Μια περίληψη του κειμένου που ακολουθεί αποτέλεσε την ομιλία μου στη συνεδρίαση της ΚΕ της Δημοκρατικής Αριστεράς στις 21/07/2012.
.
Μπορεί η οικονομία να μονοπωλεί το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης στη φάση που διανύουμε, αλλά υπάρχουν και αλλά ανοικτά θέματα που πρέπει να κλείσει η κυβέρνηση συνεργασίας. Ένα από αυτά είναι και το εκπαιδευτικό. Η κυβέρνηση Παπανδρέου της κληρονόμησε το νέο νόμο για τα ΑΕΙ και δύο σχέδια νόμου που αφορούν το Γενικό και το Τεχνολογικό Λύκειο. Αυτή σήμερα καλείται να προχωρήσει σε μια σαρωτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αν θέλει να βάλει τις βάσεις για μια βιώσιμη ανάπτυξη που θα παράγει προστιθέμενη αξία και θα στηρίζεται στην καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα. Διαφορετικά, θα περιοριστεί στη διαχείριση των ελλειμμάτων, δεν θα απεγκλωβιστεί ποτέ από τα μνημόνια και θα ακροβατεί μεταξύ της άδικης λιτότητας και της χρεοκοπίας.
.
Η κυβέρνηση Παπανδρέου επιχείρησε αλλαγές στη μέση και την ανώτατη εκπαίδευση και άφησε εκτός την υποχρεωτική, δηλαδή το Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Είναι βέβαιο ότι αυτήν την ανορθογραφία θα τη βρούμε μπροστά μας. Οι μαθήτριες και οι μαθητές που φτάνουν στο Λύκειο, φέρουν μαζί τους όλα τα προβλήματα που απέκτησαν στις προηγούμενες βαθμίδες. Εδώ οι αδυναμίες τους διογκώνονται και πολλαπλασιάζονται και επικαθορίζουν τη συνέχεια των σπουδών τους. Οι επιδόσεις τους στις πανελλαδικές εξετάσεις, το αποδεικνύουν. Μόλις τα θέματα δυσκολέψουν, το οικοδόμημα που έχτισαν στα φροντιστήρια με τόσο χρήμα, πόνο και κόπο, καταρρέει. Και η κατάρρευση έχει επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση και τον ψυχισμό τους.
.
Γι’ αυτό χρειαζόμαστε ένα άλλο σχέδιο για την υποχρεωτική εκπαίδευση που θα περιλαμβάνει:
.
? διαφορετικά αναλυτικά προγράμματα λίγων αντικειμένων που θα επικεντρώνουν και θα επιμένουν στις βασικές αλλά και απαραίτητες γνώσεις που πρέπει να αποκτήσουν όλοι οι μαθητές,
.
? σύγχρονες και ελκυστικές μεθόδους διδασκαλίας,
.
? υποστήριξη από τις νέες τεχνολογίες,
.
? ψηφιακή τάξη,
.
? προγράμματα καλλιτεχνικών και περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων,
.
? νέα λιτά σχολικά βιβλία που να διαβάζονται και να κατανοούνται από τους μαθητές,
.
? έλεγχο και αξιολόγηση των πάντων, σοβαρή επιμόρφωση και συνεχή καθοδήγηση των διδασκόντων.
.
.
Ο νέος νόμος για τα ΑΕΙ
.
Ψηφίστηκε από μια ευρύτατη πλειοψηφία στην προηγούμενη Βουλή, αλλά ακόμα δεν εφαρμόζεται, γιατί αυτοί που θέλουν να τον ανατρέψουν είναι πολλοί και «ισχυροί». Το νόμο πολεμούν,
.
? οι πρυτάνεις και η πλειοψηφία του καθηγητικού κατεστημένου, ισχυριζόμενοι ότι είναι αντιδημοκρατικός και αντιλειτουργικός, πριν να λειτουργήσει,
.
? όλες οι φοιτητικές παρατάξεις και η «επαναστατική Αριστερά», ισχυριζόμενες ότι παραδίδει το πανεπιστήμιο στις ορέξεις της Αγοράς,
.
? ισχυρές κομματικές ? συνδικαλιστικές δυνάμεις από όλο το πολιτικό φάσμα, για ευνόητους λόγους.
.
Πέτρα του σκανδάλου είναι το σύστημα διοίκησης που αφαιρεί εξουσίες από τον πρύτανη και τη σύγκλητο και τις δίνει στα συμβούλια διοίκησης, που προβλέπεται να στελεχώνονται και από εξωτερικά μέλη. Είναι όμως τελείως παράλογο να διαλύονται τα πανεπιστήμια, επειδή οι εμπλεκόμενοι σε αυτά δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα σύστημα διοίκησης. Επειδή κανένας δεν δέχεται να χάσει μέρος της (μικρο)εξουσίας του, σε μια εποχή που η κοινωνία ματώνει και καταρρέει.
.
Νομίζουμε ότι ο νόμος 4009 πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα ως έχει. Το Σεπτέμβρη πρέπει να εκλεγούν συμβούλια διοίκησης, με κάθε τρόπο. Έστω και με παράταση της θητείας των σημερινών πρυτάνεων. Θα ήταν κακό προηγούμενο για την παρούσα κυβέρνηση να υποχωρήσει μπροστά στις συντεχνίες και στις δυνάμεις της αντίδρασης. Αν συμβεί αυτό, θα της είναι πολύ δύσκολο να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις σε άλλους τομείς, να κλείσει άχρηστους οργανισμούς, να κάνει μετατάξεις. Ωστόσο, επειδή η μετωπική σύγκρουση δεν θα ωφελήσει κανέναν, πόσο μάλλον τους φοιτητές, απαιτείται πνεύμα διαλόγου και συνεννόησης μεταξύ των άμεσα ενδιαφερομένων. Το θέμα ξεπερνά τους επικεφαλής του Υπουργείου Παιδείας, που μάλλον είναι μέρος του προβλήματος και όχι η λύση του. Απαιτεί την προσωπική παρέμβαση του πρωθυπουργού ή και του Φώτη Κουβέλη, ώστε το θέμα να κλείσει άμεσα.
.
Η κυβέρνηση έχει την πολιτική νομιμοποίηση να επιβάλει ένα νόμο του κράτους και πρέπει να το κάνει. Οι αλλαγές που θα κριθούν απαραίτητες, μετά από διαβούλευση των ενδιαφερομένων φορέων, μπορούν και πρέπει να έπονται.
.
Ήδη στο χώρο της «επαναστατικής Αριστεράς» ομιλούν για 3ο γύρο στα πανεπιστήμια. Αν με τη νέα σχολική χρονιά συνεχιστεί αυτή η εκκρεμότητα, είναι πολύ πιθανό η κρίση στην ανώτατη εκπαίδευση να γίνει η θρυαλλίδα που θα πυροδοτήσει απρόβλεπτες εντάσεις μέσα σε ένα ήδη τεταμένο πολιτικό κλίμα.
.
.
Σε αντίθεση με τις τρέχουσες αντιλήψεις, πιστεύω ότι το σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ δεν είναι το καθοριστικό στοιχείο της σαρωτικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που έχει ανάγκη ο τόπος.
.
Η τύχη της εξαρτάται κυρίως από τον «Πανεπιστημιακό Καλλικράτη».
.
Είναι σαφές ότι η χώρα δεν αντέχει 42 ΑΕΙ και ΑΤΕΙ με 499 τμήματα, που ίδρυσε το διαχρονικό πελατειακό μας κράτος. Τα μισά τμήματα των ανώτατων σχολών πρέπει να κλείσουν ή να συγχωνευθούν. Ειδικά εκείνα που δίνουν πτυχίο μόνο στο 30% των φοιτητών τους, αφού οι υπόλοιποι γράφονται αλλά δεν φοιτούν. Ακόμα και αν κυβέρνηση δεν τολμήσει, αυτό θα συμβεί από μόνο του λόγω έλλειψης κονδυλίων. Είναι αστείο, η Ελλάδα να έχει 11.500 εκπαιδευτικούς ανώτατης εκπαίδευσης, την ίδια στιγμή που η Γερμανία έχει 5500.
.
.
Χρειαζόμαστε λιγότερες και ποιοτικότερες ανώτατες σχολές, με πολύ καλύτερο φοιτητικό δυναμικό, που θα είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθούν επαρκώς από το φτωχό μας κράτος. Έτσι, το παραγόμενο επιστημονικό δυναμικό θα είναι υψηλού επιπέδου και επειδή θα είναι και λιγότερο θα βρίσκει εργασία και θα παραμένει στη χώρα. Αυτό πρέπει να είναι σήμερα το βασικό επίδικο στα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ και όχι τα παιχνίδια εξουσίας.
.
.
Το λύκειο
.
Αν μειωθούν οι ανώτατες σχολές, τότε θα μειωθεί δραστικά και ο αριθμός των εισακτέων, το γενικό λύκειο θα εκφορτιστεί και σχεδόν αυτόματα θα ενισχυθεί το τεχνολογικό.
.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι στις προηγμένες ευρωπαϊκές χώρες, ο λόγος του αριθμού των μαθητών που φοιτούν στο γενικό προς αυτόν που φοιτούν στο τεχνολογικό, είναι περίπου 1 προς 4.
.
Στη χώρα μας ισχύει το αντίστροφο. Αυτή η σχέση αποτελεί και την αιτία υποβάθμισης του λυκείου.
.
Η πλειονότητα των μαθητών που φοιτούν στο Τεχνολογικό Λύκειο είναι ιδιαίτερα αδύναμοι, ή αδιάφοροι, ή έχουν σοβαρά μαθησιακά προβλήματα. Αυτό το μαθητικό δυναμικό είναι ανίκανο να εκπαιδευτεί σε τεχνικές ειδικότητες που απαιτούν ισχυρή θέληση, κρίση και δεξιότητες. Τα σημερινά ΕΠΑΛ δεν είναι σχολεία ευρωπαϊκής χώρας. Η κατάστασή τους είναι δραματική και η απαξίωσή τους καθολική. Συνεπώς, το επαγγελματικό σχολείο αδυνατεί να προσφέρει στην κοινωνία τους τεχνικούς που απαιτεί η αγορά σε μια προοπτική ανάπτυξης. Αν δεν παράγουμε ικανούς τεχνικούς και επαγγελματίες, τότε τα ξένα ή εγχώρια κεφάλαια που θα επενδύσουν στον τόπο μας, θα αναζητήσουν αλλού το προσωπικό τους και η ανεργία μας θα μεγεθυνθεί.
.
Σήμερα, η πλειοψηφία των αποφοίτων του γυμνασίου και το 100% των καλύτερων εξ αυτών, σωρεύονται στα Γενικά Λύκεια και προσδοκούν την πρόσβαση σε μια οποιαδήποτε ανώτατη σχολή με το όνειρο της επαγγελματικής αποκατάστασης. Μόνο που το όνειρο αυτό έχει μετατραπεί σε εφιάλτη. Όλα τα επιστημονικά επαγγέλματα είναι υπερκορεσμένα, το δημόσιο αδυνατεί πια να απορροφήσει τα πλεονάσματα και η ανεργία που ήδη σαρώνει τους σχετικούς κλάδους, γιγαντώνεται.
.
Αν δυσκολέψει η εισαγωγή στα ΑΕΙ και ΤΕΙ, μεγάλο μέρος ικανών μαθητών θα στραφεί στο Τεχνολογικό Λύκειο, του οποίου η σύνθεση θα αλλάξει δραματικά προς το καλύτερο. Γι’ αυτό θα πρέπει η δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση να σχεδιαστεί ξανά από την αρχή, δηλαδή να επανιδρυθεί. Φυσικά και αυτό θα συναντήσει την αντίσταση των δυνάμεων της συντήρησης, αλλά φοβάμαι ότι είναι αδύνατο να μιλάμε για μελλοντική ανάπτυξη χωρίς ικανούς τεχνικούς και τεχνολόγους.
.
.
Ένα περίγραμμα μεταρρυθμίσεων
.
.
Τα γενικά λύκεια
.
.
Χρειαζόμαστε λιγότερα και ποιοτικότερα γενικά λύκεια, στα οποία θα φοιτούν οι καλύτερες και οι καλύτεροι. Μπορούμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο κάποιων εξετάσεων από το Γυμνάσιο στο Λύκειο, ώστε να είναι αξιόπιστη η επιλογή. Έτσι, το επίπεδο των σπουδών θα ανέβει, η ενδοσχολική αξιολόγηση θα γίνει ευκολότερη και δικαιότερη και η κατανομή στις σχολές περισσότερο ορθολογική. Ο καθένας θα σπουδάζει αυτό που θέλει, αλλά και αυτό που του ταιριάζει. Εδώ είναι τεράστιος ο ρόλος που καλείται να παίξει ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Ο τρόπος εισαγωγής θα συνδυάζει σχολικές επιδόσεις και πανελλαδικές εξετάσεις. Οι εξετάσεις όμως δεν θα προσανατολίζονται στην αποστήθιση, αλλά στο βάθος των γνώσεων, στο κριτικό πνεύμα και στην ικανότητα επίλυσης σύνθετων και πρωτότυπων προβλημάτων. Ένα τέτοιο λύκειο πρέπει να έχει και τον κατάλληλο τεχνικό εξοπλισμό, αλλά και ιδιαίτερα επιλεγμένο εκπαιδευτικό προσωπικό. Καταργώντας την «οργανικότητα», μπορούμε να επιλέγουμε, με σοβαρή αξιολόγηση, τους καταλληλότερους και να τους επιμορφώνουμε ανάλογα. Θεωρώ σημαντικό να ανανεωθεί και ηλικιακά το εκπαιδευτικό προσωπικό στα λύκεια.
.
Μέχρι σήμερα, η πλήρωση των θέσεων σε ένα σχολείο γίνεται με βάση τις προτιμήσεις του προσωπικού και τα μόρια, δηλαδή την παλαιότητα και την προηγούμενη θητεία σε απομακρυσμένες περιοχές. Αυτή η ανορθολογική κατανομή του εκπαιδευτικού προσωπικού, πρέπει να τελειώσει! Είναι γελοία και έχει γεμίσει τα γενικά λύκεια με ανθρώπους που αδυνατούν να σταθούν στο ύψος της αποστολής τους. Η επιλογή θα πρέπει να γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια και με εκτίμηση της ιδιαιτερότητας της κάθε εργασιακής θέσης.
.
Στο γενικό λύκειο θα φοιτούν μαθητές που στοχεύουν στις επιστήμες Υγείας, στα Οικονομικά, στα Νομικά και Φιλολογικά τμήματα, στις σχολές της ΦΜΣ και των Πολυτεχνείων και φυσικά στα αντίστοιχα ΑΤΕΙ. Θα είναι διαχωρισμένοι σε 3 κατευθύνσεις (θετική ? οικονομική ? θεωρητική) και θα παρακολουθούν μαθήματα γενικής Παιδείας και κατεύθυνσης.
.
.
Τα τεχνολογικά λύκεια
.
Τα Τεχνολογικά Λύκεια πρέπει να γίνουν κανονικά σχολεία και αυτό θα επιτευχθεί κυρίως με την είσοδο σε αυτά ποιοτικότερων μαθητών, δηλαδή άλλου «υλικού». Ωστόσο, οι νέοι αυτοί μαθητές θα πρέπει να συναντήσουν και ένα αναβαθμισμένο σχολικό περιβάλλον. Τα σημερινά επαγγελματικά λύκεια μοιράζουν απλόχερα απολυτήρια λυκείου και πτυχία ειδικότητας σε παράβαση κάθε έννοιας δικαίου και αντικειμενικής αξιολόγησης. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Είναι παράνομο, άδικο και τραγελαφικό.
.
.
Το τεχνολογικό λύκειο χρειάζεται:
.
? Νέο αναλυτικό πρόγραμμα που θα συνδυάζει στοχευμένες γνώσεις γενικής παιδείας και μαθήματα ειδικότητας.
.
? Επικαιροποίηση των ειδικοτήτων και ορθολογική κατανομή τους σε όλη την επικράτεια.
.
? Σύγχρονες εργαστηριακές υποδομές που θα ανανεώνονται με βάση τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και τη ζήτηση της αγοράς.
.
? Εκπαιδευτικό προσωπικό με κατάλληλη εκπαίδευση και επιμόρφωση, όχι κατ’ ανάγκη πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης.
.
? Σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό και ψυχολογική υποστήριξη των μαθητών του.
.
? Μεταρρύθμιση στον κανονισμό φοίτησης (απουσίες, ποινές κ.λπ.) και αξιόπιστη αξιολόγηση. Θα πρέπει επιτέλους να τηρούνται οι κανόνες.
.
? Εσωτερικό διαχωρισμό σε τμήματα που θα οδηγούν στα ΤΕΙ ( με ένα ποσοστό) και σε τμήματα που θα δίνουν απλώς πτυχίο ειδικότητας Β΄ κατηγορίας, όπως συμβαίνει τώρα.
.
? Δυνατότητα απόκτησης και πτυχίου Γ΄ κατηγορίας, μετά από φοίτηση ενός επιπλέον χρόνου σε τμήματα εξειδίκευσης και μετά από αξιόπιστες νομαρχιακές εξετάσεις.
.
Η επιλογή των μαθητών του ΤΛ μπορεί να γίνεται με τις ίδιες εξετάσεις στο τέλος του Γυμνασίου. Οι μαθητές που αποτυγχάνουν στις εισαγωγικές εξετάσεις προς το Γενικό ή Τεχνολογικό Λύκειο, ή δεν επιθυμούν να συνεχίσουν στο Λύκειο, θα έχουν τη δυνατότητα να σπουδάζουν σε αναβαθμισμένες επαγγελματικές σχολές (ΕΠΑΣ) και να παίρνουν πτυχίο κατηγορίας Α΄ ή Β΄, αλλά όχι απολυτήριο λυκείου.
.
Πιστεύω ότι μια τέτοια διάρθρωση θα αποδίδει στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας, ένα άξιο και πιστοποιημένο τεχνικό προσωπικό, όλων των βαθμίδων. Αυτό δεν θα γίνει αυτόματα, αλλά αν η πολιτεία το φροντίσει και οι δάσκαλοι το υποστηρίξουν, σύντομα θα δώσει καρπούς. Φυσικά, αυτή η μεταρρύθμιση καθιστά άχρηστα τα ΙΕΚ και τα συγχωνεύει με τις ΕΠΑΣ. Αυτές θα πρέπει να είναι και σχολές «διά βίου μάθησης». Τόσο τα ΤΛ όσο και οι ΕΠΑΣ θα πρέπει να στελεχωθούν με αναβαθμισμένο και επιμορφωμένο διδακτικό προσωπικό, που θα προέρχεται, όχι μόνο από τη ΑΣΠΑΙΤΕ, αλλά και από την αγορά εργασίας, με κατάλληλη επιμόρφωση.
.
Μήτρα κάθε επιτυχίας είναι η αυστηρή τήρηση των κανόνων εκ μέρους της διοίκησης και των εργαζομένων, ο συνεχής έλεγχος και η αξιολόγηση διδασκόντων και διδασκομένων. Το σύστημα θα πρέπει να γίνει ΑΥΣΤΗΡΟ για όλους.
.
Τα νομοσχέδια που έφτιαξε η προηγούμενη κυβέρνηση και έχει σήμερα στο συρτάρι του ο νέος υφυπουργός, είναι αξιόλογα, αλλά δεν έχουν διάθεση ρήξης με το παρελθόν. Χρήζουν, αλλού βελτιώσεων και αλλού αλλαγών. Οι πολιτικές δυνάμεις που έχουν τη βούληση για σαρωτικές ορθολογικές αλλαγές, θα πρέπει να σκύψουν σοβαρά πάνω από τη μέση εκπαίδευση. Η Δημοκρατική Αριστερά μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην κατεύθυνση αυτή. Γνωρίζω ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα συγκρουστεί αναγκαστικά με παγιωμένες αντιλήψεις, με αριστερές ιδεοληψίες, με συμφέροντα και συντεχνίες. Δεν έχουμε όμως άλλη επιλογή. Στόχος δικός μας είναι πάντοτε ο διάλογος και η συναίνεση, δεν ξέρω όμως αν είναι και των άλλων.