Η άθλια εικόνα που παρουσιάζουν τα ελληνικά πανεπιστήμια, λόγω της παρατεταμένης απεργίας των διοικητικών υπαλλήλων, δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία περί του τέλους τους. Προϊόν του μεταπολιτευτικού μοντέλου του πελατειακού κράτους, τα ελληνικά πανεπιστήμια, εικόνα και ομοίωση ενός συστήματος νεποτισμού, οικογενειοκρατίας, κομματικοποίησης, αναξιοκρατίας, αργοσβήνουν μόνα, έρμαια των διαθέσεων ταγμάτων εφόδου των κομματικών νεολαιών, αμετροεπών πρυτάνεων, διαπλεκόμενων πανεπιστημιακών και μιας κοινωνίας που τους έχει γυρίσει οριστικά και αμετάκλητα την πλάτη της, παρόλο που τα παιδιά της σπουδάζουν σε αυτά τα, ούτως ειπείν, ιδρύματα. Το μόνο που απομένει είναι να διαπιστωθεί ο κλινικός τους θάνατος και να υπογραφεί η ληξιαρχική πράξη θανάτου τους. Για το μόνο που λυπάμαι ότι είναι μέσα σε αυτά τα ΑΕΙ υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος άξιων επιστημόνων, δασκάλων και ερευνητών, που υφίστανται τα πάνδεινα και εμποδίζονται να πράξουν το καθήκον τους. Το ίδιο ισχύει και για τους φιλομαθείς φοιτητές που χάνουν τον καιρό τους εξαιτίας των ταγμάτων εφόδου των κατ? επάγγελμα «επαναστατών».
.
Η κατάσταση όμως αυτή, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αναστοχαστούμε το ζήτημα του εκπαιδευτικού συστήματος, τη «δωρεάν» παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών από το νηπιαγωγείο μέχρι τις μεταπτυχιακές σπουδές στη χώρα μας. Είναι κοινός τόπος πλέον πως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει ξεπεράσει προ πολλού τα όρια της βιωσιμότητας και αποτελεσματικότητάς του, πως είναι ένα πτώμα πάνω στο οποίο ασελγεί η εκάστοτε πολιτική ηγεσία, (κυβέρνηση και αντιπολίτευση) για ψηφοθηρικούς σκοπούς, η νομενκλατούρα του κορπορατικού συνδικαλισμού, το σύστημα της παραπαιδείας, η παρασιτική βιομηχανία «του μοναδικού συγγράμματος» και πολλοί άλλοι.
.
Είναι δωρεάν οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες που παρέχονται σήμερα από το κράτος; Κι αν ναι, πόσο στοιχίζουν στο κοινό ταμείο του κράτους, ποια η αποτελεσματικότητα των ποσών που δαπανώνται; Πώς γίνεται ο έλεγχος και η αξιολόγηση των ποσών που δαπανώνται; Είναι μετρήσιμη η απόδοση των φορέων παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών ή όχι και αν ναι, με ποιον τρόπο γίνεται; Υπάρχει πληθώρα άρθρων ειδικών που απαντούν στις ερωτήσεις αυτές και μάλιστα πολλοί από αυτούς μπαίνουν στον κόπο και παρουσιάζουν εκπαιδευτικά μοντέλα άλλων χωρών. Αντίστοιχες πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς σε εκθέσεις διεθνών οργανισμών και να βγάλει τα απαραίτητα συμπεράσματα.
.
Αντικείμενο του σημειώματος αυτού είναι η παρουσίαση της ιδέας κατάργησης του «δωρεάν» εκπαιδευτικού συστήματος, έτσι όπως το έχουμε συνηθίσει μέχρι σήμερα και το οποίο κάθε άλλο παρά αποτελεσματικό είναι.
.
Η ιδέα είναι απλή: καθιέρωση του κουπονιού εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος, με παράλληλη απελευθέρωση του από τα δεσμά της κρατικής δουλοπαροικίας.
.
Κουπόνι εκπαίδευσης: κάθε πολίτης αυτής της χώρας δικαιούται δωρεάν παιδείας. Είναι ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα. Η δωρεάν παιδεία θα παρέχεται μέσω του «Εισιτηρίου σπουδών» και θα είναι ίση με το μέσο όρο δαπανών του δημοσίου για την αντίστοιχη βαθμίδα. Του προνομίου αυτού εξαιρούνται όσοι έχουν ετήσιο εισόδημα μεγαλύτερο του προέδρου του Αρείου Πάγου. Από ένα εισόδημα και πάνω (πχ. 80.000 €) δεν θα χορηγείται κουπόνι εκπαίδευσης. Θα υπάρχει ειδική πρόνοια για οικογένειες με 2, 3 και πλέον παιδιά.
.
Προσχολική αγωγή – νηπιαγωγείο
.
Κάθε οικογένεια θα λαμβάνει από τις δημοτικές ή κρατικές υπηρεσίες ένα κουπόνι αξίας ίσης με το μέσο ποσό που δαπανάει σήμερα η πολιτεία για τους κρατικούς ή δημοτικούς παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία. Η οικογένεια θα αποφασίζει που θα στείλει το παιδί της: σε ποιο παιδικό σταθμό. Η ίδια θα έχει την ευθύνη επιλογής. Αν ο παιδικός σταθμός που επέλεξε έγινε δίδακτρα ακριβότερα από το κουπόνι θα συμπληρώνει τη διαφορά.
.
Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
.
Κάθε μαθητής θα λαμβάνει σε ετήσια βάση το κουπόνι που θα αντιστοιχεί στην τάξη που φοιτά. Το κράτος θα παρέχει σε όλα τα σχολεία του κράτους, το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα. Η διοίκηση των σχολικών μονάδων θα είναι της αποκλειστικής μέριμνας των γονέων, οι οποίοι αναλαμβάνουν πλέον κύριο ρόλο στο εκπαιδευτικό σύστημα και απογαλακτίζουν από το πατερναλιστικό κράτος. Η διοίκηση του κάθε σχολείου καθορίζει τον αριθμό των μαθητών, προσλαμβάνει, αξιολογεί και απολύει τους διδάσκοντες, διαχειρίζεται τους πόρους που έχει από τα κουπόνια των μαθητών και τον τοπικό φόρο παιδείας που θα μπορούν επιβάλουν οι ΟΤΑ. Το Υπουργείο Παιδείας θα έχει συμβουλευτικό και εποπτικό – ελεγκτικό ρόλο, με συγκεκριμένους στόχους, μεθόδους μέτρησης της αποτελεσματικότητας, κοστολόγια κλπ. Η διεύθυνση μιας σχολικής μονάδας θα μπορεί, με εμπεριστατωμένη και κοστολογημένη της έκθεση να προτείνει στη γενική συνέλευση των γονέων την επιβολή εισφοράς, τρόπους αύξησης των εσόδων, να έρχεται σε επαφή με ιδιωτικούς ή δημόσιους οργανισμούς για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που θα αυξήσουν τους πόρους της (fundraising) ή θα διευρύνουν τις σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών προς όφελος της μεταδιδόμενης γνώσης.
.
Αν η διεύθυνση ενός σχολείου θέλει να προσλάβει έναν εκπαιδευτικό που αντί για 8 εξάμηνα, φοίτησε 16 και αποφοίτησε με τον βαθμό 5.0, επειδή είναι συγγενής κάποιου μέλους της, ας το πράξει. Το κράτος ουδεμία ευθύνη θα φέρει γι αυτό. Αρκετά γονείς, εκπαιδευτικοί και πολιτικοί επαναπαύτηκαν στο πατερναλιστικό μοντέλο της απρόσωπης, μα πανταχού παρούσας διοικητικής γραφειοκρατίας, μοναδική έγνοια της οποίας είναι η αναπαραγωγή της και η διατήρηση των προνομίων της.
.
Η διεύθυνση της σχολικής μονάδας θα αποφασίζει ποια εγχειρίδια, βιβλία και άλλο εποπτικό υλικό, θα χρησιμοποιείται κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, σύμφωνα με το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας.
.
Το κουπόνι εκπαίδευσης δε θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για φροντιστήρια, φροντιστήρια ξένων γλωσσών κλπ.
.
Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποσυνδέεται πλήρως από την τριτοβάθμια. Το γιατί θα φανεί παρακάτω.
.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση.
.
Σε αυτό το επίπεδο εκπαίδευσης ισχύει ο βασικός τρόπος χορήγησης κουπονιού εκπαίδευσης.
.
Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις καταργούνται. Το κάθε τμήμα, η κάθε σχολή, το κάθε ΑΕΙ ή ΤΕΙ καθορίζει μόνο του τον αριθμό των φοιτητών που θα δέχεται κάθε χρόνο, καθώς επίσης και τα κριτήρια και τον τρόπο αξιολόγησής τους για την εισαγωγή τους.
.
Καταργείται το μονοπώλιο του κράτους στην παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επιτρέπεται η λειτουργία ιδιωτικών, μη κερδοσκοπικών, συνεταιριστικών, εκκλησιαστικών ή άλλων ΑΕΙ. Την εποπτεία τους θα έχει το Ανώτατο Συμβούλιο Εκπαιδευτικού Συστήματος, για το οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω. Ο κάθε υποψήφιος φοιτητής θα λαμβάνει το κουπόνι εκπαίδευσης και θα επιλέγει το ΑΕΙ ή ΤΕΙ που τον ενδιαφέρει.
.
Το κάθε ΑΕΙ ή ΤΕΙ θα λειτουργεί αποκλειστικά με τους πόρους που θα συγκεντρώσει από τα κουπόνια εκπαίδευσης των φοιτητών. Επιπλέον, θα μπορεί να συνάπτει συμφωνίες στρατηγικού χαρακτήρα με Ν.Π.Ι.Δ. ή Α.Ε. για κοινά προγράμματα, ενώ θα μπορεί να δέχεται χορηγίες για συγκεκριμένα ερευνητικά ή εκπαιδευτικά προγράμματα. Παράλληλα, όσα ΑΕΙ διαθέτουν ακίνητη περιουσία και κληροδοτήματα, θα είναι υποχρεωμένα να δημοσιοποιούν σε εξαμηνιαία βάση τα έσοδα από την αξιοποίησή τους.
.
Οι φοιτητές δεν έχουν κανένα απολύτως λόγο στη διοίκηση των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Μοναδική τους έγνοια και φροντίδα θα είναι οι σπουδές. Κάθε φοιτητής στο Α εξάμηνο σπουδών θα λαμβάνει το αντίστοιχο κουπόνι εκπαίδευσης. Σε περίπτωση που αποτύχει σε ένα ή περισσότερα μαθήματα και θα πρέπει να τα επαναλάβει, αυτό θα γίνεται με δικά του έξοδα. Οι εξεταστικές περίοδοι θα είναι μία ανά εξάμηνο. Καταργείται η γ? εξεταστική περίοδος. Καταργείται το ένα σύγγραμμα ανά μάθημα. Καταργείται επίσης η μεταφορά μαθημάτων. Κάθε φοιτητής θα πρέπει να ολοκληρώνει τον ετήσιο κύκλο σπουδών πριν προχωρήσει στον επόμενο. Σε περίπτωση που αποτύχει στις εξετάσεις κάποιων μαθημάτων, θα πρέπει να τα επαναλάβει, καταβάλλοντας το αντίστοιχο τίμημα πριν προχωρήσει στον επόμενο ετήσιο κύκλο σπουδών.
.
Κάθε ίδρυμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να αξιολογείται σε ετήσια βάση από εξωτερικούς αξιολογητές. Η πλειοψηφία των μελών στις επιτροπές αξιολόγησης θα πρέπει να προέρχονται από εγνωσμένου κύρους εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού. Οι εκθέσεις αξιολόγησης θα υποβάλλονται στο Ανώτατο Συμβούλιο Εκπαιδευτικού Συστήματος και θα δημοσιοποιούνται στο διαδίκτυο, ώστε να είναι διαθέσιμες στους υποψήφιους φοιτητές. Με τον τρόπο αυτό θα λυθεί και το πρόβλημα της αξιολόγησης των ΑΕΙ και ΤΕΙ από εκείνους στους οποίους απευθύνονται.
.
Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να υπάρχει για τη λεγόμενη «δεύτερη εκπαιδευτική ευκαιρία» για άτομα που για διάφορους λόγους, έχασαν την πρώτη. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να μελετηθούν οι περιπτώσεις, οι διευκολύνσεις και τα προνόμια ανθρώπων που επανακάμπτουν στην εκπαιδευτική διαδικασία μετά από μεγάλα διαλείμματα.
.
.
Ανώτατο Συμβούλιο Εκπαιδευτικού Συστήματος
.
Στο Α.Σ.Ε.Σ. θα μετέχουν προσωπικότητες εγνωσμένου ακαδημαϊκού κύρους, επιστήμονες, αλλά και διοικητικά στελέχη δημοσίων και ιδιωτικών οργανισμών, έτσι ώστε μέσα από τη ζύμωση και την όσμωση των ιδεών το εκπαιδευτικό σύστημα να μπορεί γρήγορα και αποτελεσματικά να προσαρμόζεται στις νέες κοινωνικές συνθήκες που δημιουργεί η εξέλιξη.
.
Το Α.Σ.Ε.Σ. θα είναι υπεύθυνο για την κατάρτισης των κατευθυντήριων γραμμών της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε όλες της βαθμίδες του συστήματος. Θα έχει ρόλο εποπτικό – ελεγκτικό και θα προβαίνει σε τακτικές και έκτακτες αξιολογήσεις όλων των εκπαιδευτικών μονάδων που μετέχουν στο σύστημα.
.
Το Α.Σ.Ε.Σ. θα είναι υπεύθυνο για την τεκμηρίωση και κατοχύρωση των επαγγελματικών υποχρεώσεων και δικαιωμάτων των αποφοίτων όλων των βαθμίδων του εκπαιδευτικού συστήματος.
.
Το Α.Σ.Ε.Σ. θα αποφασίζει για τις αλλαγές του συστήματος, με το Υπουργείο Παιδείας να διατηρεί τη νομοθετική πρωτοβουλία και πάντως όχι σε αντίθεση με τις αποφάσεις του Συμβουλίου.
.
Επιμύθιο
.
Είναι ηλίου φαεινότερο πως στα περιορισμένα πλαίσια ενός δημοσιογραφικού κειμένου, η ιδέα αυτή θα έχει πλημμελή ανάπτυξη και έκθεση. Στόχος των παραπάνω γραμμών ήταν να καταδείξουν πως ένα άλλο, δικαιότερο και αποτελεσματικότερο εκπαιδευτικό σύστημα είναι δυνατό, σε μια εποχή όπου όλοι αναγνωρίζουν τον παρατεταμένο επιθανάτιο ρόγχο του προηγούμενου συστήματος, το οποίο κρατείται τεχνητώς εν ζωή σε βάρος ολόκληρης της κοινωνίας. Είναι, επίσης, προφανές, ότι η ιδέα των παραπάνω γραμμών μπορεί να τύχει αρτιότερης τεκμηρίωσης και, γιατί όχι, αμφισβήτησης, από εκείνους που εκπαιδευτικούς που γνωρίζουν και αγωνιούν για το μέλλον της εκπαίδευσης στη χώρα μας και να αναπτυχθεί ένας διάλογος με νηφαλιότητα, ψυχραιμία και επιχειρήματα που θα βοηθήσει στο να βρεθεί λύση στο σημερινό αδιέξοδο.
.