Όταν δολοφονείται ένας άνθρωπος πρέπει να μιλάμε μόνο γι’ αυτόν, για το ίδιο το γεγονός. Του το χρωστάμε. Γιατί πέθανε επειδή τραγουδούσε «άμα φύγουν οι ξένοι ποιον θα μισήσετε; Εσείς μισείτε τα πάντα, ποιον ν’ αγαπήσετε;». Γιατί ήξερε δηλαδή και μας το ’λεγε, ότι το πρόβλημα δεν είναι οι αφορμές, οι δικαιολογίες, αλλά το μίσος. Του το χρωστάμε γιατί ο θάνατός του είναι το μεγαλύτερο δώρο στην κοινωνία μας. Είναι το χαστούκι, το σοκ που μπορεί να την αφυπνίσει και να την ξανακάνει ανθρώπινη.
Γι’ αυτό δεν συμφωνώ με τον τρόπο που αντιμετωπίστηκε η δημοσίευση της φωτογραφίας του. Καταλαβαίνω την οδύνη των δικών του, καταλαβαίνω ακόμα ότι σημασία έχει και ποιος κάνει το κάθε τι. Όμως αυτή η φωτογραφία είναι η πιο ιστορική φωτογραφία της εποχής μας, αυτή που θα μείνει για πάντα στα μάτια μας τα χρόνια που θα έρθουν. Αυτή που δεν θα επιτρέψει να γίνει ο θάνατός του άλλο ένα γεγονός της επικαιρότητας που θα ξεχαστεί όπως όλα. Η φωτογραφία που πρέπει να δει κάθε πολίτης αυτής της χώρας. Γιατί τα λέει όλα. Ο άνθρωπος που βρίσκεται ξαπλωμένος στο πεζοδρόμιο, στην αγκαλιά της δακρυσμένης κοπέλας του. Έχει όνομα, τον λένε Παύλο. Έχει πρόσωπο. Άοπλος, με τα ρούχα του, κανονικός, ένας άνθρωπος σαν κι εμάς, εμείς.
Από την άλλη μεριά είναι τα μαχαίρια. Τα ρόπαλα, οι σιδερογροθιές, τα κράνη, οι κουκούλες, οι ασπίδες, οι στολές, οι ομάδες κρούσης, πάντα πολλοί, πάντα όλοι μαζί εναντίον ενός αδύναμου. Εναντίον ενός κανονικού ανθρώπου. Αυτή η φωτογραφία θα υπάρχει συνέχεια παντού, όσα χρόνια κι αν περάσουν, και θα ρωτάει πάντα: Καλά όλα τ’ άλλα, όσα λες, εσύ όμως είσαι φονιάς; Κανείς δεν θα μπορεί πια να προσπεράσει αυτό το ερώτημα. Ό,τι κι αν λέει, όποια σημαία κι αν κρατάει.
Για πρώτη φορά, μετά από πολλά χρόνια, η πολιτεία αντέδρασε όπως αντιδρά ένα πολιτισμένο κράτος. Έρευνες, μαζικές εκκαθαρίσεις στην αστυνομία τέτοιες που δεν έχουν ξαναγίνει, παραπομπή στη Δικαιοσύνη, συλλήψεις. Μια 24χρονη έκανε μόνη της αυτό που δεν έκανε η αστυνομία δεκάδες φορές μέχρι τώρα. Φαντάζομαι να καταλαβαίνουν οι συνάδελφοί της ότι είναι ζήτημα τιμής γι’ αυτούς να γίνουν όλοι μαζί οι φύλακες άγγελοί της. Το παραμικρό να πάθει θα πρέπει να παραιτηθούν ομαδικά και οι 65.000 την ίδια στιγμή.
Η πολιτεία μέχρι στιγμής έχει αντιδράσει όπως πρέπει και τώρα μένει η Δικαιοσύνη να δικαιολογήσει το ρόλο της. Ακόμα και τα Μέσα Ενημέρωσης αυτή τη φορά απέδειξαν ότι μπορούν να φωτίσουν όλες τις κρυμμένες πλευρές. Μέσα σε ένα 24ωρο αποκαλύφθηκαν τόσες λεπτομέρειες, όσες δεν είχαν γίνει γνωστές ολόκληρα χρόνια. Και γιατί οι 32 υποθέσεις δεν είχαν προχωρήσει μέχρι τώρα στη Δικαιοσύνη καθόλου; Γιατί αυτές οι αποκαλύψεις έμεναν στο σκοτάδι; Γιατί έπρεπε να πεθάνει ένας άνθρωπος;
Πολλοί νόμιζαν ότι χρησιμοποιούσαν τη Χ.Α. Αποδείχθηκε ότι η Χ.Α. χρησιμοποιούσε αυτούς. Το κατάλαβαν έστω και αργά. Αν το κατάλαβαν. Γιατί την επομένη της δολοφονίας κάποιοι προσπαθούσαν να χρησιμοποιήσουν και πάλι τα γεγονότα για να αντιμετωπίσουν τον προσωπικό τους αντίπαλο. Ο καθένας τον δικό του. Γιατί αυτό μόνο τους ενδιαφέρει. Γι’ αυτό φτάσαμε ως εδώ.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι κατάλαβε η κοινωνία. Μετά από 3 χρόνια εκτροχιασμού έχουμε γίνει λίγο πιο ψύχραιμοι και πιο ώριμοι. Αυτή τη φορά δεν κάηκε η Αθήνα. Λίγα σποραδικά επεισόδια μόνο την επόμενη μέρα. Ακόμα κι ένας ηλίθιος καταλαβαίνει πια ότι δεν είσαι αντιφασίστας σπάζοντας τη βιτρίνα, καίγοντας το μαγαζάκι του διπλανού σου. Αντίθετα, έτσι δουλεύεις για το φασισμό, τον στέλνεις να αναζητήσει προστασία στη Χ.Α. Δεν εμφανίστηκαν καν στα ιντερνετικά καφενεία οι φωνές του μίσους, όπως πριν 3 χρόνια που αναρωτιόντουσαν γιατί τα 3 θύματα της Μαρφίν δούλευαν μέρα απεργίας. Τώρα η κοινωνία μας έχει γίνει σοφότερη, ξέρει ότι το μίσος, η βία, δεν λύνουν προβλήματα, τα παροξύνουν, τα κάνουν χειρότερα.
Κάθε πρωί βλέπω από το παράθυρό μου ένα σύνθημα στον τοίχο: Η μεγαλύτερη τρομοκρατία είναι να ψάχνεις για δουλειά. Κάθε μέρα στα λόγια ενός ανεύθυνου δημοσιογράφου, ενός τυχοδιώκτη πολιτικού, υπάρχει η φράση, βία είναι η ανεργία, βία είναι να σου κόβουν το μισθό, βία είναι τα μέτρα, βία είναι να μην έχεις να πληρώσεις το στεγαστικό. Και είναι ώρα να τελειώνουμε μ’ αυτά. Όχι, ρε φίλε. Βία δεν είναι να ψάχνεις για δουλειά. Μπορεί να είναι φτώχεια, να είναι απελπισία, να είναι αδικία, τρομοκρατία όμως δεν είναι. Βία είναι να χτυπάς, να πληγώνεις το σώμα του άλλου, να σκοτώνεις. Βία, πολιτική βία είναι να χτυπάς τον άλλο, τον διαφορετικό, αυτόν που έχει άλλες απόψεις από τις δικές σου. Να θες να τον εξαφανίσεις. Να μείνεις μόνος σου.
Η φτώχεια δεν μας κάνει φασίστες. Τα μνημόνια, η λιτότητα, δεν μας κάνουν τραμπούκους. Όποιος το λέει αυτό διευκολύνει το φασισμό. Οι πατεράδες μας, οι παππούδες μας, πήγαν ξυπόλυτοι στην Αμερική, με τα τσαρούχια, έπλεναν πιάτα και σε μια γενιά έγιναν υποψήφιοι πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών. Μπορεί η φτώχεια, η ανέχεια, ο φόβος να απασφαλίζουν τα κατώτερα ανθρώπινα ένστικτα, αλλά το κυρίαρχο είναι η ατομική επιλογή. Η προσωπική ευθύνη. Οι φτωχοί δεν μαχαιρώνουν, δεν καίνε ανθρώπους. Εσύ αποφασίζεις. Εσύ, προσωπικά, μπορεί να χτυπήσεις, να μαχαιρώσεις έναν άνθρωπο γιατί δεν συμφωνεί μαζί σου; Εσύ είσαι φονιάς;
Περάσαμε ταραγμένα χρόνια. Τυχοδιωκτικές πολιτικές ανεύθυνων μαθητευόμενων μάγων έπαιξαν με τη φωτιά, θώπευσαν το ανορθολογικό και το μίσος για να εξαργυρώσουν την οργή και το φόβο στα κομματικά ταμεία. Απροετοίμαστος, φοβισμένος και καλομαθημένος ο λαός, αφέθηκε να παρασυρθεί εύκολα στην παρανοϊκή ατμόσφαιρα. Η μισή Ευρώπη έχει πρόβλημα, τα 9 δέκατα του πλανήτη βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα από μας, ακόμα και τώρα μετά την κρίση. Πουθενά δεν συνέβη αυτό που συνέβη εδώ. Η πνευματική και ηθική οκνηρία οδήγησε στην απελευθέρωση του Κακού. Τώρα θα δείξουμε αν έχουμε ακόμα τις ηθικές δυνάμεις να ξαναγίνουμε κοινωνία.
Θα προσπαθήσουμε, θα τσακωθούμε μεταξύ μας, θα αλλάξουμε γνώμες και παρατάξεις και θα ξανατσακωθούμε και θα ξαναλλάξουμε γνώμη. Μέχρι να τα καταφέρουμε και να ξεπεράσουμε το πρόβλημα. Αλλά θα τα καταφέρουμε μόνο ως κοινωνία. Ολόκληρη. Η κοινωνία μας θα αντιμετωπίσει το φασισμό μόνο αν ξεπεράσει την κουλτούρα του μίσους. Σε μια δημοκρατική κοινωνία, το σύνθημα ή εμείς ή αυτοί, δεν υπάρχει. Απλώς δεν υπάρχει. Σε μια δημοκρατική κοινωνία ένα μόνο τέτοιο δίλημμα μπορεί να υπάρξει: εμείς ή τα μαχαίρια.