Πονάει αλλά είναι ολοφάνερο: η Ευρώπη δεν ζυγίζει όσο το βάρος της στη διεθνή σκακιέρα –ούτε οικονομικά, ούτε πολιτικά, ούτε διπλωματικά. Η κρίση της Κριμαίας ήταν ένα ακόμα καρφί, η πορεία προς τις ευρωεκλογές μια μόνιμη υπενθύμιση.
Αδύναμη απέναντι στη βία του αυταρχικού –αποσβολωμένη αλλά διαφορετική απέναντι στον Πούτιν- είναι άραγε αυτό λόγος θλίψης; Και όχι και ναι. Όχι γιατί αυτή είναι η ταυτότητα της Ευρώπης: το κράτος δικαίου, η μη βία, η επίλυση δια της λογικής και των συμβιβασμών, οι αξίες του ουμανισμού, η αντίσταση μέσα από τον πολιτισμό. Αυτή η ταυτότητα –αυτή η διαφορά- την καθιστά, ακόμα, παρά τα προβλήματα της –προβλήματα αρτηριοσκλήρωσης περισσότερο από ό,τι κακής υγείας- πεδίο έλξης και μίμησης, κυρίως από αυτούς που διψάνε για αέρα ελευθερίας: Ανατολικοευρωπαίους χτες, Ουκρανούς σήμερα, Τούρκους αύριο. Αυτή η ταυτότητα αντανακλάται στα πιο προηγμένα δημοκρατικά συστήματα στον κόσμο και σε έναν τρόπο ζωής που σέβεται την ανθρώπινη προσωπικότητα περισσότερο από πουθενά αλλού.
Αυτό που είναι αιτία θλίψης, βαθιάς θλίψης για όσους πονάνε και αγωνίζονται για το πολιτικό σχέδιο μιας ενωμένης Ευρώπης, είναι το πού οδηγεί, ιδίως στα δύσκολα, η τυφλή θρησκεία των μικρών βημάτων: στην αδυναμία που αγγίζει την καρικατούρα. Όπως η επίκληση (η επίκληση, όχι η επιβολή) του «Κράτους Δικαίου» ή το «πάγωμα» των καταθέσεων έντεκα (έντεκα, όχι έντεκα εκατομμυρίων) Ρώσων ολιγαρχών ως «αντίποινα» για την αρπαγή της Κριμαίας. Είναι η ίδια τυφλή θρησκεία που έσωσε ίσως κάποιες χώρες αλλά βύθισε σε μόνιμη ύφεση και κατάπτωση ανθρώπους και κοινωνικά συστήματα σε όλη την Ευρώπη κατά τη διάρκεια, και ως απάντηση, της κρίσης. Είναι η ίδια τυφλή θρησκεία που, στις πιο σημαντικές ευρωπαϊκές εκλογές, και παρά τη μεγάλη δημοκρατική κατάκτηση μιας προεκλογικής εκστρατείας που απέκτησε επιτέλους πρόσωπο και πρόσωπα, οδήγησε στο να είναι τα περισσότερα από τα πρόσωπα αυτά οι αξιοπρεπείς προύχοντες – εκφραστές της καθεστηκυίας ακινησίας: η αλεπού των παρασκηνίων Γιούνκερ, ο μετρ των συσχετισμών Σουλτς, ο δονκιχώτης της εξουσίας Φερχόσφσταντ. Σε βαθμό που να μοιάζει με πλάσμα από άλλο, πιο φρέσκο πλανήτη ο Τσίπρας, μέχρι βέβαια να ανοίξει το στόμα του.
Είναι άραγε αυτή η αδυναμία –τα βαριά μέλη, τα αργά αντανακλαστικά, η μαλθακότητα, το βόλεμα, η έλλειψη φαντασίας- μια νομοτέλεια; Πηγάζει μήπως άρρηκτα από τον τρόπο που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε η Ευρώπη, με μικρά ακριβώς βήματα, μικρές κατακτήσεις που προσθέτονταν η μία στην άλλη, με συσσώρευση εμπειρίας, καθοδήγηση από αξιοσέβαστους, μορφωμένους και χορτασμένους προύχοντες; Ίσως ναι, αλλά η εποχή αυτής της νομοτέλειας όχι μόνο πέρασε –έχει περάσει από καιρό- αλλά κατέστη γκροτέσκα μέσα από τις ανατροπές, και πρώτα απ’ όλα την ψυχική ανατροπή, που έφεραν οι συνέπειες μιας κρίσης που δεν λέει, και μοιάζει να μην μπορεί, να τελειώσει. Χωρίς να περιπέσει ποτέ στην ωμότητα της Ρωσίας, ή στην απλοϊκότητα της Αμερικής, η Ευρώπη πρέπει να διεκδικήσει, ακόμα και βγάζοντας νύχια, τη θέση της στον κόσμο. Σε έναν κόσμο ορφανό -και ευτυχώς- από τη μονοκρατορία των ΗΠΑ, αλλά στερημένο –δυστυχώς- από κάθε άξονα, πολιτικό και ηθικό.
Μπορούν μόνο τα πρόσωπα –Ευρωπαίοι Ομπάμα χωρίς τα βαρίδια του Ομπάμα- να κάνουν τη διαφορά; Ασφαλώς όχι. Αλλά αυτές οι εκλογές, σε αυτή τη συγκυρία, ήταν ευκαιρία να εμφανιστούν πρόσωπα που θα άλλαζαν το πρόσωπο της Ευρώπης. Και δεν θα το άφηναν, όπως φοβούμαι ότι πάει να γίνει, στους υπερφίαλους, στους νέους στα λόγια, στους συνειδητούς και ασυνείδητους μιμητές του αυταρχισμού.