Η διαδικασία για την ανάδειξη της νέας ηγεσίας της ΕΕ – Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής, Επικεφαλής της Ευρωζώνης- ολοκληρώθηκε στις 30 Αυγούστου, ενώ ο Γιούγκερ έχει καταλήξει στη λίστα με τις αρμοδιότητες των νέων Επιτρόπων. Η επιλογή του Πολωνού πρωθυπουργού Ν. Τουσκ στη θέση του προέδρου του Συμβουλίου επαναβεβαιώνει την ισχυρή θέση της Γερμανίας στις εσωτερικές υποθέσεις της Ένωσης καθώς και την πανηγυρική αποτυχία χωρών και πολιτικών του «νότου» να προβάλουν, έστω, κάποιον υποψήφιο με κάποιες δυνατότητες. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αρκετές από τις χώρες αυτές αλλά και στην παντελή αδιαφορά Ολάντ στις πολιτικές που υιοθετεί η ΕΕ και την ολοένα και μεγαλύτερη «ιδιώτευση» των Παρισίων σε ένα ιδιότυπο εθνικό αυτισμό.
Η συγκυρία είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκη για την νέα ηγεσία της Ένωσης, τόσο στο επίπεδο της συνεχούς προσπάθειας για την οικονομική ανάκαμψη όσο και στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Στο διεθνές πεδίο όλα κινούνται στον αστερισμό της αβεβαιότητας επιπρόσθετα από τις αντιθέσεις που εμφανίζονται ανάμεσα σε εταίρους, αλλά και την ανεπαρκή διάρθρωση των συστήματος γύρω από την εξωτερική πολιτική και άμυνα στην ΕΕ.
Πέτυχε στο έργο της η απελθούσα «ΥΠΕΞ» Βαρόνη Άστον; Νομίζω πως ήταν κατώτερη των περιστάσεων -πέρα από τον αρνητικό συμβολισμό ότι προέρχεται από μια χώρα που διαρκώς γκρινιάζει για την «περισσότερη Ένωση». Στα θετικά της η συμβολή της στο ξεπέρασμα της κρίσης γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η αποτυχημένη απόπειρα για αποφυλάκιση Μόρσι στην Αίγυπτο και η μικρή συνεισφορά της στην αναζήτηση λύσεων στο ουκρανικό. Από εκεί και πέρα, η συρρίκνωση της επιρροής της ΕΕ στις διεθνείς υποθέσεις ταυτίστηκε με την προεδρία της: εσωστρέφεια, κυριαρχία της αντίληψης ότι χρειάζεται ουσιώδης προετοιμασία για να κάνει η ίδια ένα βήμα, ότι ενδεχομένως να δημιουργούσε πρόβλημα στην εικόνα της δεν το έθετε ψηλά στην ατζέντα. Κάτι τέτοιο δεν ήταν στο πρόγραμμα λ.χ. του Τ. Κέρι, ο οποίος, παρά τις δυσκολίες, δοκίμασε στο μεσανατολικό με 11 επισκέψεις μέσα σε ένα χρόνο ή έκανε δοκιμές για εκεχειρίες στην Γάζα. Προφανώς δεν πέτυχε όσα θα ήθελε. Αλλά γιατί υπάρχει η διπλωματία αν φοβάσαι να δοκιμάσεις;
Σήμερα στο πεδίο των εξωτερικών σχέσεων η Ένωση κάτω από την ευθύνη της έως τώρα ιταλίδας ΥΠΕΞ Φεντερίκα Μογκερίνι καλείται να δείξει κάτι διαφορετικό σε σχέση με την απελθούσα Άστον. Σε αυτό το στάδιο άμεσος στόχος είναι η αποκλιμάκωση της έντασης στην Ουκρανία με τη συνεπή στάση της ΕΕ απέναντι στον αναθεωρητισμό που επιδεικνύει εσχάτως ο Β. Πούτιν. Δεύτερο, η σοβαρή προετοιμασία της διπλωματικής μηχανής της Ένωσης για υποστήριξη των πολιτών στο Ιράκ που δέχονται την τρομερή πίεση των τζιχαντιστών στη Μέση Ανατολή. Όλα τα στοιχεία βεβαιώνουν ότι αυτή η οργάνωση αποτελεί την κορυφαία απειλή για πολλές και σημαντικές χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Συνεπώς είναι μείζον ζήτημα η ανάδειξη της σημασίας της συνεργασίας ανάμεσα σε όσους θέλουν και μπορούν να συνεισφέρουν κάποια εργαλεία προς την κατεύθυνση αυτή.
Η Κύπρος μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα στα πλαίσια της κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για το ειδικό αυτό ζήτημα, καθώς η γεωγραφική της θέση και η ποιότητα των υποδομών της ενδεχομένως να αποδειχθούν χρήσιμα εργαλεία για τη διεθνή κοινότητα στον αγώνα της κατά των τζιχαντιστών, όπως προνοεί σχετική απόφαση του ΣΑ του ΟΗΕ. Στις 16 Αυγούστου ο Βρετανό Υπουργό Άμυνας Μάικλ Φάλον, μετά από συνάντησή του με τον Πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη, έκανε λόγο για την «μοναδική θέση και τον ρόλο της Κύπρου για την σταθερότητα στην περιοχή, που είναι το ζητούμενο για όλους».
Στην ίδια ανάλυση σχετικά με το πακέτο με τις προτεραιότητες της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής βασικό θέμα ήταν και παραμένει το κυπριακό. Δυστυχώς, η Κ. Άστον δεν θέλησει να κάνει τα αναγκαία βήματα πιστεύοντας ότι το κυπριακό αποτελεί μια «καυτή πατάτα» που δύσκολα προσφέρει «δόξα» σε όσους φιλοδοξήσουν να γίνουν πρωταγωνιστές του. Ελπίζω η νέα επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ να αντιμετωπίσει την επίλυση του κυπριακού με νέο πνεύμα, δηλαδή μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής για επίλυση ζητημάτων εξωτερικής που εφάπτονται της εσωτερικής λειτουργίας της ΕΕ, και ταυτόχρονα κρίσιμων ζητημάτων που συνδέονται με τη Διεύρυνση της Ένωσης όπως είναι η ευρωτουρκική σχέση στο πλαίσιο που συμφωνήθηκε στις 3 Οκτωβρίου 2005. Άλλωστε το κυπριακό δεν είναι ζήτημα που «ανήκει» στο φάκελο του Επιτρόπου για τη Διεύρυνση Σ. Φούλε αλλά ένα κατ’ εξοχή ζήτημα πολιτικής δράσης που επιβάλλεται να βρίσκεται κάτω από την ευθύνη του Προέδρου της Επιτροπής και του Ευρωπαίου «ΥΠΕΞ», τώρα της Φ. Μογκερίνι.
Η συγκυρία δείχνει νέες ευθύνες στον Γιούγκερ, την Μογκερίνι, και στην άλλη άκρη του σύρματος, στον Τ. Ερτογάν. Ένα μομέντουμ που συνδέεται με την ευρωτουρκική σχέση και την επίλυση του κυπριακού είναι εφικτό, φτάνει οι βασικοί παίκτες να παίξουν τα χαρτιά τους στην κατάλληλη ώρα-και αυτή είναι τώρα! Κρίσιμο θέμα αποτελεί η διασύνδεση των ενταξιακών κεφαλαίων της Τουρκίας που έχει μπλοκάρει η Λευκωσία με το κυπριακό και τις εν εξελίξει διακοινοτικές συνομιλίες. Η διασύνδεση και η επιτυχής διαβούλευση πάνω στη βάση «κλειστά κεφάλαια/διακοινοτικές συνομιλίες» απαιτεί πολύ σοβαρή προεργασία, καθαρή στόχευση και δημιουργία δικτύου από πρωτεύουσες που θα την υποστηρίξει με κύρια κατεύθυνση την επίλυση του κυπριακού με ταυτόχρονη αναζωογόνηση της ευρωτουρκικής σχέσης.