Η ιστορία, όταν επαναλαμβάνεται, μοιάζει με φάρσα, λένε. Το γνωμικό αυτό μπορεί και να ισχύει, αλλά συμβαίνει μερικές φορές ο κανόνας να ανατρέπεται και αντί για φάρσα να βρισκόμαστε μπροστά σε επανάληψη τής τραγωδίας! Πόλεμοι, διαπλοκές, πολιτικά παιχνίδια, συνομωσίες, πραξικοπήματα μικρά ή μεγάλα, ύποπτες οικονομικές διαδρομές και ατασθαλίες, σκάνδαλα, καταχρήσεις χρήματος και εξουσίας, μια σειρά από γεγονότα που δεν είναι πρωτοφανή, αλλά συνήθη φαινόμενα σε χώρες, με μεγάλο ποσοστό ροπής προς τη διαπλοκή, όπως η δική μας.
Για παράδειγμα, τα γεγονότα και η τραγική κατάληξη της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη τού ‘73, που τιμήσαμε πρόσφατα, δεν ήταν «πρωτοφανές» γεγονός, αλλά γεγονός σε επανάληψη!
Ομολογώ πως, αν δεν έπεφτε η προσοχή μου στο δημοσίευμα των ΝΕΩΝ της 17/11/2017, ενός άρθρου της Κατερίνας Ρόββα, με τίτλο: «Το άγνωστο Πολυτεχνείο τού 1944», δεν θα γνώριζα πως το φασισταριό των Συνταγματαρχών πραξικοπηματιών του 1967, επανέλαβε, πάλι με τραγικό τρόπο το… άλλο Πολυτεχνείο, εκείνο το άγνωστο του 1944, που ακολούθησε την επιβλητική και βαμμένη με αίμα συγκέντρωση του ΕΑΜ στην πλατεία Συντάγματος στις 3 Δεκεμβρίου, όπου, αντί να γιορταστεί η Απελευθέρωση, γέμισε με 30 νεκρούς και τουλάχιστον 100 τραυματίες το κέντρο τής Αθήνας…
Να συνεχίσω όμως την περιγραφή των γεγονότων που αναφέρει η εφημερίδα: Η άμεση αντίδραση στο μακελειό τής πλατείας Συντάγματος, από το τμήμα τού ΕΛΑΣ Σπουδαστών, με επί κεφαλής τον Γρηγόρη Φαράκο, ήταν να καταλάβει δυο μέρες μετά, τήν 5η Δεκεμβρίου, το Πολυτεχνείο. Πρόθεσή τους να επιτεθούν στη Γενική Ασφάλεια, που είχε τμήμα στην Πατησίων. Δεν πρόλαβαν όμως. Εγγλέζοι στρατιώτες κομάντο, το απόγευμα της ίδιας μέρας, εισβάλουν στο κτίριο του Πολυτεχνείου και αρχίζουν να σκοτώνουν αδιακρίτως όποιον φοιτητή-πολίτη έβλεπαν μπροστά τους. Συγχρόνως, ένα Βρετανικό τανκ πέφτει επάνω στην πύλη (εικόνα τραγικά γνωστή που επαναλήφθηκε και απαθανατίστηκε 29 χρόνια αργότερα τον Νοέμβριο τού ’73…). Ήταν η πρώτη επιθετική κίνηση των Άγγλων στην Αθήνα. Η μεθόδευση τής αιματηρής παγίδας τού εμφυλίου είχε μόλις αρχίσει…
Λοιπόν; Πώς θα χαρακτηρίσουμε αυτή την ιστορική επανάληψη, σχεδόν 30 χρόνια μετά; Φάρσα; Όχι αυτή τη λέξη παρακαλώ, όταν υπάρχουν νεκροί και τραυματίες.
Σύμπτωση; Πολύ ρηχός χαρακτηρισμός, αν σκεφτούμε την απόδοση με λέξεις μιας τόσο συγκλονιστικής υπόθεσης.
Τυχαία επανάληψη; Δεν πιστεύω πως εδώ παίζει ρόλο η τύχη, αφού τόσο οι Εγγλέζοι το ΄44, όσο και οι Έλληνες χουντικοί στρατοκράτες το ’73, είχαν συγκεκριμένες εντολές να πνίξουν στο αίμα οποιαδήποτε λαϊκή αντίδραση.
Κισμέτ; Μοίρα; Ας μην μεταμορφωθούμε σε… χαρτορίχτρες. Θα ήταν άδικο.
Οι πληροφορίες εκείνης της παρ’ ολίγον εξέγερσης των φοιτητών του Πολυτεχνείου 1944, μας λένε πως από τους πρωτοστάτες εκείνης τής εξέγερσης ήταν και πρόσωπα που αργότερα εξελίχθηκαν σε σημαντικές και εξέχουσες προσωπικότητες του πολιτισμού: Κώστας Αξελός, Νίκος Κούνδουρος, Αλέξης Δαμιανός, Ιάννης Ξενάκης. Νομίζω πως καλό είναι αυτά να τα σημειώνουμε…
Η παγκόσμια ιστορία των εξεγέρσεων «κρύβει» πολλές άγνωστες σελίδες. Συναντάμε ακόμα γέροντες ταλαιπωρημένους, ψημένους στο καμίνι τής ζωής και του χρόνου. Μόλις τους εκμαιεύσεις τα «μυστικά» τους και ξετυλίξουν το νήμα της δικής τους διαδρομής, βρίσκεσαι μπροστά σε απίστευτες εμπειρίες και βιώματα. Ένα κουβάρι από μνήμες καταγράφουν προσωπικές ιστορίες, οι οποίες, πολλές απ’ αυτές, θα μπορούσαν να προστεθούν στα βιβλία τής ιστορίας, όταν διασταυρωθούν οι αλήθειες τους….
Ρώτησα πολλούς φίλους αν γνωρίζουν τη συγκεκριμένη ιστορία τού «Πολυτεχνείου τής 5ης Δεκεμβρίου τού 1944». Συνάντησα άγνοια τού γεγονότος, κάτι που με παραξένεψε, επειδή το ’44 δεν το νιώθω και πολύ στο βάθος τού ιστορικού χρόνου και συζητάμε πολύ για τέτοια θέματα… Εκείνο το κομμάτι χρόνου είναι εδώ, δίπλα μας. Ζουν ακόμα κάποιοι από τις γενιές εκείνες που πάλεψαν και συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα για μια καλύτερη πατρίδα. Κουρασμένοι και απογοητευμένοι οι περισσότεροι, θα πρέπει να τους ανακαλύψει κανείς, εάν θελήσει να μάθει περισσότερα απ’ ό,τι γράφουν ως τώρα τα βιβλία τής ιστορίας. Εξάλλου, η τελευταία, έχει την «υποχρέωση» να συμπληρώνεται αέναα. Να μην σταματάει ποτέ την καταγραφή γεγονότων και περιπτώσεων του προφορικού ή του γραπτού λόγου, ακόμα και του ανώνυμου πολίτη, αρκεί να διασταυρώνεται η κάθε μαρτυρία-πληροφορία μετά από έρευνα και μελέτη.
Αυτή την διαδικασία την ακολουθούν όλες οι Τέχνες, οι οποίες δεν αρνούνται ποτέ τις καταθέσεις σκέψεων και ιδεών στην μεγάλη συλλογική τράπεζα της ιστορικής μνήμης. Απεναντίας, τις αναζητούν και τα νέα ευρήματα έχουν να κάνουν με το αναζωογονητικό πνεύμα τής… αρχαιολογικής σκαπάνης τής ιστοριογραφίας. Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι πληροφορίες που διαθέτουμε σήμερα για τον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση, την Κλασική περίοδο, τον Ρομαντισμό και άλλα πνευματικά κινήματα, σε όλες τις Τέχνες και οι εναλλασσόμενες γενιές, που παίρνουν τη σκυτάλη η μια απ’ την άλλη, θα δημιουργήσουν τις νέες σελίδες τής τρέχουσας ή ακόμα και τής ιστορίας τού απώτερου παρελθόντος μας. Μην ξεχνάμε: η ιστορία τού αρχαίου πολιτισμού καταγράφηκε χιλιάδες χρόνια μετά τη δημιουργία της και οι συνεχείς ανασκαφές, δεν διστάζουν να προσθέτουν ή ακόμα και να ανατρέπουν συμπεράσματα ή δεδομένα που είχαν καταγραφεί έως τώρα…
Έτσι και στο χώρο τής Μουσικής. Η ανακάλυψη παλαιών χειρογράφων μουσικών έργων, τις περισσότερες φορές προσδίδουν άλλη διάσταση στην έως τώρα ηχητική προσωπογραφία ενός συνθέτη, μιας εποχής, μιας μελέτης. Η εποχή τής ηλεκτρονικής τεχνολογίας έχει συμπαρασταθεί κατά πολύ στην προσπάθεια ηχητικών αποκαλύψεων και στις ηχητικές μαρτυρίες πολλών μουσικών έργων, όπερας, λαϊκών τραγουδιών κλπ. Κομμάτια και έργα τής περιόδου του φωνογράφου, από παλαιό υλικό ήχου, καταχωνιασμένου σε μπαούλα, συρτάρια, βαλίτσες, βιβλιοθήκες, αναδείχτηκαν από επίμονους μουσικούς ερευνητές, οι οποίοι, με βοηθό τα καινούργια μέσα τής ηχητικής τεχνολογίας, ανέδειξαν αυτό το παλαιό υλικό.
Τα αιματηρά γεγονότα τού Πολυτεχνείου του ’44 και του ’73, με τα κοινά ιστορικά σημεία τής απώλειας αθώων θυμάτων, ίσως, εάν ήταν γνωστά εκείνα του ’44, να… βάραιναν ακόμα περισσότερο στη συλλογική συνείδηση και ίσως η τελετή τής 17ης/11ου να γινόταν πιο σεβαστή από τη μικρή μερίδα των σημερινών «τιμητών», οι οποίοι δεν διστάζουν να… βρίσκουν την «ευκαιρία» για βανδαλισμούς και για σταδιακή φθορά αυτής της μνήμης, η οποία κάθε χρονιά μας βάζει στο λούκι τής κριτικής των «μέσα» και των «έξω» από την ιστορική και μαρτυρική Πύλη…