέτοιος παλαιάς κοπής πολιτικός για τον οποίο η Μεταπολίτευση ‘έχει τελειώσει’ (ο Τζουμάκας ‘σκοτώνει’ ανενδοίαστα την πολιτική-ιστορική περίοδο μέσα στην οποία έδρασε, χάριν του ύστερου πολιτικού του εαυτού) για το σύνθετο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης; Για την θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι;