Η πολιτική είναι μέτρο του πολιτισμού. Ίσως γι’ αυτό οι σφοδρότερες από τις συγκρούσεις έχουν ως υπόστρωμα τα πολιτισμικά πρότυπα. Οι πόλεμοι της κουλτούρας υπήρξαν διαχρονικοί. Οι διενέξεις για την ταυτότητα κρατών και χωρών αποτελούν μακρά αλυσίδα στη σύγχρονη ιστορία.
Ο διαμελισμός της άλλοτε Γιουγκοσλαβίας έδειξε ότι οι εθνοτοπικές αντιθέσεις ενίοτε παραμένουν κυρίαρχες. Η επίπλαστη συνοχή της, αντί να αμβλύνει, όξυνε τον υφέρποντα ανταγωνισμό. Τα παραδείγματα, πολλά. Μεταξύ αυτών και το Μακεδονικό. Οι θεατές και αθέατες πλευρές του ενεργοποιούν κατά διαστήματα φαντασιώσεις. Είτε γιατί υποβόσκουν αλυτρωτισμοί. Είτε διότι χρησιμοποιούνται για εσωτερική κατανάλωση.
Το βέβαιο πάντως είναι ότι στην Ελλάδα το ζήτημα δεν περιορίζεται στους σκληρούς και ακραίους «μακεδονομάχους». Αντιθέτως, πυροδοτεί εξάρσεις, αφυπνίζοντας φοβικά σύνδρομα, ακόμη και συμπλεγματικές αντιδράσεις. Η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Μια εκκρεμότητα του παρελθόντος στέκεται αφορμή να αναδειχθεί εκ νέου το ισχυρό ρεύμα του εθνολαϊκισμού που χρόνια τώρα διαπερνά το κοινωνικό σώμα. Στην εποχή της κρίσης οι εθνικές ψυχώσεις και οι σκιαμαχίες, αν και για καιρό σε ύπνωση, φαίνεται να διατηρούνται ζωντανές.
Η πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική υστέρηση ανατροφοδοτεί διαρκώς έναν ακραίο ανορθολογισμό. Καλλιεργεί τη συνωμοσιολογία. Εξάπτει τα πάθη. Επιτείνει τη μισαλλοδοξία. Ενισχύει την πατριδοκαπηλία. Όποια κι αν είναι η σήμανσή του –δεξιός ή αριστερός- οι φορείς του διασταυρώνονται. Χαρακτηριστικός ο τρόπος που αντιμετωπίζουν αμφότεροι τον πατριωτισμό. Ταυτίζοντάς τον με τα σύμβολα, αναπόφευκτα του προσδίδουν μυθολογικό χαρακτήρα, μη εκκοσμικευμένη διάσταση, εγκλωβισμένη στο παρελθόν. Δεν είναι τυχαίο ότι η συγκεκριμένη εκδοχή του συγγενεύει με τη θρησκοληψία.
Το Μακεδονικό και οι ταυτότητες με την απάλειψη του θρησκεύματος το επιβεβαιώνουν. Οι πρωταγωνιστές τους ανήκουν στις ίδιες δυνάμεις. Ένα συνονθύλευμα ακραίων εθνικιστών, ακροδεξιών, λαϊκιστών και θρησκόληπτων συμπλέει και συνασπίζεται, καταφεύγοντας σε κραυγές και υστερίες. Ξορκίζοντας τη νέα εποχή αντιτείνει σταυρούς και λάβαρα. Υπηρετώντας τον εθνικισμό, το μοναδικό που προτείνει είναι η περιχαράκωση και η εσωστρέφεια. Τα ιδεολογικά μοναστήρια της εθνικοφροσύνης και της θρησκοληψίας αποτελούν τους αυθεντικούς εκφραστές της οπισθοδρόμησης. Επενδύοντας στον φόβο, επηρεάζουν ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας που αποδεικνύεται ευάλωτο σε εθνολαϊκιστικές ρητορείες. Αναμφίβολα, τα μαζικά συλλαλητήρια καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Εμποτίζονται απ’ αυτή. Το χειρότερο όλων ασκούν επιρροή και στην υπάρχουσα πολιτική τάξη.
Οι ανερμάτιστοι και τυχοδιωκτικοί κυβερνητικοί χειρισμοί επ’ ουδενί δεν δικαιολογούν την αναδίπλωση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η νόθευση της μεταρρυθμιστικής επαγγελίας του Κυριάκου Μητσοτάκη μπορεί να εξυπηρετεί την ψηφοθηρία και την πελατειακή αντίληψη των βουλευτών του, συνιστά, όμως, καίριο πλήγμα για τον ίδιο και τις πολιτικές που θέλει να ενσαρκώσει. Η εξωστρέφεια, ο κοσμοπολιτισμός και ο εκσυγχρονισμός σε καμία περίπτωση δεν συνάδουν με την ανοχή σε συλλαλητήρια που αποδεδειγμένα αντιστρατεύονται τα συμφέροντα της χώρας. Ο μόνος που υπερασπίστηκε την τιμή της πολιτικής ήταν ο Σταύρος Θεοδωράκης, κόντρα στις επικολυρικές κορώνες των περισσοτέρων.
Το Μακεδονικό θα παραμένει σκιάχτρο στο διηνεκές όσο ο εσμός του εθνολαϊκισμού βρίσκει ζωτικό χώρο. Η αμφισβήτησή του προϋποθέτει τη θεμελίωση ενός άλλου πολιτισμικού προτύπου.