Την Τετάρτη 29/8 έγινε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνάντηση μεταξύ του ολλανδού υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και του υπουργού Οικονομικών της Ελλάδας. Ο ολλανδός υπουργός, στις ιδέες για επιμήκυνση του προγράμματος σύγκλισης, αντιπρότεινε την εμπροσθοβαρή εκταμίευση του συνόλου του δανείου. Δεν μπορούμε να ξέρουμε την κατάληξη της ολλανδικής πρότασης, όμως η κατάθεσή της είναι βαρύνουσας σημασίας.
Στον Τύπο έγινε αναφορά σε ποσόν περίπου €50 δισ. Το ποσόν που δεν έχει εκταμιευθεί ακόμη από τα δάνεια της τρόικας είναι περίπου €90 δισ. Μέχρι το τέλος του 2014 θα απαιτηθούν περίπου €40 δισ. για αναχρηματοδότηση χρέους. Ο ολλανδός υπουργός αναφέρεται στη διαφορά των δύο ποσών. Η πρόταση είναι μια παραλλαγή του γνωστού «το χρέος εμείς (οι εταίροι), τα ελλείμματα εσείς (η Ελλάδα)» και προβλέπει ότι τα χρεολύσια θα καλύπτονται από την τρόικα. Σε σχέση με την πολυπόθητη δόση των €31,5 δισ., συζητάμε για άμεση εκταμίευση ενός πρόσθετου ποσού ύψους €18-€19 δισ.
Οι επιτελείς του υπουργείου Οικονομικών πρέπει να πήδηξαν από τη χαρά τους. Εντός εβδομάδων από την εκταμίευση της γιγαντιαίας δόσης θα έχει ανακεφαλαιοποιηθεί το τραπεζικό σύστημα, θα έχουν εξοφληθεί όλες οι οφειλές του Δημοσίου προς ιδιώτες (μέρος των οποίων θα επιστρέψει άμεσα μέσω συμψηφισμών), σταδιακά θα αντικατασταθεί ο πανάκριβος βραχυχρόνιος δανεισμός με έντοκα γραμμάτια με μακροπρόθεσμο δανεισμό – και θα υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω προσφυγής στον βραχυχρόνιο δανεισμό, εάν χρειαστεί. Ξαφνικά θα υπάρχει και ρευστότητα στην οικονομία – σήμερα το Δημόσιο έχει απορροφήσει μέσω των έντοκων γραμματίων €18,2 δισ., όσο περίπου είναι το ποσόν της προσωρινής ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών -, θα αρχίσει να κινείται χρήμα στην αγορά από τους προμηθευτές που θα βρεθούν με χρήματα στο χέρι και τις επιστροφές ΦΠΑ και το τραπεζικό σύστημα θα έχει αποκαταστήσει τη σταθερότητα που δεν έχει σήμερα. Εάν συνεκτιμήσουμε το γεγονός ότι, με όλες τις θυσίες και τα δεινά δυόμισι χρόνων, μεγάλο μέρος της χαμένης ανταγωνιστικότητας έχει ανακτηθεί, μπορούμε να φανταζόμαστε συνθήκες άμεσης έναρξης μιας πορείας ανάταξης της οικονομίας.
Οπως έχει ξανασυμβεί, οι καλβινιστές τιμωροί του Βορρά εμφανίζονται με προτάσεις που ξεπερνούν τις προσδοκίες της ελληνικής πλευράς. Η τρικομματική κυβέρνηση, εγκλωβισμένη στην προεκλογική ρητορεία, έχει αναγάγει την επιμήκυνση σχεδόν σε αυτοσκοπό. Την επιδιώκει με κάθε κόστος. Η ευρωπαϊκή πολιτική συγκυρία οδηγεί – σωστά – στην εκτίμηση ότι είναι εκ των προτέρων χαμένη μάχη η επιδίωξη έγκρισης πρόσθετης χρηματοδότησης από τα Κοινοβούλια της ευρωζώνης. Ετσι, η Ελλάδα επιχειρεί να «κερδίσει» δύο χρόνια χαλαρότερης, λιγότερο υφεσιακής δημοσιονομικής πολιτικής, με το «δεν θέλουμε χρήματα, ανάσα θέλουμε». Ομως το σχέδιο αυτό φορτώνει τη χώρα με πρόσθετο χρέος, ύψους τουλάχιστον 10% του ΑΕΠ, με περίπου το μισό της δημοσιονομικής χαλάρωσης να πηγαίνει σε τόκους ακριβού δανεισμού, το δε Δημόσιο να αντλεί για τον εαυτό του το μέγιστο ποσοστό της όποιας τραπεζικής ρευστότητας. Αντίθετα με την πρόταση του ολλανδού υπουργού, η οποία δυνητικά επιτρέπει τη σχεδόν άμεση επανεκκίνηση της οικονομίας – αρκεί βέβαια η κυβέρνηση να είναι σε θέση να κινητοποιήσει τις δημιουργικές δυνάμεις του τόπου -, η διετής επιμήκυνση χωρίς πρόσθετους πόρους έχει πιθανότητα να οδηγήσει σε λύση, μόνον εάν επιτευχθούν ρυθμοί μεγέθυνσης της οικονομίας πολύ υψηλότεροι από τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις της τρόικας, χωρίς δυστυχώς να υφίστανται οι συνθήκες.
Δεν μπορούμε να ξέρουμε κατά πόσο η ολλανδική πρόταση είναι πραγματική και δεν εντάσσεται απλώς στην ξαφνική επίθεση φιλίας από τους βορειοευρωπαίους εταίρους μας. Πολύ περισσότερο δεν γνωρίζουμε εάν έχει την κατ’ αρχήν έγκριση άλλων σημαντικών εταίρων, όπως η Γερμανία. Ομως είναι μια πρόταση η οποία φέρνει αρκετούς μήνες πιο κοντά το σημείο ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Συνοδεύεται όμως και από μια μεγάλη αβεβαιότητα: μπορεί η ελληνική κυβέρνηση να προδιαγράψει μια πορεία εξόδου από την κρίση χωρίς να κρύβεται πίσω από το άλλοθι των εντολών της τρόικας; Με άλλα λόγια, μπορεί να συγκρουστεί σε συμφέροντα, πελατείες και κοινωνικές ομάδες, αλλά και να αντιπαρατεθεί στη λαϊκιστική αντιπολίτευση ώστε να προχωρήσουν με ραγδαίους ρυθμούς οι διαρθρωτικές αλλαγές παντού;
Στα «ΝΕΑ» στις 11/8 είχαμε καταθέσει την ίδια πρόταση, με μια παραλλαγή. Οχι μόνο να επιχειρηθεί η εμπροσθοβαρής εκταμίευση των δανείων, αλλά και να αποσυνδεθεί από την εν εξελίξει διαδικασία αξιολόγησης. Δηλαδή, η εκταμίευση να είναι «προκαταβολή», η δε ελληνική πλευρά να αναλάβει την πρωτοβουλία πλήρωσης του κενού αξιοπιστίας προσφέροντας για κάποιο χρονικό διάστημα εμπράγματες εγγυήσεις. Το ζήτημα των εγγυήσεων, ακόμη και εάν δεν ετέθη στη συνάντηση της Τετάρτης, είναι βέβαιο ότι θα τεθεί από εταίρους όπως η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Γερμανία. Πιστεύουμε ότι η προσφορά του ολλανδού υπουργού είναι μια τεράστια ευκαιρία για να φανεί η διέξοδος στην κρίση. Η ελληνική πλευρά πρέπει να ανταποκριθεί άμεσα, θετικά και πολύ ενεργητικά.