Το ΠΑΣΟΚ -και τα κοινωνικά στρώματα που εξέφραζε, ενίσχυε και αναπαρήγαγε- ουδέποτε τα πήγαινε πολύ καλά με τους θεσμούς. Στον κόσμο αυτό, κανείς δεν καταλαβαίνει σε τι ακριβώς χρησιμεύει η δημοκρατία, αν δεν είναι το χάιδεμα της ιδιοτέλειας –και η εξυπηρέτηση ατομικών συμφερόντων.
Εκ γενετής, το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν κόμμα, αλλά κίνημα –πάει να πει χωρίς σαφείς κανόνες εσωτερικής λειτουργίας. Πέρασαν δέκα χρόνια πριν διεξαγάγει το πρώτο του συνέδριο και το έκανε αφού ανέλαβε την εξουσία! Εκπαραθύρωσε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Πατέρα-Ιδρυτή της 3ης Ελληνικής Δημοκρατίας, με το εύθραυστο επιχείρημα πως το Σύνταγμα προέβλεπε μεν τα ψηφοδέλτια της προεδρικής εκλογής να είναι «ομοιόμορφα», αλλά όχι «ομοιόχρωμα» (αναρωτιέμαι αν βρέθηκε ένας συνταγματολόγος να υποστηρίξει αυτό το πράγμα). Το 1989, ο εκτελών χρέη προέδρου της κυβέρνησης Αγαμέμνων Κουτσόγιωργας καλούσε τον… στρατό να επέμβει, σε περίπτωση αρνητικών πολιτικών εξελίξεων. Η συνταγματική αναθεώρηση του 2001 μετέτρεψε το Σύνταγμα σε ένα άνευρο, φλύαρο κείμενο («κουρελόχαρτο» κατά τον Στέφανο Μάνο). Η τηλεόραση νομοθετούσε –η εξουσία επικύρωνε τις αποφάσεις της. Κι όλα αυτά ήταν η κορυφή μόνο του παγόβουνου, που έπλεε σε έναν ωκεανό παρατυπιών, παρανομιών, φαβοριτισμού κ.λπ. Η Μεταπολίτευση –και η κορωνίδα της, το ΠΑΣΟΚ- μιλούσε τη γλώσσα της ισχύος –όχι των θεσμών.
Τα όσα λέει ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ σχετικά με το εκλογικό αποτέλεσμα της Ελιάς επανασυνδέουν το Κίνημα με τη λαμπρή αυτή παράδοση -και κλείνουν βίαια μια παρένθεση υπευθυνότητας. Σύμφωνα με τη θεσμική λειτουργία αυτής της πολιτείας, εκλογές γίνονται προκειμένου να επιλεγούν οι εκπρόσωποι του λαού στο Κοινοβούλιο, το Ευρωκοινοβούλιο, τους διάφορους βαθμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, το συνδικαλισμό κ.ο.κ. Το επίδικο είναι κάθε φορά διαφορετικό –και ανάλογα διαφοροποιείται η εκλογική συμπεριφορά των πολιτών. Σε πολλές χώρες με προωθημένη δημοκρατία, το να χάνει η κυβέρνηση τις ευρωεκλογές θεωρείται σχεδόν έθιμο –είναι σύνηθες στο ευρωκοινοβούλιο οι συσχετισμοί να είναι οι ανάποδοι από ότι στα εθνικά κοινοβούλια. Στις ευρωεκλογές του 2014, υπάρχουν χώρες (το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία…) όπου το κυβερνών κόμμα θα βγει… τρίτο –χωρίς να ανοίξει μύτη.
Ακόμα και στην αναιμική θεσμικά Ελλάδα, οι ευρωεκλογές ουδέποτε προκάλεσαν εθνικές εκλογές. Δύο φορές έχασε η κυβέρνηση ευρωεκλογές, το 1999 και το 2009. Την πρώτη φορά, δέκα μήνες αργότερα το κυβερνών κόμμα λάβαινε στις εθνικές εκλογές 11% και 1 εκατομμύριο ψήφους παραπάνω! Τη δεύτερη ακολούθησαν πράγματι βουλευτικές εκλογές, που όμως δεν τις προκάλεσαν οι «ευρωκάλπες», αλλά τα μαντάτα από την Τράπεζα της Ελλάδος. Βεβαίως, είθισται η εκάστοτε αντιπολίτευση να μιλάει περί «δημοψηφίσματος», «δυσαρμονίας» μεταξύ λαού και κοινοβουλίου και τα ρέστα. Πρόκειται για φολκλόρ, κανείς δεν την παίρνει σοβαρά. Ο Βαγγέλης Βενιζέλος είναι ο πρώτος κυβερνητικός που θεώρησε τις ευρωεκλογές ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Κάνοντάς το, θυσίασε την θεσμική λειτουργία του πολιτεύματος στο βωμό αμφίβολων κομματικών κερδών.
Ενός κακού, μύρια έπονται. Η ανάπτυξη αυτής της πολιτικής οδηγεί την Ελιά σε αστειότητες. Δήλωσε ο επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ στην εκπομπή 360° του Alpha: «Πώς ο βουλευτής μας, ο οποίος σηκώνει ένα τεράστιο βάρος (sic), θα πάει στη Βουλή να ψηφίσει τις δύσκολες αποφάσεις και οι άλλοι να κάνουν εύκολη κριτική;» Μα αυτή είναι η ίδια η φύση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας! Οι κυβερνητικοί αναλαμβάνουν τις (ενίοτε δύσκολες) αποφάσεις και η αντιπολίτευση τη (συχνά εύκολη) κριτική! Δυστυχώς για την Ελιά, δημοκρατική πολιτική χωρίς δύσκολες αποφάσεις και εύκολη κριτική δεν υπάρχει.
Τον Μάρτιο του 2009, στη Real News, ο Κώστας Καραμανλής, με το διαβόητο «έχω κουραστεί» προανήγγειλε την αποχώρησή του. Σήμερα ο Βενιζέλος κάνει το ίδιο, μόνο που αυτή τη φορά η αποστρατεία δεν αφορά ένα πρόσωπο, αλλά μια παράταξη.
«Κανένας θεσμός, μόνο ο λαός!» διακήρυσσε ο Ανδρέας Παπανδρέου ενόψει των εκλογών του 1989. Η μπλόφα Βενιζέλου αποδεικνύει πως αυτή η αντίληψη δεν αφορούσε έναν πανικόβλητο πρωθυπουργό μπλεγμένο σε δύσοσμες υποθέσεις, αλλά αυτό καθ’ αυτό το DNA του ΠΑΣΟΚ. Δεν χρειαζόμαστε κάτι τέτοιο στη μεταμνημονιακή Ελλάδα. Ας μην «φάμε» λοιπόν την μπλόφα Βενιζέλου. Να τον αναγκάσουμε να ανοίξει τα χαρτιά του -και να τον πετάξουμε έξω από το τραπέζι.